Białorzytka saharyjska
| Oenanthe leucopyga[1] | |||
| (C.L. Brehm, 1855) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
białorzytka saharyjska | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Białorzytka saharyjska[5] (Oenanthe leucopyga) – gatunek małego ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae). Zamieszkuje kamieniste tereny pustynne od Sahary po Arabię Saudyjską. Incydentalnie zalatuje do Europy[6][7], w 2015 r. po raz pierwszy zaobserwowano ją w Polsce[8].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Zwykle wyróżnia się dwa podgatunki O. leucopyga[2][9]:
- Oenanthe leucopyga leucopyga – zachodnia i środkowa Sahara na wschód po Egipt, Sudan, Erytreę i Dżibuti.
- Oenanthe leucopyga ernesti – północno-wschodni Egipt do środkowej Arabii Saudyjskiej i Jemenu.
Proponowany podgatunek Oenanthe leucopyga aegra zsynonimizowano z podgatunkiem nominatywnym[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Ptak nieco mniejszy od szpaka, osiąga długość 17–18 cm. Masa ciała 23–39 g[2]. Obie płcie są do siebie podobne[2]. Ubarwienie czarne, na czubku głowy i w tylnej dolnej części ciała biały.
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na wysokie temperatury podłoża w gorącym klimacie rozmnażanie odbywa się w specjalnie skonstruowanych gniazdach. Białorzytka saharyjska buduje je z kawałków piaskowca, który wyposażony jest w specjalny system chłodzący. Zaczyna budowę w cieniu większego głazu, układając drobne kamyczki w kopczyk. Na jego szczycie we wgłębieniu wije gniazdo z cienkich gałązek. Usypany kopczyk wchłania nocną rosę utworzoną podczas zimnych pustynnych nocy, w dzień rosa ta odparowuje, dając gniazdu chłodniejsze powietrze. W ten sposób kamyki izolują od rozgrzanego podłoża i umożliwiają przepływ powietrza. W gnieździe białorzytka saharyjska składa jaja w ilości 3–5 sztuk.
Dieta[edytuj | edytuj kod]
Odżywia się głównie owadami.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje białorzytkę saharyjską za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji nie została oszacowana, choć gatunek opisywany jest jako zazwyczaj bardzo liczny w dogodnych dla niego siedliskach. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia globalny trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny[4].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[10].
Filatelistyka[edytuj | edytuj kod]
W Jordanii jego wizerunek ukazał się na znaczku o wartości 120 filsów[11].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Oenanthe leucopyga, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Collar, N.: White-crowned Wheatear (Oenanthe leucopyga). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-30].
- ↑ D. Lepage: White-tailed Wheatear Oenanthe leucopyga. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-09]. (ang.).
- ↑ a b Oenanthe leucopyga, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 - kląskawki (wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-11].
- ↑ wynik wyszukiwania: Oenanthe leucopyga. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2023-02-09]. (ang.).
- ↑ Kajzer Z. Obserwacje rzadkich gatunków. „Ptaki Polski”, 3/2015, s. 7
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 32. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2015. „Ornis Polonica”. 57, s. 117–147, 2016.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-09]. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Stamps showing White-crowned Wheatear Oenanthe leucopyga. [dostęp 2009-05-09]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Cudowny świat: najpiękniejsze zakątki i krajobrazy. Warszawa: Przegląd Reader's Digest, 2000. ISBN 83-882-43-10-1.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).