Tawuła

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Tawuła
Ilustracja
Tawuła wierzbolistna
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Podrodzina

tawułowe

Rodzaj

tawuła

Nazwa systematyczna
Spiraea L.
Sp. Pl. 489. 1753
Typ nomenklatoryczny

Spiraea salcifolia L.[3]

Synonimy
  • Awayus Raf.
  • Chamedrys Raf.
  • Drimopogon (Raf.) B.D.Jacks.
  • Eleiosina Raf.
  • Rhodalix Raf.
  • Spiraia Raf.
  • Spirea Pall.[4]
Multimedia w Wikimedia Commons
Spiraea media
Spiraea japonica

Tawuła (Spiraea L.) – rodzaj krzewów z rodziny różowatych. W jego skład wchodzi ok. 80–100 gatunków[5], według niektórych źródeł do ok. 120[6]. Rośliny te występują na półkuli północnej w strefie chłodnej i umiarkowanej, na południe sięgając Meksyku[7], południowej Europy, Pakistanu, Mjanmy i Wietnamu[4]. Najbardziej zróżnicowane są w Azji, gdzie tylko w samych Himalajach rośnie ok. 30 gatunków[8], a w Chinach – 70[5]. W Ameryce Północnej rośnie 14 gatunków, w Europie – 8[8]. W Polsce dwa gatunki występują jako rodzime – tawuła wierzbolistna S. salicifolia i tawuła średnia S. media[9]. Tawuły zasiedlają rozmaite siedliska, od skalistych w górach po mokradła śródleśne na nizinach[7].

Bardzo liczne gatunki i mieszańce między nimi uprawiane są jako rośliny ozdobne[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Spiraea douglasii
Spiraea hypericifolia
Spiraea splendens – owoce
Pokrój
Krzewy o sezonowym ulistnieniu. Osiągają wysokość do 3[7], czasem 4 m wysokości[6]. Pędy zwykle liczne, prosto wzniesione, podnoszące się, łukowato przewisające lub płożące się. Występują długopędy i krótkopędy, młode są owłosione lub nagie. Pod ziemią rośliny te często tworzą rozłogi za pomocą których się rozrastają[6].
Liście
Skrętoległe, bez przylistków[7], zwykle krótkoogonkowe, pojedyncze[5]. Blaszka od 1 do 10 cm długości, cienka lub skórzasta, całobrzega (rzadko), ząbkowana, piłkowana lub wcinana, czasem klapowana, w zarysie o zróżnicowanym kształcie od zaokrąglonego po równowąski, często owalna, jajowata, rombowata do lancetowatej. Użyłkowania zwykle pierzaste, czasem u nasady blaszki żyłki rozdzielają się na 3–5 głównych, dłoniasto rozchodzących się wiązek. Liście często są odmienne na długo- i krótkopędach[6][5].
Kwiaty
Niewielkie (o średnicy 2–15 mm), zebrane zwykle w wielokwiatowe baldachy, baldachogrona i wiechy. Podsadki i przysadki u części gatunków obecne, u innych nie. Kieliszek składa się z 1–2 listków. Hypancjum zwykle dzwonkowate lub półkuliste o średnicy do 2 mm, nagie lub owłosione. Działek kielicha jest 5 wzniesionych, odstających lub odgiętych, kształtu trójkątnego lub jajowatego. Płatków korony także jest 5, są one białe, zielonkawe, różowe do fioletowych, okrągłe, jajowate do eliptycznych. Pręcików jest 10–50 o długości krótszej lub dłuższej od płatków[6]. Zalążnia dolna[7] złożona zwykle z 4–5 wolnych owocolistków, w każdym rozwijają się zwykle dwa zalążki[6].
Owoce
Mieszki gęsto skupione w trwałym hypancjum, czasem zwieńczonym też trwałymi działkami. Owoce zawierają po 2–4 nasiona[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (2001...)[2]

Rodzaj tawuła należy do podrodziny tawułowatych Spiraeoideae, rodziny różowatych (Rosaceae), zaliczanej do obszernego rzędu różowców (Rosales) i wraz z nim do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych.

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae Juss.), podrodzina Spiraeoideae (Juss.) Arn., plemię Spiraeeae DC., podplemię Spiraeinae DC.) Griseb., rodzaj tawuła (Spiraea L.)[10].

Wykaz gatunków[4][11]

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Krzewy tawuł sadzi się jako rośliny ozdobne w parkach i ogrodach. Są ozdobne ze względu na swoje kwiaty, wybarwione liście i ładny pokrój. Są łatwe w uprawie, nie wymagają specjalnej gleby i są mrozoodporne. Powinny być przycinane po przekwitnieniu.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-20] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].
  4. ↑ a b c Spiraea L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-15].
  5. ↑ a b c d Lu Lingdi, Crinan Alexander: Spiraea Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-12-15].
  6. ↑ a b c d e f g Richard Lis: Spiraea Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-12-15].
  7. ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 242. ISBN 0-333-73003-8.
  8. ↑ a b David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 857. ISBN 978-1-107-11502-6.
  9. ↑ a b c d e f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  10. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Spiaraea. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-03-09]. (ang.).
  11. ↑ a b c d e f Szkółkarstwo. [dostęp 2009-03-20].
  12. ↑ a b c d e Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe (PWN), 2013. ISBN 978-83-01-14342-8.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tawuła&oldid=65623197”