Daniel Olbrychski
Daniel Olbrychski (27 lutego 2025) | |
| Imię i nazwisko |
Daniel Marcel Olbrychski |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
27 lutego 1945 |
| Zawód | |
| Współmałżonek |
Monika Dzienisiewicz (rozwód) |
| Lata aktywności |
od 1963 |
| Odznaczenia | |









Daniel Marcel Olbrychski (ur. 27 lutego 1945 w Łowiczu) – polski aktor teatralny i filmowy.
Uznawany za jednego z najwybitniejszych aktorów filmowych i teatralnych swojego pokolenia[1][2]. Zagrał w blisko 180 filmach kinowych i telewizyjnych. Debiutował w 1963 rolą w filmie Janusza Nasfetera Ranny w lesie. Następnie występował w filmach najpopularniejszych polskich reżyserów, takich jak Andrzej Wajda, Janusz Morgenstern, Kazimierz Kutz, Julian Dziedzina, Krzysztof Zanussi, Jerzy Antczak, Jerzy Hoffman, Janusz Kijowski, Stanisław Bareja czy Krzysztof Kieślowski. W 1970 zaczął występować w produkcjach zagranicznych, zagrał m.in. u Volkera Schlöndorffa, Claude’a Leloucha czy Nikity Michałkowa.
W 2025 powstał film dokumentalny pt. „Pan Olbrychski”, jego polska premiera ma odbyć się w sierpniu[3].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Rodzina i edukacja
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 27 lutego 1945 w Łowiczu[4]. Jest synem publicysty Franciszka Olbrychskiego (1905–1981) i Klementyny z Sołonowiczów (1909–1995), polonistki i pisarki[4]. Jego ciotką – siostra matki – była Irena Śmiałowska (1908–2019), jedna z najdłużej żyjących Polek. Miał starszego brata, Krzysztofa (1939–2017)[5], który był fizykiem[6]. Dzieciństwo spędził w Czerniewie, Łodzi i Drohiczynie, gdzie zadebiutował jako aktor występami w przedstawieniach wystawianych w kościele[7]. Uczył się w klasie skrzypiec w szkole muzycznej[8]. Od młodości uprawia boks[9], jako dziecko trenował także czwórbój lekkoatletyczny[10], szermierkę, badmintona, judo i bieg na 800 m (w klubie Lotnik Warszawa)[11]. Należał do kółka recytatorskiego Miłośników Starej Warszawy (prowadzonego przez Józefa Małgorzewskiego), a podczas nauki w II Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Batorego w Warszawie grał Papkina w szkolnej inscenizacji Zemsty (reż. Jan Cichoń) w Teatrze Buffo[12][13]. Posługuje się biegle językiem francuskim, komunikuje się także w językach: rosyjskim, włoskim i angielskim[14].

Po ukończeniu liceum w 1963[15] rozpoczął studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, które przerwał w związku z zaangażowaniem się w kolejne projekty filmowe[16]. Aktorski egzamin eksternistyczny złożył dopiero w 1971[17], a w 2010 uzyskał dyplom magistra[18], broniąc pracę dyplomową o swoich rolach filmowych (w Weselu, Panu Tadeuszu i Zemście) wygłaszanych wierszem[19].
Kariera zawodowa
[edytuj | edytuj kod]Lata 60.
[edytuj | edytuj kod]13 grudnia 1961 został aktorem zawodowym[20]. Występował wówczas w Młodzieżowym Studiu Poetyckim, realizowanym w Telewizji Polskiej przez Andrzeja Konica[20][21], gdzie m.in. zagrał tytułową rolę w Kubie na podstawie Archipelagu ludzi odzyskanych Igora Newerlego[22]. W latach 60. zaczął występować w Kabarecie Olgi Lipińskiej[23].
Na początku studiów został dostrzeżony przez reżysera Janusza Nasfetera, który obsadził go w roli Korala w swoim filmie Ranny w lesie (1964) według powieści Witolda Zalewskiego[24]. Polecony Andrzejowi Wajdzie przez Jana Kreczmara, został obsadzony w roli Rafała Olbromskiego w Popiołach (1965), ekranizacji powieści Stefana Żeromskiego o tym samym tytule[25]. Na potrzeby filmu podjął naukę jazdy konno, którą kontynuował także w kolejnych latach[26]. Za rolę w filmie otrzymał nagrodę Złotej Maski dla ulubionego aktora filmowego w plebiscycie „Expressu Wieczonego”[27]. Wystąpił także jako podporucznik Stefan „Żbik” Olewicz w dramacie wojennym Janusza Morgensterna Potem nastąpi cisza (1965)[28]. W 1967 premierę miały cztery filmy z Olbrychskim w roli głównej: zagrał Andrzeja w komedii muzycznej Stanisława Barei Małżeństwo z rozsądku, Tolka Szczepaniaka w Bokserze Juliana Dziedziny, Franka w Skoku Kazimierza Kutza i Marka Arensa w Jowicie Janusza Morgensterna[29]. Następnie zagrał studenta w filmie krótkometrażowym Krzysztofa Zanussiego Zaliczenie, Karola XII w Hrabinie Cosel Jerzego Antczaka i Azję Tuhajbejowicza w ekranizacji Pana Wołodyjowskiego w reż. Jerzego Hoffmana (wszystkie z 1968)[30]. Asystował Andrzejowi Wajdzie podczas kręcenia komedii satyrycznej Polowanie na muchy (1969), w której zagrał – wymyśloną przez samego siebie[31] – drugoplanową rolę malarza[32]. W 1969 pojawił się także w debiutanckim filmie długometrażowym Krzysztofa Zanussiego Struktura kryształu i zagrał dwie role teatralne: Gustawa w Ślubach panieńskich (reż. Adam Hanuszkiewicz) w Teatrze Powszechnym w Warszawie i Banka w Makbecie (reż. Andrzej Wajda) w Teatrze Telewizji[33].
