Przejdź do zawartości

Ofiary II wojny światowej w ZSRR

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Martwi radzieccy cywile w pobliżu Mińska, Białoruś, 1943 r.

Liczba ofiar II wojny światowej w Związku Radzieckim wyniosła około 27 000 000 osób, cywilów oraz wojskowych[1], chociaż dokładne liczby są kwestionowane. W czasach sowieckich za oficjalną liczbę ofiar uznano 20 milionów. Po transformacji ustrojowej rosyjski rząd szacuje na podstawie badań Rosyjskiej Akademii Nauk z 1993 r. radzieckie straty wojenne na 26,6 mln osób[2], w tym zmarłych w wyniku skutków działań wojennych[3][4][5]. Liczba ta obejmuje 8 668 400 poległych wojskowych, wg szacunków rosyjskiego Ministerstwa Obrony[2][6][7].

Liczby opublikowane przez Ministerstwo Obrony zostały zaakceptowane przez większość historyków spoza Rosji. Jednak oficjalna liczba 8,7 mln ofiar wojskowych została zakwestionowana przez rosyjskich uczonych, którzy uważają, że liczba zabitych i zaginionych jeńców wojennych jest nieprawidłowa i konieczne są nowe badania, aby oszacować rzeczywisty rozmiar strat[8]. Urzędnicy z Centralnego Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej utrzymują, że ich baza danych zawiera nazwiska około 14 milionów zabitych i zaginionych pracowników[9][10][11]. Prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew stwierdził w 2009 roku, że „dane o naszych stratach nie zostały jeszcze ujawnione... Musimy ustalić prawdę historyczną”. Dodał, że ponad 2,4 miliona osób nadal oficjalnie uważa się za zaginionych w akcji, z 9,5 miliona osób pochowanych w masowych grobach sześć milionów jest niezidentyfikowanych[12]. Niektórzy rosyjscy uczeni oceniają całkowitą liczbę strat wojennych, zarówno cywilnych, jak i wojskowych, na ponad 40 milionów[13][14][15][16]. W 2020 r. Michaił Mieltiuchow, który współpracuje z rosyjskim federalnym projektem archiwalnym, stwierdził, że 15,9–17,4 mln cywilów zostało zabitych na terytorium ZSRR przez nazistów podczas wojny[17].

Ofiara głodu w oblężonym Leningradzie cierpiąca na zanik mięśni w 1941 r.

Podsumowanie źródeł rosyjskich

[edytuj | edytuj kod]

Liczby ofiar II wojny światowej wyszczególnione w źródłach rosyjskich są następujące:

  • W badaniu Kriwoszejewa wymieniono 8 668 400 ofiar: 5 226 800 zabitych w akcji, 1 102 800 zmarłych w szpitalach polowych w wyniku odniesionych ran, 555 500 zgonów poza walką, suma zmarłych jeńców i zaginionych to 4 559 000[18][19].
  • W badaniu Kriwoszejewa wymieniono 500 000 rezerwistów powołanych do wojska, ale schwytanych przez wroga przed wcieleniem[19].
  • Źródła rosyjskie podają 2 164 000 ofiar w wyniku cywilnej „pracy przymusowej w Niemczech”[20]. Wiktor Zemskow uważał, że w rzeczywistości były to ofiary wojskowe, które nie zostały uwzględnione w raporcie Kriwoszejewa. Zemskow oszacował liczbę ofiar wojskowych na 11,5 miliona[a].
  • Skazani i dezerterzy wymienieni w badaniu Kriwoszejewa: 994 300[21][22] zostało skazanych przez sąd wojskowy, a 212 400 zostało zgłoszonych jako dezerterzy[23]. Liczby te nie są uwzględnione w sumie 8 668 000 strat oszacowanych przez Kriwoszejewa.
  • Rosyjskie źródła podają 7,420 milionów cywilów zabitych w wojnie, w tym podczas oblężenia Leningradu. Źródła cytowane dla tej liczby pochodzą z okresu radzieckiego[20]. Liczba 7,4 miliona została zakwestionowana przez Zemskowa, który uważał, że rzeczywista liczba ofiar śmiertelnych wśród ludności cywilnej wyniosła co najmniej 4,5 miliona. Utrzymywał, że oficjalne dane obejmowały jeńców wojennych, osoby emigrujące z kraju, osoby ewakuowane w czasie wojny uznane za zaginione, a także milicję i partyzantów[24].
  • Źródła rosyjskie utrzymują, że w regionach okupowanych przez Niemcy zginęło 4,1 miliona osób[25].
  • Więźniowie łagrów – Według Zemskowa „z powodu ogólnych trudności w obozach w latach 1941–1945 w gułagu i więzieniach zmarło około 1,0 miliona więźniów”[26]. Anne Applebaum cytuje rosyjskie źródła, które podają liczbę ofiar śmiertelnych łagrów w latach 1941–1945 na 932 000[27].
  • Deportacja mniejszości etnicznych – źródła rosyjskie podają liczbę 309 000 ofiar śmiertelnych[28].
  • Zgony związane z wojną osób urodzonych podczas wojny – według Andrejewa, Darskiego i Charkowej nastąpił wzrost śmiertelności niemowląt o 1,3 miliona[3].

