Obuwik wielkopłatkowy

Obuwik wielkopłatkowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Rodzaj	obuwik
Gatunek	obuwik wielkopłatkowy
	Nazwa systematyczna
	Cypripedium macranthos Sw.; Kongl. Vetensk. Acad. Nya Handl. 21: 251 1800
Synonimy
	Cypripedium calceolus var. rubrum Georgi; Cypripedium neoparviflorum Y.N.Lee; Cypripedium rebunense Kudô; Cypripedium speciosum Rolfe; Cypripedium thunbergii Blume; Sacodon macranthos (Sw.) Raf.;
	Cypripedium calceolus var. rubrum Georgi; Cypripedium neoparviflorum Y.N.Lee; Cypripedium rebunense Kudô; Cypripedium speciosum Rolfe; Cypripedium thunbergii Blume; Sacodon macranthos (Sw.) Raf.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Obuwik wielkopłatkowy^[5] (Cypripedium macranthos Sw.) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Występuje w Europie i Azji. Najdalej na zachód rośnie w Rosji nad górnym Dnieprem, w dorzeczu Wołgi i Kamy. Podawany był także z Ukrainy i Białorusi, ale te informacje uznawane są za wątpliwe. Dalej na wschód rośnie w rejonie Uralu, w południowej i wschodniej części Syberii sięgając po Kamczatkę, Wyspy Kurylskie i Japonię. Południowa granica zasięgu biegnie przez Kazachstan, Mongolię i Chiny, w których rośnie w części północnej i północno-wschodniej, poza tym na Tajwanie^[4]. Gatunek uprawiany jest jako roślina ozdobna, także w Polsce^[6]^[5].

Morfologia

Pokrój: Roślina z tęgim, krótkim kłączem, z którego wyrastają prosto wzniesione, słabo owłosione lub nagie łodygi, osiągające wysokość do 50 cm^[7].
Liście: U nasady łodygi kilka pochew, a wyżej nich trzy lub cztery siedzące liście asymilacyjne. Liście te są eliptyczne do eliptycznojajowatych, o długości 10 do 15 cm i szerokości 6 do 8 cm. Blaszki są nagie, ewentualnie słabo owłosione na nerwach i drobno orzęsione na brzegach. Wierzchołek liścia zaostrzony^[7].
Kwiaty: Najczęściej pojedyncze na szczycie łodygi, rzadko dwa, osadzone na owłosionej lub nagiej szypułce. Kwiaty okazałe, czerwone lub różowe, rzadko białe, czasem z ciemniejszymi żyłkami, wsparte są liściastą, eliptyczną lub lancetowatą i krótko zaostrzoną przysadką o długości do 9 cm i szerokości do 6 cm, omszoną po obu stronach na nerwach. Szczytowy listek okwiatu eliptycznojajowaty, o długości do 5 cm i szerokości do 3 cm, nagi i zaostrzony. Pozostałe listki lancetowate, do 6 cm długości i 2,5 cm szerokości, owłosione u nasady i zaostrzone. Warżka silnie wydęta o długości do 5,5 cm i wąskiej gardzieli o średnicy 1,5 cm, wewnątrz owłosiona. Prętosłup jajowato podługowaty, do 1,4 cm długości^[7].
Owoc: Wąsko elipsoidalna, naga torebka o długości ok. 4 cm^[7].

Biologia i ekologia

Gatunek występuje w różnych zbiorowiskach roślinnych – w lasach i na ich skrajach, ale także na trawiastych zboczach, zawsze jednak na glebach żyznych, próchnicznych i przepuszczalnych. Na obszarach górskich rośnie do rzędnej 2400 m n.p.m. Kwitnie od czerwca do lipca, owocuje w sierpniu i wrześniu^[7].

W północnych Chinach stwierdzono występowanie naturalnego mieszańca tego gatunku i obuwika pospolitego – Cypripedium ×ventricosum Swartz (Kongl. Vetensk. Acad. Nya Handl. 21: 251. 1800)^[7].

Zagrożenia i ochrona

Obuwik ten w czerwonej liście gatunków zagrożonych według IUCN ma status gatunku najmniejszej troski (LC), jednak w wielu obszarach (Korea, Mongolia, Rosja) rejestrowany jest spadek jego liczebności. Gatunek ujęty jest w załączniku II Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES)^[4].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-01-28] (ang.).
↑ Cypripedium macranthos Sw.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-28].
↑ ^a ^b ^c H.H. Rankou H.H., Cypripedium macranthos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2019-01-28] (ang.).
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 65. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 571. ISBN 83-214-1305-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Cypripedium macranthos Swartz. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-01-28].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-01-28] (ang.).

[tpl-3] Cypripedium macranthos Sw.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-28].

[iucn-4] H.H. Rankou H.H., Cypripedium macranthos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2019-01-28] (ang.).

[gawrys-5] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 65. ISBN 978-83-925110-5-2.

[slownik-6] Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 571. ISBN 83-214-1305-6.

[china-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Cypripedium macranthos Swartz. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-01-28].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]