W 1969 został pierwszym laureatem Nagrody im. Zbyszka Cybulskiego[34].
Lata 70.
[edytuj | edytuj kod]Pojawił się w epizodycznej roli porucznika Stefana Sowińskiego w Soli ziemi czarnej (1970) Kazimierza Kutza[35]. Zagrał główne role w dramatach Wajdy: Bolesława w Brzezinie (1970)[36] i Tadeusza w Krajobrazie po bitwie (1970). Za rolę w tym drugim był kandydatem do nagrody za najlepszą rolę męską na 23. Międzynarodowym Festiwalu Filmowego w Cannes, ale przegrał z Marcello Mastroiannim[37]. Również w 1970 wykreował na scenie Teatru Narodowego w Warszawie tytułowe role w reżyserowanych przez Adama Hanuszkiewicza: Hamlecie[38] i Beniowskim[39].
W zachodnim kinie zadebiutował epizodyczną rolą Siergieja Abramowa w międzynarodowej produkcji Miklósa Jancsó Pacyfistka (Égi bárány, 1970)[36]. Zagrał główną rolę, Ziemowita Brauna, w dramacie psychologicznym Krzysztofa Zanussiego Życie rodzinne (1971)[40]. Wystąpił u boku Jana Kreczmara w telewizyjnym filmie Krzysztofa Zanussiego Die Rolle (1972) oraz zagrał w kolejnych dwóch filmach Wajdy: Mateusza Lewitę w niemieckim dramacie Piłat i inni (1972) i Pana Młodego w ekranizacji Wesela (1972)[41]. W 1972 otrzymał nagrodę Złotej Maski dla ulubionego aktora (ex eaquo z Janem Himilsbachem) w plebiscycie „Expressu Wieczornego”[42]. Wystąpił w roli Klaudiusza we włoskim filmie Rzym chce nowego Cezara (Roma rivuole Cesare, 1973)[43].
W 1974 premierę miał Potop Jerzego Hoffmana, w którym zagrał główną postać Andrzeja Kmicica[44]. Mimo że jeszcze przed premierą był krytykowany w prasie za przyjęcie roli w filmie[45], a Hoffman – za powierzenie mu jej[46], występ w superprodukcji okazał się jednym z najważniejszych kroków w jego dorobku aktorskim, zapewnił mu najlepsze recenzje i największą popularność wśród widzów[47]. Jak sam twierdzi, za występ w filmie zainkasował ok. 150 tys. zł[48]. Międzynarodowy rozgłos zyskał dzięki występowi w roli Borowieckiego w ekranizacji Ziemi obiecanej (1974) w reż. Andrzeja Wajdy[49].
W 1976 podpisał się pod „Listem 296”, będącym apelem przedstawicieli kultury o zbadanie represji wobec robotników i członków KOR[50]. Wyrażając w ten sposób publiczne wsparcie dla opozycji do ówczesnej władzy w Polsce, zaczął być bojkotowany przez rządową telewizję, która odmawiała emisji filmów i spektakli Teatru Telewizji z udziałem Olbrychskiego[51][52]. Po występie w roli Stanisława Przybyszewskiego w polsko-norweskiej produkcji Haakona Sandøya Dagny (1977) zrobił sobie kilkumiesięczną przerwę od występów w filmach[53]. W 1978 wystąpił w Theatre des Amandiers w Nanterre jako Herald von Wullnow w sztuce Petera Handlego Les gens déraisonnables sont en voie de disparition (pol. Szaleńcy są na wymarciu; reż. Claude Régy) i jeden z bohaterów przedstawienia Witkacego Oni (reż. Andrzej Wajda)[54][55].
Na wielki ekran powrócił rolą Jana Brońskiego w międzynarodowej produkcji Volkera Schlöndorffa Blaszany bębenek (1979), a w czasie kręcenia filmu pracował także na planie psychologicznego melodramatu Andrzeja Wajdy Panny z Wilka (1979), w którym zagrał główną rolę – Wiktora Rubena[56]. Oba filmy w 1980 zostały nominowane do Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego, przy czym pierwszy zdobył statuetkę[57].
Lata 80.
