Order Krzyża Pogoni
|
||
 Awers insygniów Orderu I Klasy |
||
 Baretka Krzyża Wielkiego |
||
 Baretka Krzyża Oficerskiego |
||
| Ustanowiono | 1919 | |
| Kruszec | srebro | |
Order Krzyża Pogoni (lit. Vyčio Kryžiaus ordinas) – najwyższe litewskie odznaczenie wojskowe ustanowione w 1919 r.
Spis treści
Historia[edytuj]
Order Krzyża Pogoni został ustanowiony i oficjalnie zatwierdzony przez rząd litewski w dniu 30 lipca 1919. Order był przyznawany do 1940. Pomysłodawcą ustanowienia odznaczenia był litewski generał Silvestras Žukauskas. Początkowo odznaczenie nosiło nazwę Za Ojczyznę (lit. Už tėvynę), a od lutego 1920 Krzyż Pogoni. W 1927 przyjęto nowy statut, a w 1930 nową nazwę Order Krzyża Pogoni. Zmiany te uzyskały akceptację Sejmu litewskiego i prezydenta Litwy. Po aneksji Litwy przez ZSRR w 1940 order został zniesiony. Przywrócono go 15 stycznia 1991, jako pierwsze z przedwojennych odznaczeń litewskich. Pierwszymi osobami odznaczonymi Orderem Krzyża Pogoni byli zamordowani przez Sowietów obrońcy wieży TV w Wilnie (1991), którym odznaczenie przyznano pośmiertnie (m. in Loreta Asanavičiūtė).
Obecnie odznaczenie jest wykonywane w Mennicy Państwowej w Wilnie i przez firmę Gurtana, a wstążka orderu jest produkowana przez znaną duńską firmę medalierską Mørch & Søn w Kopenhadze. W 1992 wstążki orderu IV i V klasy były wykonywane przez znaną paryską firmę medalierską Arthus-Bertrand[1].
W okresie międzywojennym order dzielił się na trzy klasy i był nadawany w wersji bez mieczy i w wersji z mieczami (ta ostatnia za bohaterstwo na polu walki). Obecnie order dzieli się on na pięć klas, wszystkie z mieczami.
W 2002 ustanowiono powiązany z Orderem Medal Orderu Krzyża Pogoni.
W 90. rocznicę ustanowienia Orderu Krzyża Pogoni (2009) Poczta Litwy wydała znaczek pocztowy z wizerunkiem tego odznaczenia[2].
Zasady nadawania[edytuj]
Order Krzyża Pogoni przyznawany jest obywatelom litewskim i obcokrajowcom za szczególne bohaterstwo wykazane w obronie wolności i niepodległości Państwa Litewskiego. Świętem orderu jest 23 listopada, Dzień Armii Litewskiej.
W latach 90. XX w. Order Krzyża Pogoni został przyznany 396 osobom:[1]
- I klasa – 56 osób
- II klasa – 30 osób
- III klasa – 76 osoby
- IV klasa – 144 osoby
- V klasa – 91 osób.
Opis odznaki[edytuj]
Odznaką orderu jest emaliowany na czarno podwójny srebrny krzyż Jagiellonów (wykonywany z brązu i ze srebra próby 0,800) o rozmiarach 4,2x2,6 cm[3]. Pośrodku krzyża znajduje się herb Litwy Pogoń na tle z czerwonej (pierwotnie wiśniowej) emalii (wersja z mieczami posiada dwa złote miecze skrzyżowane pod sześcioramienną tarczą herbową). Na rewersie napis: Už narsumą 1918/XI/23 (Za dzielność i data powstania Armii Litewskiej, a także kolejny numer odznaczenia - istnieją różne warianty). Obecna wersja zamiast tej daty ma wygrawerowany rok 1919 (taki wariant występował również na przedwojennych odznaczeniach). Kawalerom orderu I i II klasy przysługuje również gwiazda orderowa w kształcie srebrnej dziewięcioramiennej gwiazdy z wizerunkiem odznaki Orderu Krzyża Pogoni z Mieczami (do 1940 istniała również gwiazda orderowa bez mieczy)[4]. Wstążka orderu jest koloru karmazynowego z dwoma czarnymi paskami wzdłuż obu boków, z których jeden jest cieńszy, drugi grubszy.
| Baretki Orderu Krzyża Pogoni | ||||
|---|---|---|---|---|
Wielki Krzyż |
 Wielki Krzyż Komandorski |
 Krzyż Komandorski |
Krzyż Oficerski |
 Krzyż Kawalerski |
Przypisy
- ↑ a b Order of the Cross of Vytis
- ↑ Michel Europa-Katalog. Nordeuropa (Litauen), Schwaneberger Verlag GMBH, Unterschleissheim 2009, ISBN 978-3-87858-884-9
- ↑ Algimantas Astikas: Lietuvos ordinai, medaliai ir ženkleliai 1918–1940, Wilno 1993, str. 48 i 57
- ↑ Algimantas Astikas: Lietuvos ordinai, medaliai ir ženkleliai 1918–1940, Wilno 1993, str. 54
Bibliografia[edytuj]
- Algimantas Astikas: Lietuvos ordinai, medaliai ir ženkleliai 1918-1940, Wilno 1993, ISBN 5-417-00373-5
- Robert Werlich: Orders and Decorations of All Nations: Ancient and Modern, Civil and Military, Waszyngton 1965
Linki zewnętrzne[edytuj]
.png)
|
||||||||||||||||||||||