Liczby ofiar w poszczególnych republikach radzieckich

[edytuj | edytuj kod]
 Zobacz też: Ofiary II wojny światowej.

Rosyjski historyk Wadim Erlikman szacuje całkowitą liczbę ofiar militarnych na 10,7 miliona, zwiększając szacunkową sumę 8,7 miliona Kriwoszejewa o dodatkowe dwa miliony, które prawdopodobnie obejmują sowieckich jeńców wojennych zmarłych w nazistowskiej niewoli, partyzantów i milicję.

Liczba ofiar w Republikach Radzieckich[29]
Republika Liczba mieszkańców w 1940 Ofiary militarne Ofiary cywilne suma Liczba ofiar jako procent populacji z 1940 r.
Armeńska SRR 1 320 000 150 000 30 000 180 000 13,6%
Azerbejdżańska SRR 3 270 000 210 000 90 000 300 000 9,1%
Białoruska SRR 9 050 000 620 000 1 670 000 2 290 000 25,3%
Estońska SRR 1 050 000 30 000 50 000 80 000 7,6%
Gruzińska SRR 3 610 000 190 000 110 000 300 000 8,3%
Kazachska SRR 6 150 000 310 000 350 000 660 000 10,7%
Kirgiska SRR 1 530 000 70 000 50 000 120 000 7,8%
Litewska SRR 2 930 000 25 000 350 000 375 000 12,7%
Łotewska SRR 1 890 000 30 000 230 000 260 000 13,7%
Mołdawska SRR 2 470 000 50 000 120 000 170 000 6,9%
Rosyjska SRR 110 100 000 6 750 000 7 200 000 13 950 000 12,7%
Tadżycka SRR 1 530 000 50 000 70 000 120 000 7,8%
Turkmeńska SRR 1 300 000 70 000 30 000 100 000 7,7%
Uzbecka SRR 6 550 000 330 000 220 000 550 000 8,4%
Ukraińska SRR 41 340 000 1 650 000 5 200 000 6 850 000 16,3%
Niezidentyfikowane 165 000 130 000 295 000
Suma 194 090 000 10 700 000 15 900 000 26 600 000 13,7%