[edytuj | edytuj kod]
Na początku lat 80. zaangażował się w działania „Solidarności”, m.in. wygłosił apel poległych podczas organizowanych 16 grudnia 1980 uroczystości odsłonięcia pomnika stoczniowców poległych w Grudniu 1970 w Gdańsku i wystąpił w koncertach okolicznościowych, na których zbierano fundusze na sfinansowanie budowy pomnika stoczniowców, a w 1981 podpisał się pod „listem ośmiu” (napisanym przez Józefa Rybickiego do Wojciecha Jaruzelskiego w proteście wobec wprowadzenia stanu wojennego w Polsce), czym naraził się SB[58]. Jeszcze przed wprowadzeniem stanu wojennego zagrał tytułową rolę w spektaklu Teatru Telewizji Otello (reż. Andrzej Chrzanowski), który – z powodu cenzurowania Olbrychskiego – miał telewizyjną premierę dopiero w 1984[59].
Po wyjeździe do Francji występował w roli Retta Butlera w Przeminęło z wiatrem w paryskim Theatre Marigny[60][61]. Pozostając na emigracji, wykreował kolejne role kinowe: austriackiego dyrygenta Karla Kremera w filmie Claude’a Leloucha Jedni i drudzy (Les uns et les autres, 1981), Saint-Genisa w dramacie Josepha Loseya Pstrąg (La truite, 1982), Saula Portera w filmie Jean-Pierre Igouxa La Derelitta (1983) i jedną z głównych ról w debiutanckiej produkcji Monique Enckell Gdybym miał 1000 lat (Si j’avais mille ans, 1983), a także drugoplanową rolę Wiktorczyka w niemiecko-francuskim filmie wojennym Andrzeja Wajdy Miłość w Niemczech (Eine Liebe in Deutschland, 1983)[62]. Następnie wystąpił w niemiecko-fińskiej koprodukcji Vojtěcha Jasný’ego Nieznośny samobójca (Bis später, ich muss mich erschiessen, 1984), ekranizacji Samobójcy Nikołaja Erdmana, a także zagrał radzieckiego szachistę Tac-Taca w nagrodzonym Oscarem dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego dramacie Richarda Dembo Przekątna gońca (La Diagonale du fou, 1984) i podwójną rolę – bliźniaków Vincenta i Thomasa Delaune – we Flashbacku (1985) Olivera Nolina[63].
W 1982 na 35. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes wręczył Wernerowi Herzogowi Złotą Palmę dla najlepszego reżysera[64]. Od połowy lat 80. grał poetyckie koncerty z pianistą Januszem Olejniczakoem, z którym występował m.in. w Australii i Stanach Zjednoczonych[65]. W 1985 powrócił na polską scenę rolą Rodryka w Cydzie (reż. Adam Hanuszkiewicz) w Teatrze Ateneum w Warszawie, a po latach przerwy pojawił się w polskim filmie, kreując postać Grzegorza, kierownika ośrodka Monaru w filmie psychologicznym Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego …jestem przeciw (1985)[66]. Zagrał główną rolę Scope’a w filmie Piotra Szulkina Ga, ga. Chwała bohaterom (1986).
Do końca lat 80. wykreował także kolejne role w zagranicznych produkcjach: Daniela, kochanka Chiary, we włoskiej komedii Francesco Nuttiego Casablanca, Casablanca (1985), Leona Jogichesa w niemiecko-czeskosłowackim filmie biograficznym Margarethe von Trotty Róża Luksemburg (1986), poetę Franza von Schobera w niemiecko-austriacko-szwajcarskim filmie muzyczno-biograficznym Fritza Lehnera Notturno (1986)[67], Hareda we włoskim miniserialu Tajemnice Sahary (1988), terrorystę w greckim filmie Kostasa Zinirisa To teleftaio stoichima (1988) i Szpicla w amerykańskim melodramacie Philipa Kaufmana Nieznośna lekkość bytu (1988), księdza Adama we włoskim dramacie Michaela Andersona Przed sklepem jubilera (1989) na podstawie utworu Karola Wojtyły o tym samym tytule, księdza Adriana we włoskiej komedii telewizyjnej Franco Giraldiego Izabella Kłamczucha (1989) i hitlerowskiego policjanta Karla Gieringa we włosko-francuskim dramacie wojennym Jacquesa Rouffio Czerwona orkiestra (1989) o losach Leopolda Treppera[68]. Za rolę hokeisty Pita Hoefgesa w filmie telewizyjnym Dietera Wedela Kampf der Tiger (1987) dla ZDF zainkasował 120 tys. marek, wówczas najwyższą gażę w historii stacji[69]. Zagrał także epizodyczne role w serialach telewizyjnych Gillesa Béhata: dziennikarza-alkoholika Victora w jednym z odcinków Wysokiego napięcia (1988) i Rolanda Korsky’ego w Coplanie (1989)[70].
Lata 90.
