Świstunka północna
| Seicercus borealis[1] | |||
| (J.H. Blasius, 1858) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
świstunka północna | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
.svg) lęgowiska zimowiska | |||
Świstunka północna[4] (Seicercus borealis) – gatunek małego wędrownego ptaka z rodziny świstunek (Phylloscopidae), wcześniej zaliczany do pokrzewkowatych (Sylviidae).
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Świstunka północna zamieszkuje północną Eurazję (od północnej części Półwyspu Fennoskandzkiego po Półwysep Czukocki, a na południu po Mongolię i północno-wschodnie Chiny) oraz zachodnią Alaskę. Zimuje w południowo-wschodniej Azji, w tym na wyspach Indonezji, Filipin oraz na Tajwanie. Do Polski zalatuje wyjątkowo – odnotowano dotąd zaledwie trzy wrześniowe stwierdzenia – w 1986, 2013 i 2021[5][6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek jest obecnie uznawany za monotypowy[2][7]. Wcześniej wyróżniano podgatunki: Seicercus borealis borealis i Seicercus borealis kennicotti[1]. Kolejne dwa taksony zaliczane dawniej do S. borealis klasyfikowane są obecnie jako oddzielne gatunki: świstunka kamczacka (Seicercus examinandus) i świstunka japońska (Seicercus xanthodryas)[2][4][7].
Część badaczy zalicza świstunkę północną do rodzaju Phylloscopus[2][7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Ptak ten wielkością i wyglądem przypomina wójcika. Najważniejszym podobieństwem do innych świstunek jest rysunek na skrzydle: jasne paski (jeden lub dwa) na końcach dużych i średnich pokryw, na końcach lotek drugiego rzędu i trzeciego rzędu nie występują jasne elementy. Sylwetka ptaka wydłużona, większa i masywniejsza od piecuszka, wysmukła z ogonem wystającym poza koniec skrzydła i mocnymi nogami. Dziób dość duży, silny, gruby u nasady; wierzch głowy oliwkowozielonkawoszary, nieco ciemniejszy niż grzbiet. Najjaśniejszą częścią tułowia jest kuper, jednak nie jest on kontrastowy w stosunku do grzbietu i pokryw nadogonowych.
Długość ciała 12–13 cm, masa ciała 7,5–15 g[2][8].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Biotop[edytuj | edytuj kod]
Ptak ten zamieszkuje strefę tajgi i obrzeża tundry. Zwykle przebywa w dość otwartych lasach iglastych[8] (ale też liściastych z brzozą, topolą i wierzbą[3]), w gęstym podszycie oraz w skupiskach wierzb karłowatych w wilgotnych dolinach. Może wyprowadzać lęgi nawet do wysokości 2500 m n.p.m. w zaroślach powyżej górnej granicy lasu. Często gniazduje w pobliżu wody. Ptaki migrujące przebywają powyżej 1800 m n.p.m. zarówno na obszarach zalesionych, jak i krzewiastych. Na zimowiskach świstunka północna występuje głównie poniżej 1800 m n.p.m., na polanach lasów mieszanych, obrzeżach lasów deszczowych, w zadrzewieniach wtórnych i lasach nadrzecznych. Często przebywa również na obrzeżach obszarów uprawnych, w ogrodach i namorzynach[8].
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Żywi się głównie owadami, takimi jak chrząszcze, komary, muchy, pluskwiaki czy jętki, oraz ich larwami. Zjada również pająki, małe ślimaki i skorupiaki[8].
Zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Ptaki tego gatunku są bardzo ruchliwe, żerują wewnątrz koron drzew i górnej części krzewów. Zganiając pokarm z liści i gałązek podlatuje za owadami, chwyta je w locie i siada z powrotem na miejscu, skąd wystartowała. Niekiedy zawisa na chwilę w locie przy liściach, by prędko schwytać zdobycz.
Śpiew[edytuj | edytuj kod]
Świstunka północna wydaje dwa różne głosy, które są odmienne od głosów pozostałych świstunek. Pierwszy głos to bardzo krótkie ćwierknięcie nieprzekraczające 0,1 sekundy, wysokie i szorstkie, twardo brzmiące: „dzrt”, „tzjt”, może kojarzyć się z krótkimi sygnałami trznadla. Drugi głos to suchy i delikatny terkot składający się z dźwięków „tr” zwalniający ku końcowi, trwa od 0,3 do 1,5 sekundy i zawiera od 6 do 30 pojedynczych stuknięć. Wędrujące jesienią świstunki północne mogą się wcale nie odzywać, z tego powodu opisane dźwięki należą do rzadkości.
Rozród[edytuj | edytuj kod]
Sezon lęgowy trwa od końca czerwca do sierpnia. Świstunka północna wyprowadza jeden lęg w sezonie. Gniazduje na ziemi, często pod gęstymi krzewami na omszałej ziemi lub w naturalnej szczelinie, wśród korzeni drzew lub w kępach traw. Budową gniazda zajmuje się samica. Ma ono kształt kopuły z bocznym wejściem, wykonane jest z trawy, chwastów, mchu, liści, a wyściółkę stanowi drobniejsza trawa[8].
Samica składa 5–7 białych jaj z drobnymi brązowymi kropkami. Wysiaduje przez 11–13 dni. Pisklęta są karmione przez oboje rodziców. Młode są w pełni opierzone 12–14 dni po wykluciu, ale jeszcze przez dwa tygodnie są zależne od pożywienia dostarczanego przez rodziców[8].
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje świstunkę północną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Organizacja BirdLife International w 2015 roku szacowała liczebność populacji europejskiej na 3,7–7 milionów par lęgowych. Liczebność światowej populacji prawdopodobnie mieści się w przedziale 10–500 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[3].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[9].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Phylloscopus borealis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2016-03-14] (ang.).
- ↑ a b c d e Clement, P., Christie, D.A. & Kirwan, G.M.: Arctic Warbler (Phylloscopus borealis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
- ↑ a b c BirdLife International, Phylloscopus borealis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-13] (ang.).
- ↑ a b P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Phylloscopidae Jerdon, 1863 (1854) - świstunki - Old world leaf warblers (wersja: 2020-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-06-13].
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raporty. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2013. „Ornis Polonica”. 55, s. 181–218, 2014.
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2023-01-15]. (ang.).
- ↑ a b c d e f N. Bouglouan: Arctic Warbler. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-06-13]. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tomasz Cofta, Rozpoznawanie świstunek – część druga, „Ptaki Polski” 1/2008(9).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).