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Zemskow uważał, że ofiary śmiertelne i zaginieni wśród jeńców wojennych to prawie 4 miliony, a nie 1,783, jak oszacował Kriwoszejew[potrzebny przypis].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Lopez Aubin Bernard Guillerat Fenby, Jean Nicolas Vincent Nicolas Jonathan (2019). World War II Infographics. Thames & Hudson. s. 146 (ang.).
  2. ↑ a b К вопросу о потерях противоборствующих сторон на советско-германском фронте в годы Великой Отечественной войны: правда и вымысел: Министерство обороны Российской Федерации [online], encyclopedia.mil.ru [dostęp 2021-08-29] (ros.).
  3. ↑ a b E.M. Andreev, L.E. Darski, T.L. Kharkova, „Population dynamics: consequences of regular and irregular changes”, [w:] Wolfgang Lutz, Sergei Scherbov, A.G. Volkov, Demographic trends and patterns in the Soviet Union before 1991, London: Routledge, 1994, ISBN 0-203-04169-0, OCLC 51717803 [dostęp 2021-08-29] (ang.).
  4. ↑ M. Ellman, S. Maksudov, Soviet deaths in the Great Patriotic War: a note, „Europe-Asia Studies”, 46 (4), 1994, s. 671–680, DOI: 10.1080/09668139408412190, ISSN 0966-8136, PMID: 12288331 [dostęp 2021-08-29].
  5. ↑ Michael Haynes, Counting Soviet Deaths in the Great Patriotic War: A Note, „Europe-Asia Studies”, 55 (2), 2003, s. 303–309, DOI: 10.1080/0966813032000055895, ISSN 0966-8136 [dostęp 2021-08-29] (ang.).
  6. ↑ Krivosheev, G. F. (1993). „Soviet Armed Forces Losses in Wars, Combat Operations and Military Conflicts: A Statistical Study” (PDF). Translated by U.S. government. Moscow: Military Publishing House. Dostęp 2021-08-29 – przez The Black Vault. (ang.).
  7. ↑ G.F. Krivosheev, Mazal Holocaust Collection, Soviet casualties and combat losses in the twentieth century, London: Greenhill Books, 1997, s. 79, ISBN 1-85367-280-7, OCLC 36884089 [dostęp 2021-08-29] (ang.).
  8. ↑ В.Н. Земсков, О масштабах людских потерь CCCР в Великой Отечественной Войне (в поисках истины), „Военно-исторический архив”, pol. „O skali strat ludzkich ZSRR w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej (w poszukiwaniu prawdy)”, www.demoscope.ru, 2012 [dostęp 2021-08-29].
  9. ↑ Il’Enkov, S. A. (2001). Pamyat O Millionach Pavshik Zaschitnikov Otechestva Nelzya Predavat Zabveniu Voennno-Istoricheskii Arkhiv Nr. 7(22). Centralne Archiwum Militarne Federacji Rosyjskiej. s. 73–80. ISBN 978-5-89710-005-7 (ros.).
  10. ↑ S.A. Il’Enkov, Concerning the registration of Soviet armed forces’ wartime irrevocable losses, 1941–1945, „The Journal of Slavic Military Studies”, 9 (2), 1996, s. 440–442, DOI: 10.1080/13518049608430243, ISSN 1351-8046 [dostęp 2021-08-29] (ang.).
  11. ↑ Александр Щербина, Ушли под дерн [online], www.vokrugsveta.ru [dostęp 2021-08-29] (ros.).
  12. ↑ FOXNews.com – Medvedev orders precise Soviet WWII death toll – International News | News of the World | Middle East News | Europe News [online], www.foxnews.com [dostęp 2021-08-29] (ang.).
  13. ↑ Leonid Berszidski, A Message to Putin From 42 Million Dead – Bloomberg [online], web.archive.org, 13 października 2019 [dostęp 2021-08-29] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-13] (ang.).
  14. ↑ V.E. Korol, The price of victory: Myths and reality, „The Journal of Slavic Military Studies”, 9 (2), 1996, s. 417–426, DOI: 10.1080/13518049608430240, ISSN 1351-8046 [dostęp 2021-08-29] (ang.).
  15. ↑ Б.В. Соколов, Цена войны: людские потери СССР и Германии, 1939-1945 гг., „The Journal of Slavic Military Studies”, pol.: Cena wojny: straty ludzkie ZSRR i Niemiec, lata 1939–1945.(zakończenie – część 3). tom 9, nr 1 (marzec 1996), przedruk ze zmianami, www.infran.ru [dostęp 2021-08-29] (ros.).
  16. ↑ Парламентские слушания «Патриотическое воспитание граждан России: «Бессмертный полк» [online], pol. Przesłuchania parlamentarne „Wychowanie patriotyczne obywatela Rosji: Pułk nieśmiertelny”, web.archive.org, 15 sierpnia 2017 [dostęp 2021-08-29] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-05] (ros.).