[edytuj | edytuj kod]
W 1990 wystąpił w Teatrze Rampa w Warszawie w przedstawieniu Andrzeja Strzeleckiego Czerwony stoliczek na podstawie wierszy Jana Brzechwy i wcielił się w rosyjskiego choreografa we włoskim miniserialu Rai 1 Passi d’amore[71]. W 1993 zagrał tytułową rolę w spektaklu Paula Claudela Księga Krzysztofa Kolumba (reż. Ryszard Nyczka i Wojciech Starostecki) wystawionym przez Teatr Miejski w Gdyni na żaglowcu „Dar Pomorza” zacumowanym przy Skwerze Kościuszki w Gdyni[72][73]. Zagrał kolejne główne role filmowe: Rafała Nawrota w komedii romantycznej Radosława Piwowarskiego Kolejność uczuć (1993), Stiepana w polsko-gruzińsko koprodukcji Yolandy Zauberman Mam na imię Iwan, a ty Abraham (1993) i mecenasa w komedii Filipa Bajona Lepiej być piękną i bogatą (1993) oraz wystąpił w roli Edmunda Keana w spektaklu Geniusz i szaleństwo (reż. Andrzej Łapicki) w Teatrze Powszechnym w Warszawie[74]. W 1994 wyprodukował spektakl objazdowy Listy miłosne, w którym przez kilka lat grał z Barbarą Wrzesińską w Polsce i za granicą, m.in. w USA i Kanadzie[75]. W tym samym roku wystąpił jako Regimentarz w Śnie srebrnym Salomei (reż. Krzysztof Nazar) w Teatrze Telewizji i zagrał naukowca w chłodno przyjętym przez krytyków Transatlantisie (1995) Christiana Wagnera[76].
Zagrał Borysa w debiucie reżyserskim Krystyny Jandy Pestka (1995) i tytułowego bohatera w Dziejach mistrza Twardowskiego (1995) Krzysztofa Gradowskiego, ekranizacji powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego[77]. 13 października 1995 w Teatrze Rampa w Warszawie odbył się benefis z okazji 50. urodzin Olbrychskiego pt. „Och! Daniel!”, który został wyemitowany w TVP1[78]. W 1996 wystąpił w spektaklu Ronalda Harwooda Odbita sława (reż. Janusz Zaorski) w Teatrze Telewizji[79]. Zagrał w filmie Claude Leloucha Mężczyźni i kobiety, sposób użycia (Les hommes et les femmes, mode d’emploi, 1996)[80] i główną rolę, nadporucznika, w Ucieczce (1997) Livii Gyármathy[81]. Wcielił się w Kopnowskiego, rosyjskiego arystokratę polskiego pochodzenia, w filmie Nikity Michałkowa Cyrulik syberyjski (1998), którego budżet wynosił ok. 28 mln dol[82]. W 1998 premierę miał spektakl Teatru Telewizji Ksiądz Marek (reż. Krzysztof Nazar), w którym zagrał postać Kossakowskiego[83]. Zagrał Kopnovskiya w rosyjsko-francusko-włosko-czeskim melodramacie Nikity Michałkowa Cyrulik syberyjski (1998)[84]. Wcielił się w Tuhaj-beja w ekranizacji Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza, zostając jedynym aktorem, który zagrał w filmowej odsłonie trylogii w reżyserii Jerzego Hoffmanna[85].
W latach 90. podjął także kilka pozaaktorskich projektów. Wydał dwie książki autobiograficzne: „Anioły wokół głowy” (1992)[86] i „Parę lat z głowy” (1997)[87]. W 1994 nagrał kasetę pt. Chwasty polskie: klasyki polskiej erotyki, która była wydawana wraz z książką o tym samym tytule[88]. Sygnował swoim wizerunkiem wódkę „Daniel”, która wzbudziła znikome zainteresowanie wśród klientów[89].
Lata 2000–2009
[edytuj | edytuj kod]17 listopada 2000 wywołał skandal obyczajowy, niszcząc pracę Piotra Uklańskiego Naziści podczas ekspozycji w galerii Zachęta w Warszawie[90], po czym zarzucił Uklańskiemu wykorzystanie – bez jego wiedzy i zgody – jego wizerunku jako nazisty (poprzez umieszczenie na jednym z fotosów kadru z filmu Jedni i drudzy[91]) i propagowanie faszyzmu. Incydent zarejestrowała Telewizja Polska, która następnie nagłośniła go w mediach[92], a sprawę komentowali liczni publicyści, dziennikarze i inni aktorzy. Olbrychski po zdarzeniu wystąpił w programie Pod napięciem w TVN, w którym stoczył spór o wystawę z dyrektorką Zachęty, Andą Rottenberg[93]. Minister kultury i sztuki Kazimierz Michał Ujazdowski podjął decyzję o zamknięciu wystawy[94][95].
Zagrał Nassaieva we francuskim thrillerze Jérome Salle’a Anthony Zimmer (2005)[96]. Wystąpił w ósmym odcinku programu dokumentalnego Michała Wójcika i Macieja Łubieńskiego Było, nie było (2008) poświęconym obronie Jasnej Góry i wyprodukowanym dla Discovery TVN Historia[97]. Zagrał epizodyczną rolę taksówkarza we francusko-włoskim filmie Francisa Hustera Człowiek i jego pies (Un homme et son chien, 2009)[98].
