Nocouszek jukatański

Nocouszek jukatański
	Otonyctomys hatti
	Anthony, 1932
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	gałęziaki
Plemię	nadrzewki
Rodzaj	Otonyctomys; Anthony, 1932
Gatunek	nocouszek jukatański
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nocouszek jukatański^[4] (Otonyctomys hatti) – gatunek ssaka z podrodziny gałęziaków (Tylomyinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae), jedyny przedstawiciel rodzaju nocouszek^[4] (Otonyctomys), zamieszkujący tereny na półwyspie Jukatan – w Meksyku, Belize oraz w północno-wschodniej części Gwatemali^[5]^[6]. Jest roślinożercą i prowadzi nocny tryb życia.

Historia odkrycia i badań[edytuj | edytuj kod]

Nocouszek jukatański został odkryty przez amerykańskiego zoologa Roberta T. Hatta, który wraz z żoną, Marcelle Roigneau Hatt badał faunę półwyspu Jukatan. Badania prowadził w okresie od 9 października do 17 grudnia 1929 roku. Okaz nieznanego wcześniej gatunku napotkał w okolicy Chichén Itzá. Rodzaj i gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1932 roku amerykański teriolog i paleontolog Harold Elmer Anthony nadając im odpowiednio nazwy Otonyctomys i Otonyctomys hatti^[2].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Nocouszek jest rodzajem monotypowym, a jego jedynym przedstawicielem jest nocouszek jukatański. Należy do gryzoni z rodziny chomikowatych^[6]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[7].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Otonyctomys: gr. ους ous, ωτος ōtos „ucho”^[8]; νυκτι- nukti- „nocny”, od νυξ nux, νυκτος nuktos „noc”^[9]; μυς mus, μυος muos „mysz”^[10].
hatti: Robert Torrens Hatt (1902–1989), amerykański zoolog i paleontolog^[11]^[12].

Budowa ciała[edytuj | edytuj kod]

Nocouszek jukatański jest gryzoniem średniej wielkości, pod względem morfologicznym bardzo podobnym do bliskiego krewnego nadrzewka kolonijnego^[6]. Ma jednak jaśniejszą sierść, a główne różnice między tymi dwoma gatunkami można zauważyć porównując anatomiczne wymiary czaszek. Uszy są krótkie, u podstawy porośnięte kępkami futra, a powyżej gołe. Ogon jest długi (stanowi około 50% łącznej długości ciała) i pokryty sierścią^[6]. Na końcu ogona włos jest dłuższy, a bliżej podstawy krótszy. Ubarwienie części brzusznej jest jasnorude, boki podpalane-ochrowe, a w części grzbietowej jest najciemniejsze – ochrowe. Wokół oczu jasne obwódki. Brak widocznych oznak dymorfizmu płciowego^[2]. Wzór zębowy O. hatti: ${\tfrac {1003}{1003}}$ ^[6].

**Wymiary anatomiczne dorosłych okazów**
(Anthony, 1932; Pardiñas & inni, 2017)^[2]^[13]
Część ciała	przedział	wymiar średni
łączna długość ciała	163–231 mm	201,9 mm
tułów z głową	90–116 mm	100,6 mm
ogon	60–127 mm	102,6 mm
tylne łapy	18–23 mm	21,3 mm
uszy	13–20 mm	15 mm
masa ciała	24–94 g	71,0 g

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Osobniki schwytane przez naukowców i przetrzymywane przez nich w niewoli prowadziły nocny tryb życia^[6].

Cykl życiowy[edytuj | edytuj kod]

Samica może rodzić dwa razy w ciągu roku – latem i w zimie. Matki z młodymi były spotykane w październiku i lipcu^[14], ale podczas badania populacji w Quintana Roo znajdowano karmiące samice także w lutym^[6].