  17. ↑ «Анатомия зла». Планы, директивы, приказы военно-политического руководства нацистской Германии по оккупации СССР | Преступления нацистов и их пособников против мирного населения СССР в годы Великой Отечественной войны 1941–1945 гг. [online], pol. „Anatomia zła”. Plany, dyrektywy, rozkazy kierownictwa wojskowo-politycznego nazistowskich Niemiec na okupację ZSRR, victims.rusarchives.ru [dostęp 2021-08-29] (ros.).
  18. ↑ Krivosheev, G. F. (1993). „Soviet Armed Forces Losses in Wars, Combat Operations and Military Conflicts: A Statistical Study” (PDF). Translated by U.S. government. Moscow: Military Publishing House. Dostęp 2021-08-29 – przez The Black Vault. s. 115 (ang.).
  19. ↑ a b Krivosheev G.F., Collection M.H., Soviet casualties and combat losses in the twentieth century, London: Greenhill Books, 1997, s. 85, ISBN 1-85367-280-7, OCLC 36884089 [dostęp 2021-08-29] (ang.).
  20. ↑ a b Ростислав Евдокимов, Людские потери СССР в период второй мировой войны: сборник статей, Изд-во Русско-Балтийский информационный центр „БЛИЦ”, 1995, ISBN 978-5-86789-023-0 [dostęp 2021-08-29] (ros.), pol. „Straty ludzkie ZSRR podczas II wojny światowej: zbiór artykułów”.
  21. ↑ Krivosheev G.F., Collection M.H., Soviet casualties and combat losses in the twentieth century, London: Greenhill Books, 1997, s. 92, ISBN 1-85367-280-7, OCLC 36884089 [dostęp 2021-08-29] (ang.).
  22. ↑ Kriwoszejew, G. I. (2010). Russia & USSR at War in the 20th century. Moscow: Veche. ISBN 978-5-953-33877-6. s. 219 (ang.) (135 000 straconych; 422 700 wysłanych do jednostek karnych na froncie i 436 600 uwięzionych skazańców).
  23. ↑ Krivosheev G.F., Collection M.H., Soviet casualties and combat losses in the twentieth century, London: Greenhill Books, 1997, s. 91–92, ISBN 1-85367-280-7, OCLC 36884089 [dostęp 2021-08-29] (ang.).
  24. ↑ Земсков В.Н., О масштабах людских потерь CCCР в Великой Отечественной Войне (в поисках истины), „Военно-исторический архив”, pol. „O skali strat ludzkich ZSRR w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej (w poszukiwaniu prawdy)”, www.demoscope.ru, 2012 [dostęp 2021-08-29]. s. 59–71 „Суммируя все вышеприведённые составляющие прямых гражданских потерь, к которым без всяких натяжек применим термин «жертвы войны», мы определяем их общее количество величиной, как минимум, 4,5 млн. человек.” (pol. „Podsumowując wszystkie powyższe składniki bezpośrednich strat cywilnych, do których bez przesady można odnieść termin „ofiary wojny”, określamy ich łączną liczbę na co najmniej 4,5 mln osób”.).
  25. ↑ Евдокимов, Ростислав, ed. (1995). Людские потери СССР в период второй мировой войны: сборник статей [pol. Straty ludzkie ZSRR w czasie II wojny światowej, kolekcja artykułów]. Saint-Petersburg: Ин-т российской истории РАН (Russian Academy of Sciences). ISBN 978-5-86789-023-0, s. 124–131, Philimoshin, M. V. Liudskie poteri SSSR v period vtoroi mirovoi voiny:sbornik statei (O wynikach obliczeń strat ludności cywilnej ZSRR i Federacji Rosyjskiej 1941–1945).
  26. ↑ Евдокимов, Ростислав, ed. (1995). Людские потери СССР в период второй мировой войны: сборник статей [pol. Straty ludzkie ZSRR w czasie II wojny światowej, kolekcja artykułów]. Saint-Petersburg: Ин-т российской истории РАН (Russian Academy of Sciences). ISBN 978-5-86789-023-0, s. 174–177, Zgony spowodowane trudnymi warunkami, takimi jak brak żywności i lekarstw, na nieokupowanych przez Niemców terenach radzieckich były spowodowane niedoborami wojennymi.
  27. ↑ Anne Applebaum, Gulag. A history, First Anchor books edition, New York 2004, s. 582–583, ISBN 1-4000-3409-4, OCLC 55203139 [dostęp 2021-08-29].
  28. ↑ Pohl, J. Otto (1999). Ethnic Cleansing in the USSR, 1937-1949. Connecticut: Greenwood Press. s. 8. ISBN 0-313-30921-3 (ang.).
  29. ↑ Vadim Erlikman. Poteri narodonaseleniia v XX veke: spravochnik. Moscow 2004. ISBN 5-93165-107-1, s. 23–35, Tabela zawiera oszacowane przez Wadima Erlikmana straty ludności cywilnej w republikach zakaukaskich i środkowoazjatyckich spowodowane głodem i chorobami spowodowanymi niedoborami wojennymi.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ofiary_II_wojny_światowej_w_ZSRR&oldid=71890286”