Lata 2010–2019
[edytuj | edytuj kod]Zagrał rolę drugoplanową w amerykańskim filmie Phillipa Noyce’a Salt (2010) z Angeliną Jolie[99] I wystąpił w węgierskim filmie Miklósa Jancsó Szlag trafił sprawiedliwość (2010)[100]. Wcielił się w marszałka Józefa Piłsudskiego w filmie Jerzego Hoffmanna 1920 Bitwa Warszawska (2011)[101]. W grudniu 2011, z okazji 50-lecia pracy twórczej, zagrał w spektaklu Po drodze do Madison w Teatrze 6. piętro w Warszawie, a po występie uczestniczył w benefisie na swoją cześć[102]. Jesienią 2012 dołączył do obsady telenoweli TVP1 Klan. W 2015 zasiadł w jury sekcji „Cinéfondation” na 68. MFF w Cannes. W październiku 2020 w Teatrze IMKA w Warszawie premierowo wystąpił w spektaklu Serge’a Kribusa Niespodziewany powrót(reż. Magdalena Łazarkiewicz)[103].
Lata 2020–
[edytuj | edytuj kod]Po sukcesie sprzedażowym audiobooka książki biograficznej Andrzeja Kosmali pt. „Życie jak wino” o Krzysztofie Krawczyku nagrał mówione wersje Trylogii Henryka Sienkiewicza[104]. W 2024 poprowadził w Darłowie uroczystość wręczenia Nagrody Króla Eryka Pomorskiego, na której odczytał laudację na cześć Aleksandra Kwaśniewskiego, jednego z laureatów wyróżnienia[105]. Od 2025 gra Abrasza w spektaklu Serge’a Kribusa Przebłyski (reż. Agata Duda-Gracz), którego jest współproducentem[106].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]W marcu 1967 poślubił aktorkę Monikę Dzienisiewicz[107], z którą ma syna, Rafała (ur. 1971)[108]. W trakcie małżeństwa przez trzy lata był związany z piosenkarką Marylą Rodowicz[109], co uchodziło za jeden z najsłynniejszych romansów Polski lat 70.[110] Po rozstaniu z Rodowicz rozwiódł się z żoną[111]. 13 lutego 1978 poślubił dziennikarkę Zuzannę Łapicką, z którą ma córkę, Weronikę (ur. 1981)[112]. Z pozamałżeńskiego związku z aktorką Barbarą Sukową ma syna, Wiktora (ur. 1988)[113][114]. W 1989 rozwiódł się z Łapicką-Olbrychską[115]. 23 października 2003 poślubił swoją menedżerkę, teatrolożkę Krystynę Demską[116]. Jest ojcem chrzestnym Karoliny Wajdy, córki Andrzeja Wajdy i Beaty Tyszkiewicz[117].
Przez wiele lat mieszkał we Francji[118]. Mieszka w Podkowie Leśnej[119]. W jego domu znajduje się prywatna salka bokserska im. Leszka Drogosza[120].
Został członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015[121]. Jest zwolennikiem Donalda Tuska[122], krytycznie wypowiada się o działalności polityków Prawa i Sprawiedliwości[123].
W latach 90. zdiagnozowano u niego nowotwór skóry, co skutkowało koniecznością operacji[124].
Trzykrotnie tracił prawo jazdy za poruszanie się samochodem pod wpływem alkoholu[125]. W czerwcu 2015 rutynowa kontrola policyjna wykazała, że Olbrychski prowadził samochód w stanie nietrzeźwości – badanie alkomatem wykazało 0,9 promila alkoholu w organizmie. W konsekwencji ukarano go 3-letnim zakazem prowadzenia pojazdów oraz 10 tys. zł grzywny[126][127]. W listopadzie 2019 w Żółwinie, jadąc środkiem drogi nieoświetlonym skuterem, zderzył się z samochodem[128].
Inwigilacja ze strony służb specjalnych PRL
[edytuj | edytuj kod]Wydział III Komendy Stołecznej Milicji Obywatelskiej rozpracowywał Daniela Olbrychskiego w ramach Sprawy Operacyjnego Rozpracowania o kryptonimie „Kmicic”[129]. Zbierano materiały mające wykazać jego wrogą wobec PRL działalność lub pozwolić na pozyskania go do współpracy w charakterze tajnego współpracownika na podstawie tzw. materiałów kompromitujących. Powodem zainteresowania służb specjalnych był fakt, że Daniel Olbrychski w 1977 podpisał apel Komitetu Obrony Robotników o powołanie komisji sejmowej do zbadania przypadków maltretowania uczestników protestów czerwcowych i łamania prawa przez MO, SB i wymiar sprawiedliwości[130]. 6 lutego 1978 SOR „Kmicic” została zamknięta z powodu zaniechania wrogiej działalności „figuranta”, jednak jeszcze w 1983 Służba Bezpieczeństwa otrzymywała doniesienia tajnych współpracowników na jego temat[131]. Dokumenty z jego obserwacji zachowały się w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej pod sygnaturami AIPN 00170/60, AIPN 00945/2185 oraz AIPN 01322/1022[132].
