Obake
Obake (jap. お化け) lub bakemono (jap. 化け物) – yōkai, nadnaturalne stwory, istoty występujące w japońskim folklorze. Nazwa pochodzi od czasownika bakeru oznaczającego: zamianę, przybieranie kształtu/formy, przeistaczanie się, zmiany wyglądu.
Bakemono tłumaczy się jako: duch, widmo, straszydło, mamidło. Zjawy te mają wspólną zdolność do zmieniania swojej postaci, wyglądu[1]. Jednakże, termin obake może być synonimem wyrazu yūrei, który oznacza m.in. ducha zmarłego człowieka[2].
Bakemono mogą być zwierzętami, jak: lis (kitsune), jenot (tanuki), borsuk (mujina), zmiennokształtny kot (bakeneko), ale także duchami roślin – np. kodama lub nieożywionymi obiektami posiadającymi duszę w shintō, bądź innych animistycznych wierzeniach. Obake pochodzące z przedmiotów gospodarstwa domowego są często nazywane tsukumo-gami.
Bakemono zazwyczaj przyjmuje postać człowieka lub pojawia się w przerażającej postaci, takiej jak: hitotsu-me-kozō (jednookie straszydło, mały cyklop), nyūdō (m.in. zjawa o ogolonej głowie mnicha), ō-nyūdō (wielkie monstrum) lub nopperabō (owalna twarz bez oczu, nosa i ust). W codziennym użyciu, wszystkie dziwne objawienia można nazwać bakemono lub obake, dzięki czemu wyrazy te stały się synonimami słowa yōkai[3].
Na Hawajach
[edytuj | edytuj kod]Ze względu na spory napływ populacji japońskich imigrantów na wyspy hawajskie, termin obake trafił do słownika kreolskiego miejscowej ludności. Niektóre japońskie historie dotyczące istot zostały przeniesione do wierzeń ludności hawajskiej: odnotowano liczne „obserwacje” kappa na wyspach, a japońska twarz ducha zwanego nopperabō stała się dobrze znana na Hawajach pod nazwą mujina. To zamieszanie najprawdopodobniej zostało spowodowane opowiadaniem Lafcadio Hearna, zatytułowanym: „Mujina”, w którym po raz pierwszy wprowadza tę postać do kultury zachodniej. Opowiada ono o borsuku (mujina), który przybierał formę nopperabō.
Hawajski folklorysta Glen Grant był znany ze swoich „Akt obake”, szeregu raportów dotyczących nadprzyrodzonych zdarzeń na Hawajach. Duża część tych incydentów i raportów była pochodzenia japońskiego lub dotyczyła obake[4].
Mujina
[edytuj | edytuj kod]Słowo mujina jest słowem wieloznacznym. W niektórych regionach Japonii jest ono tożsame z tanuki (jenotem). Może też być równoznaczne z anaguma czyli japońskim borsukiem.
W krótkim opowiadaniu L.Hearna pt.: „Mujina” nie występuje tanuki, ani mujina, jako zwierzęta-zjawy. Oprócz przestraszonego bohatera, są tam dwie postacie: płaczącej dziewczyny i ulicznego sprzedawcy klusek soba. Obie są typowymi nopperabō, nie mają twarzy. Tytuł więc wydaje się odnosić do tych właśnie straszydeł.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Glen Grant, Ross Yamanaka: Obake: Ghost Stories in Hawaii. Honolulu: Mutual Pub Co, maj. ISBN 1-5664-7320-9.
Definicje z dwóch głównych japońskich słowników:
- Yahoo Japan Jisho: Daijisen: Bakemono. [dostęp 2011-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-12)]. (jap.).
- Yahoo Japan Jisho: Daijirin: Bakemono. [dostęp 2011-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-11)]. (jap.).
- Yahoo Japan Jisho: Daijisen: Obake. [dostęp 2011-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-11)]. (jap.).
- Yahoo Japan Jisho: Daijirin: Obake. [dostęp 2011-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-11)]. (jap.).
- Shin-meikai-kokugo-jiten, Sanseido Co., Ltd. Tokyo 1974
- Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary, Kenkyusha Ltd. Tokyo 1991, ISBN 4-7674-2015-6
- New Japanese-English Character Dictionary, Kenkyusha Ltd., Tokyo 1990, ISBN 4-7674-9040-5
- Lafcadio Hearn , Kwaidan - opowieści niezwykłe, Jerzy Rzewuski (tłum.), Jan Opaliński (ilustr.), Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1984, ISBN 83-218-0249-4, OCLC 750051654 .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- "The Obakemono Project", baza informacji o obakemono (ang.)
- Opowieści o japońskich duchach (ang.)