Orszoł paskowany
| Trichius gallicus | |||
| Dejean, 1821 | |||
_Trichius_gallicus_on_Rosa_canina.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Podplemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
orszoł paskowany | ||
| Synonimy | |||
| |||
Orszoł paskowany[1] (Trichius gallicus) – gatunek chrząszcza z rodziny poświętnikowatych i podrodziny kruszczycowatych. Występuje w Europie i północno-zachodniej Afryce. Larwy rozwijają się w martwym drewnie drzew liściastych. Imagines odwiedzają kwiaty krzewów i bylin, zwykle w pobliżu lasów.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten po raz pierwszy został opisany między 1766 a 1778 przez J.E. Voeta pod nazwą Scarabaeus rosaceus, jednak autor ten nie trzymał się w swojej pracy stosowania nazewnictwa binominalnego, w związku z czym uznaje się tę nazwę w świetle Międzynarodowego Kodeksu Nomenklatury Zoologicznej za niedostępną (unavaiable). Epitet gatunkowy rosaceus, po wcześniejszej synonimizacji, przywrócił w 1891 E.G. Kraatz (już w rodzaju Trichius) i to on uznawany jest za autora nazwy. Jednak w 1821 P.F.M.A. Dejean opisał ten gatunek pod nazwą Trichius gallicus i tę nazwę uznaje się za obowiązującą, a Trichius rosaceus za młodszy synonim. W 1831 E.F. Germar opisał Trichius zonatus, którego obecnie uznaje się za sardyński podgatunek T. gallicus. Uporządkowania nazewnictwa i wyznaczenia lektotypu T. g. zonatus dokonał dopiero w 2012 F.-T. Krell, natomiast we wcześniejszej literaturze gatunek ten często występuje pod nazwami T. zonatus i T. rosaceus[2].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Chrząszcz o ciele długości od 10 do 14 mm. Na czarnych: głowie, przedpleczu, tarczce, pygidium i spodzie ciała występuje gęste, żółte owłosienie, a na przedpleczu i pygidium także białokremowe, aksamitne plamy. Pokrywy mają tło żółtopomarańczowe do brunatnożółtego z przyciemnionym szwem oraz czarny wzór z plam o zmiennej formie i układzie. U samca piąty sternit odwłoka zawsze ma poprzeczną, białą plamę, czasem przerwaną pośrodku. Samicę można odróżnić od orszoła prążkowanego i T. sexualis po prostym brzegu zewnętrznym szóstego sternitu i jednocześnie pygidium niewciętym na wierzchołku, ale płytko wgłębionym przed nim. Samiec różni się od wspomnianych gatunków ząbkami na bokach paramer, a od T. sexualis także węższym aparatem kopulacyjnym w widoku grzbietowym[3].
Biologia, ekologia i występowanie
[edytuj | edytuj kod]Owad o słabo poznanej bionomii[4]. Larwy są saproksylofagami. Przechodzą rozwój w rozkładającym się drewnie drzew liściastych[5]. Owady dorosłe spotkać można od maja do lipca w takich miejscach jak brzegi lasów i śródleśne łąki[4]. W Czechach odnotowane na torowiskach kolejowych[5]. Odwiedzają kwiaty krzewów takich jak róża dzika, tawuły, bzy i jeżyny oraz niektórych bylin, np. świerzbnicy polnej i selerowatych[4][5][6]. Łowione bywają w pułapki Moerickego[6] i pułapki Malaise’a[7].
Wskutek mylenia z innymi orszołami jest to gatunek o słabo rozpoznanym rozmieszczeniu. Znany z północno-zachodniej Afryki[4], Portugalii, Hiszpanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Szwajcarii, Włoch, Czech, Polski, Słowacji, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii[8] i północnej Albanii[9]. W Polsce pewne doniesienia pochodzą z Poznania, Łodzi i dwóch stanowisk na Pomorzu[6]. Podgatunek T. g. zonatus jest endemitem Sardynii[2].
W 2002 orszoł ten znalazł się na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce jako gatunek zagrożony o statusie słabo rozpoznanym (DD – Data Deficient)[1]. W 2005 umieszczony został na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej. Bezkręgowce” jako gatunek krytycznie zagrożony[10]. Na Europejskiej czerwonej liście chrząszczy saproksylicznych z 2010 figuruje jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern)[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002. ISBN 83-901236-8-1.
- ↑ a b Frank-Thorsten Krell. On nomenclature and synonymy of Trichius rosaceus, T. gallicus, and T. zonatus (Coleoptera: Scarabaeidae: Cetoniinae: Trichiini). „Zootaxa”. 3278, s. 61–68, 2012. ISSN 1175-5334.
- ↑ Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28b Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae pleurosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978, s. 46.
- ↑ a b c d B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (9), 1983.
- ↑ a b c Josef Mertlik. Trichius rosaceus (Voet, 1769), pozoruhodný obyvatel železničních nádraží (Coleoptera: Scarabaeoidea). „Elateridarium”. 3, s. 137–144, 2009. ISSN 1802-4858.
- ↑ a b c Marek Bunalski, Marek Przewoźny, Rafał Ruta, Beata Borowiak-Sobkowiak, Paweł Sienkiewicz, Paweł Trzciński. Materiały do poznania rozmieszczenia chrząszczy (Coleoptera) Zachodniej Polski. Część 6. Kruszczyce (Scarabaeidae: Cetoniinae). „Wiadomości entomologiczne”. 34 (2), s. 12–29, 2015.
- ↑ Oto Majzlan. Faunistic notes on beetles (Coleoptera) 5. from Slovakia. „Naturae Tutela”. 14 (2), s. 245–250, 2010.
- ↑ Trichius zonatus. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-06-19].
- ↑ Ariana Striniqi Laçej, Kastriot Misja. View and Findings of the Coleopteron: Fauna of Northern Albania (A taxonomic, ecologic and biogeographic perspective). „Journal of Environmental Research And Development”. 6 (3), s. 397–405, 2012.
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.
- ↑ Ana Nieto, Keith N.A. Alexander: European Red List of Saproxylic Beetles. Luxembourg: Publications Office of the European Union, International Union for Conservation of Nature, 2010.