Filmografia
[edytuj | edytuj kod]Polski dubbing
[edytuj | edytuj kod]- 1968: Przekładaniec – rzecznik towarzystwa ubezpieczeniowego
- 1970: Góry o zmierzchu – Andrzej
- 2000: Odwrócona góra albo film pod strasznym tytułem – Wit
- 2001: Gulczas, a jak myślisz... – głos rzeźnika znad jeziora
- 2006: Artur i Minimki – Maltazar
- 2006: Auta – Wójt Hudson
- 2006: Heroes 5 – Markal
- 2007: Assassin’s Creed – Al-Mualim, Mistrz Asasynów
- 2008: Asterix na olimpiadzie – Juliusz Cezar
- 2008: Wyprawa na Księżyc 3D – Dziadek
- 2009: Artur i zemsta Maltazara – Maltazar
- 2010: Artur i Minimki 3. Dwa światy – Maltazar
- 2010: ModNation Racers – Szef zespołu
- 2011: Red Orchestra 2: Bohaterowie Stalingradu – Wasilij Iwanowicz Czujkow
Wydane książki
[edytuj | edytuj kod]- Wspominki o Włodzimierzu Wysockim, Wydawnictwo „Zebra” 1990, ISBN 83-85076-07-7.
- Anioły wokół głowy (współpraca: Przemysław Ćwikliński, Jacek Ziarno), Polska Oficyna Wydawnicza BGW 1992, ISBN 83-7066-387-7.
- Chwasty polskie. Klasyki polskiej erotyki (wybór i układ tekstu; Ilustracje Franciszek Starowieyski), Polska Oficyna Wydawnicza BGW 1994, ISBN 83-7066-605-1; wydanie drugie: Grupa Wydawnicza Foksal 2013, ISBN 978-83-7747-902-5.
- Parę lat z głowy, Polska Oficyna Wydawnicza BGW 1997, ISBN 83-7066-689-2.
Odznaczenia i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]

Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi w pracy artystycznej” (1998)[133]
- Złoty Krzyż Zasługi (1974)[134]
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2006)[135]
- Odznaka Honorowa „Zasłużony dla Mazowsza” (2024)[136][137]
- Kawaler Legii Honorowej (1986, Francja)
- Komandor Orderu Sztuki i Literatury (1991, Francja)
- Krzyż Zasługi I Klasy Orderu Zasługi RFN (2003, Niemcy)[138]
- Medal Puszkina (2007, Rosja)[139][140]
Nagrody
[edytuj | edytuj kod]- Nagroda na 1. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku za najlepszą pierwszoplanową rolę męską w filmie Potop (1974)
- Nagroda im. Konstantego Stanisławskiego (29 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie, czerwiec 2007)
- Nagroda dla Aktora za Szczególny Wkład w Sztukę Filmową (festiwal Plus Camerimage, listopad 2012)[141]
- Doktorat honoris causa Uniwersytetu Opolskiego (11 marca 2013)[142]
- Honorowy Obywatel miasta stołecznego Warszawy (2017)[143]
- Honorowy obywatel Opola (2015)[144]
- Kamień Optymizmu oraz tytuł Aktora NieZwykłego na Festiwalu Filmów-Spotkań NieZwykłych w Sandomierzu (2017)[145]
- Honorowy Obywatel Podkowy Leśnej (2025)[146]
Daniel Olbrychski zagrał w pięciu filmach nominowanych, w tym dwóch nagrodzonych Oscarem dla najlepszego filmu międzynarodowego (nieanglojęzycznego):
- 1975 Potop (1974)
- 1976 Ziemia obiecana (1975)[147]
- 1980 Panny z Wilka (1979)
- 1980 Blaszany bębenek (1979)
- 1985 Przekątna gońca (1984)[148]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Daniel Olbrychski – eBilet.pl [online], www.ebilet.pl [dostęp 2021-04-12].
- ↑ l, Teatr 6.piętro [online], teatr6pietro.pl [dostęp 2021-04-12] (pol.).
- ↑ Pan Olbrychski w bazie Filmweb
- ↑ a b Olbrychski 1992 ↓, s. 12–13.
- ↑ Krzysztof Olbrychski [online], nekrologi.wyborcza.pl [dostęp 2017-03-17] (pol.).
- ↑ Tygodnik „Życie na Gorąco” nr 27, 5 lipca 2012, s. 16–17.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 11–13.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 16–17.
- ↑ Daniel Olbrychski: bokser! [online], film.onet.pl, 1 października 2012.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 48.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 18–19, 27.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 18–22.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 96–97.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 138.
- ↑ Edmund Kujawski (red.), Witold Grabski (red.): „Pochodem idziemy...” Dzieje i legenda Szkoły im. Stefana Batorego w Warszawie. Warszawa: Stowarzyszenie Wychowanków Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie, 2003, s. II 125. ISBN 83-06-02325-0.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 81.