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Nocouszek jukatański jest gatunkiem endemicznym zamieszkującym wyłącznie tereny na półwyspie Jukatan. Występuje w Meksyku, północnym Belize oraz w północno-wschodniej części Gwatemali^[5]^[6]^[7].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Nocouszek jukatański żywi się nasionami niskiej roślinności i krzewów, a także owocami. O. hatti padają ofiarami sów - szczątki kostne najprawdopodobniej należące do przedstawiciela tego gatunku, znaleziono podczas badania odchodów lokalnej sowy w okolicy Chichén Itzá. Na nocouszekach jukatańskich pasożytują roztocza Eutrombicula alfreddugesi^[5]^[6].

Siedlisko[edytuj | edytuj kod]

Nocouszek jukatański zamieszkuje liściaste lasy tropikalne oraz rejony wegetacji roślin wokół naturalnych studni krasowych utworzonych w skale wapiennej. W Belize siedlisko jest ograniczone do lasów liściastych na północnych równinach. Zwierzę prowadzi raczej nadrzewny tryb życia. Badacze znajdowali okazy na kłodach powalonych drzew, na lianach, na pniach drzew – na wysokości 1–2 m. Okaz obserwowany w 2005 roku w Reserva de la Biofera Ria Lagartos zamieszkiwał opuszczoną dziuplę dzięcioła w martwym drzewie na wysokości 1,8 m od ziemi. O. hatti osiedlają się także na terenach zamieszkałych przez ludzi i bywają widywane na dachach ich domostw. Naukowcy łapali niektóre okazy w pułapki zastawiane na inne gatunki gryzoni: Heteromys gaumeri, Oryzomys melanotis, Ototylomys phyllotis, oraz Peromyscus yucatanicus. Prawdopodobna jest rywalizacja o siedliska O. hatti z blisko spokrewnionym Nyctomys sumichrasti, ale ograniczona jest do niewielkich terenów w Belize^[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Otonyctomys hatti, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e H.E. Anthony. A new genus of rodents from Yucatan. „American Museum novitates”. 586, s. 1, 1932. (ang.).
↑ R.R. Timm R.R. i inni, Otonyctomys hatti, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2021-12-26] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 257. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Otonyctomys hatti. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-12-26].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j C. MacSwiney, S. Hernandez-Betancourt. Otonyctomys hatti (Rodentia: Cricetidae). „Mammalian Species”. 825, s. 1–5, 2009. American Society of Mammalogists. DOI: 10.1644/825.1. (ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 438. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 158.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 148.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 141.
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 180–181. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ S.T. Alvarez-Castañeda, S. Alvarez. Etimología de los géneros de mamíferos mexicanos. „Ciencia”. 47, s. 39–49, 1996. (hiszp.).
↑ U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 530–531. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ R.T. Hatt. Notes concerning mammals collected in Yucatan. „Journal of Mammalogy”. 19 (3), s. 333-337, sierpień 1938. American Society of Mammalogists. ISSN 1545-1542. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).

[itis-1] Otonyctomys hatti, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Anthony-2] H.E. Anthony. A new genus of rodents from Yucatan. „American Museum novitates”. 586, s. 1, 1932. (ang.).

[iucn-3] R.R. Timm R.R. i inni, Otonyctomys hatti, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2021-12-26] (ang.).

[miiz-4] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 257. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msw-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Otonyctomys hatti. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-12-26].

[mammalian-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j C. MacSwiney, S. Hernandez-Betancourt. Otonyctomys hatti (Rodentia: Cricetidae). „Mammalian Species”. 825, s. 1–5, 2009. American Society of Mammalogists. DOI: 10.1644/825.1. (ang.).

[Burgin&inni-7] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 438. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=188_158]-8] Jaeger 1944 ↓, s. 158.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=178_148]-9] Jaeger 1944 ↓, s. 148.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=171_141]-10] Jaeger 1944 ↓, s. 141.

[Beolens&inni-11] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 180–181. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[etim-12] S.T. Alvarez-Castañeda, S. Alvarez. Etimología de los géneros de mamíferos mexicanos. „Ciencia”. 47, s. 39–49, 1996. (hiszp.).

[Pardiñas&inni-13] U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 530–531. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Hatt-14] R.T. Hatt. Notes concerning mammals collected in Yucatan. „Journal of Mammalogy”. 19 (3), s. 333-337, sierpień 1938. American Society of Mammalogists. ISSN 1545-1542. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]