Pasternak (roślina)
 Morfologia (pasternak zwyczajny) | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
pasternak |
| Nazwa systematyczna | |
| Pastinaca L. Sp. Pl. 262. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Pasternak (Pastinaca L.) – rodzaj roślin należący do rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.). Obejmuje 14[4][5]–15[6] gatunków (w ujęciu wyodrębniającym 10 gatunków w rodzaj malabaila Malabaila)[7]. Występują one w strefie klimatu umiarkowanego w Europie (4 gatunki) i w Azji[5][7]. W Polsce rośnie pasternak zwyczajny P. sativa L. s.str. i podawany jest w randze gatunku pasternak ćmy P. opaca Bernh.[8], alternatywnie ujmowany jako podgatunek Pastinaca sativa subsp. urens (Req. ex Godr.) Čelak.[9][10] Rośliny z tego rodzaju rosną zawleczone także na obu kontynentach amerykańskich, w Australii i Nowej Zelandii[5].
Rośliną użytkową i uprawianą jako warzywo jest pasternak zwyczajny P. sativa w podgatunku subsp. sativus. Roślina ta jest podobna do typu dzikiego, ale rozwija spichrzowy korzeń pod koniec pierwszego roku życia[5]. Korzeń jest wartościowym źródłem witaminy C i E, a najlepszy smak ma mieć po upieczeniu[7]. Przypisywane są mu także właściwości zdrowotne w przypadku artretyzmu[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Rośliny zielne (dwuletnie i byliny) osiągające do 2 m wysokości[5].
- Liście
- Zwykle pojedynczo pierzasto podzielone[11], czasem niepodzielone[5]. Często owłosione[5].
- Kwiaty
- Zebrane w baldachy złożone. Pokryw i pokrywek zwykle brak[5][11]. Kielich ze słabo widocznymi ząbkami działek[11] lub brak ich zupełnie[5]. Płatki korony w liczbie 5, żółtawe lub pomarańczowe, jajowato zaokrąglone, o zagiętych końcach[11]. Pręciki w liczbie 5. Zalążnia dolna, dwukomorowa, w każdej z komór z pojedynczym zalążkiem. Słupki dwa[5] .
- Owoce
- Rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki, eliptyczne, spłaszczone soczewkowato, z oskrzydlonymi żebrami[5][11].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Elaphoboscum Ruprecht[3], Dumaniana Yild. & B. Selvi, Leiotulus Ehrenb.[4]
- Pozycja systematyczna
W obrębie rodziny selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae rodzaj klasyfikowany jest do podrodziny Apioideae, plemienia Tordylieae i podplemienia Tordyliinae[4].
- Wykaz gatunków[6]
- Pastinaca argyrophylla Delip.
- Pastinaca armena Fisch. & C.A.Mey.
- Pastinaca aurantiaca (Albov) Kolak.
- Pastinaca clausii (Ledeb.) Calest.
- Pastinaca erzincanensis Menemen & Kandemir
- Pastinaca gelendostensis (Yıld. & B.Selvi) Hand
- Pastinaca glandulosa Boiss. & Hausskn.
- Pastinaca hirsuta Pančić
- Pastinaca kochii Duby
- Pastinaca lucida L.
- Pastinaca pimpinellifolia M.Bieb.
- Pastinaca sativa L. – pasternak zwyczajny
- Pastinaca trysia Stapf & Wettst.
- Pastinaca yildizii Dirmenci
- Pastinaca zozimoides Fenzl
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-20].
- ↑ a b c Genus: Pastinaca L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-05-21].
- ↑ a b c d e f g h i j k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 309. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Pastinaca L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-11].
- ↑ a b c d David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 686. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 127, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Pastinaca sativa subsp. urens (Req. ex Godr.) Čelak.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-11].
- ↑ Pastinaca. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-05-21].
- ↑ a b c d e Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Kraków: PAN, PWN, 1960, s. 118.