- ↑ Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny. Lubomir Mackiewicz (red.), Anna Żołna (red.). Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1993, s. 512. ISBN 83-223-2644-0.
- ↑ Olbrychski obronił pracę magisterską. 2010-10-01. [dostęp 2010-10-02]. (pol.).
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 97.
- ↑ a b Olbrychski 1997 ↓, s. 37.
- ↑ Andrzej Konic. filmpolski.pl. [dostęp 2020-11-16].
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 24–27.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 208.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 31.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 117.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 10–11, 142, 393–396.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 271.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 52, 78.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 82–89.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 103, 114–115.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 136.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 88–89, 117.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 124–125, 179, 184.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 39.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 118.
- ↑ a b Olbrychski 1992 ↓, s. 122–123.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 120–121.
- ↑ Aleksander Jackiewicz: Olbrychski w „Hamlecie”. [w:] „Film” [on-line]. encyklopediateatru.pl, 1970-05-24. [dostęp 2021-04-01]. (pol.).
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 182.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 134.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 124–129.
- ↑ Katarzyna Stoparczyk: Tym. Człowiek szczery na trzy litery. Wydawnictwo Otwarte, 2025, s. 107. ISBN 978-83-8399-002-6.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 406.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 150–151.
- ↑ Maria Oleksiewicz: 535 dni Potopu. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1975, s. 14–17. OCLC 69309053.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 124.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 148–149, 157.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 224–225.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 342–343.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 242–243.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 304–305.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 139, 328.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 215.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 186–189.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 343–344.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 216–217.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 278.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 306–314.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 328.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 242.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 346.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 236–237, 244, 262–265.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 247, 262–266.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 229.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 186–188.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 191, 282–283.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 268, 284–285.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 224–225, 288–291.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 286.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 292–293.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 194–195, 292–293.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 10–16.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 321.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 21–28, 33–34, 40–41.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 43–44, 73.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 60–62, 66, 73.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 90–91.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 105–115.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 140.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 123.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 144–145.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 138, 155–166, 185–189.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 190.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 130.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 129–130.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 10.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 11.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 120–121.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 122.
- ↑ Grzegorz Wojtowicz: Kmicic walczy z nazizmem. stopklatka.pl, 2000-11-19. [dostęp 2012-03-14]. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2013-05-04)]. (pol.).
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 153.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 154–155.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 157.
- ↑ Piotr Kosiewski. Zachęta do.... „Znak”. 551, kwiecień 2001. Wydawnictwo Znak.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 158.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 46.
- ↑ Biuro Prasowe Jasnej Góry – Discovery-Historia też broni Jasnej Góry [online], www.jasnagora.com [dostęp 2023-12-27].
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 252.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 273, 337.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 407.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 413.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 60.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 230–231.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 139, 302.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 19.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 159, 226–227.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 98.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 7.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 161, 165.
- ↑ Tygodnik „Życie na Gorąco” nr 46, 13 listopada 2014, s. 56–57.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 169.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 170, 236–237.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 173.
- ↑ Olbrychski spotkał syna po 13 latach.
- ↑ Olbrychski 1992 ↓, s. 205.
- ↑ Gwiazdy, które się związały ze swoimi menedżerami. plejada.pl, 2015-01-12. [dostęp 2021-01-30].
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 77.
- ↑ Alain Delon wanted Daniel Olbrychski to give him the award.. Leo Rockefeller 2017-06-02. [dostęp 2019-07-22].
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 9.
- ↑ Prawy sierpowy mistrza [online], encyklopediateatru.pl, 12 lipca 2007 [dostęp 2025-03-02].
- ↑ Barbara Sowa: Kto wszedł do komitetu poparcia Komorowskiego, a kto z niego wypadł? Cała Lista. dziennik.pl, 2015-03-16. [dostęp 2015-03-21].
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 357–358.
- ↑ Demska-Olbrychska i Olbrychski 2025 ↓, s. 265–266.
- ↑ Olbrychski 1997 ↓, s. 11.
- ↑ Słaba pamięć Olbrychskiego. Stracił prawko już 3 raz! [online], Fakt24.pl, 11 lipca 2015 [dostęp 2023-12-16].
- ↑ Daniel Olbrychski prowadził po alkoholu. Stracił prawo jazdy [online], TVN Warszawa, 17 czerwca 2015 [dostęp 2023-12-16].
- ↑ Daniel Olbrychski za jazdę po alkoholu zapłaci 10 tysięcy złotych grzywny – Wiadomości [online], polskieradio24.pl, 23 października 2015 [dostęp 2023-12-16].
- ↑ Dramat Daniela Olbrychskiego. W wypadku stracił zęby. Podano konkretną liczbę [online], se.pl, 4 grudnia 2019 [dostęp 2023-12-16].
- ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 166.
- ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 232.
- ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 172–173.
- ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 348–349.
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 maja 1998 r. o nadaniu orderu (M.P. z 1998 r. nr 25, poz. 366).
- ↑ Odznaczenia dla wybitnych twórców i działaczy kultury. „Dziennik Polski”. Nr 175 (9456), s. 2, 26 lipca 1974.
- ↑ Daniel Olbrychski odznaczony złotym medalem Gloria Artis. wiadomosci.wp.pl, 13 lutego 2006. [dostęp 2013-01-27].
- ↑ Dyplom nadania odznaki (zdjęcie) [online], twitter/X [dostęp 2024-02-12].
- ↑ Justyna Michniewicz, Daniel Olbrychski Zasłużony dla Mazowsza [online], mazovia.pl, 12 lutego 2024 [dostęp 2024-02-12].
- ↑ Niemiecki Krzyż Zasługi dla Daniela Olbrychskiego [online], Wyborcza.pl, 24 lutego 2003 [zarchiwizowane z adresu 2013-04-16].
- ↑ Medal Puszkina dla Olbrychskiego. wyborcza.pl, 2008-04-02. [dostęp 2021-01-30]. (pol.).
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 01.11.2007 г. № 1445 [online], kremlin.ru, 1 listopada 2007 [dostęp 2023-09-18] (ros.).
- ↑ Plus Camerimage nagradza Olbrychskiego. Rzeczpospolita, 2012-11-12. [dostęp 2012-11-30].
- ↑ Daniel Olbrychski doktorem honoris causa Uniwersytetu Opolskiego. Nowa Trybuna Opolska, 2013-03-11. [dostęp 2013-03-28].
- ↑ Radni nie mieli żadnych wątpliwości. Daniel Olbrychski honorowym obywatelem Warszawy. metrowarszawa.gazeta.pl, 2017-06-08. [dostęp 2017-06-08].
- ↑ Daniel Olbrychski honorowym obywatelem Opola. nto.pl, 2015-11-11. [dostęp 2018-02-28].
- ↑ Aktorzy Niezwykli otrzymają Kamienie Optymizmu [online], Radio Kielce [dostęp 2021-05-29] (pol.).
- ↑ Daniel Olbrychski Honorowym Obywatelem Podkowy Leśnej. www.przegladregionalny.pl. [dostęp 2025-04-11].
- ↑ Premiera.
- ↑ Pan Olbrychski. [dostęp 2025-08-14].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Daniel Olbrychski: Anioły wokół głowy. Przemysław Ćwikliński, Jacek Ziarno (współpraca). Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, 1992. ISBN 83-7066-387-7. OCLC 830287434.
- Krystyna Demska-Olbrychska, Daniel Olbrychski: Dary losu. Katarzyna Rygiel (red.). Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2025. ISBN 978-83-8380-322-7.
- Filip Gańczak: Filmowcy w matni bezpieki. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2011. ISBN 978-83-7648-714-4. OCLC 879643901.
- Daniel Olbrychski, Parę lat z głowy, Przemysław Ćwikliński, Jacek Ziarno, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, 1997, ISBN 83-7066-689-2.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Daniel Olbrychski w bazie IMDb (ang.)
- Daniel Olbrychski w bazie Filmweb
- Daniel Olbrychski w bazie filmpolski.pl
- Daniel Olbrychski (osoba), [w:] Encyklopedia teatru polskiego [dostęp 2021-04-09].
- Daniel Olbrychski na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- ISNI: 0000000078396499
- VIAF: 79167401
- LCCN: n91103439
- GND: 119102862
- BnF: 13898085z
- SUDOC: 061190241
- NKC: js20070615022
- BNE: XX1748382
- NTA: 183255127
- BIBSYS: 3105919
- CiNii: DA17779313
- PLWABN: 9810538289605606
- NUKAT: n95210215
- J9U: 987007433053605171
- LNB: 000273685
- CONOR: 149555555
- KRNLK: KAC2020M3684
- LIH: LNB:Ba7C;=BD
- Osobowości telewizyjne związane z TVP
- Osobowości telewizyjne związane z Polsatem
- Absolwenci Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza
- Absolwenci II Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Batorego w Warszawie
- Aktorzy i aktorki Teatru Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie
- Aktorzy i aktorki Teatru Narodowego w Warszawie
- Aktorzy i aktorki Teatru Powszechnego w Warszawie
- Polscy aktorzy filmowi
- Polscy aktorzy telewizyjni
- Polscy aktorzy teatralni
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Opolskiego
- Laureaci Nagrody im. Zbyszka Cybulskiego
- Honorowi obywatele miasta stołecznego Warszawy
- Honorowi obywatele Opola
- Ludzie kultury związani z Łowiczem
- Najlepsi aktorzy pierwszoplanowi na FPFF
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
- Odznaczeni Odznaką Honorową „Zasłużony dla Mazowsza”
- Polacy – Kawalerowie Legii Honorowej
- Polacy – Komandorzy Orderu Sztuki i Literatury
- Polacy odznaczeni Orderem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
- Polacy odznaczeni Medalem Puszkina
- Ludzie urodzeni w Łowiczu
- Urodzeni w 1945