Lśniak

Lśniak
	Adscita
	Retzius, 1783
	; Lśniak szmaragdek
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	motyle
Rodzina	kraśnikowate
Podrodzina	Procridinae
Plemię	Procridini
Rodzaj	Adscita
	Typ nomenklatoryczny
	Adscita turcosa Retzius, 1783
Synonimy
	Chrysaor Hübner, [1806]; Procris Fabricius, 1807; Atychia Ochsenheimer, 1808; Atichia Ochsenheimer, 1808; Ino Leach, 1815; Bradyptesis Sodoffsky, 1837; Proeris Pagenstecher, 1909; Jno Püngeler, 1914; Ascita Gómez Bustillo et Fernández-Rubio, 1976; Adecita Fazekas, 1986;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kopulująca para Adscita geryon

Lśniak^[1] (Adscita) – rodzaj motyli z rodziny kraśnikowatych. Obejmuje 17 opisanych gatunków. Zamieszkują zachodnią i środkową część krainy palearktycznej.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Motyle o ciele krępej budowy, w przypadku gatunków środkowoeuropejskich osiągające od 7 do 13 mm długości przedniego skrzydła^[2]. Głowę, tułów, a zwykle też wierzch skrzydła przedniego i odwłok ubarwione mają złotozielono, zielono, niebieskozielono lub niebiesko z silnym połyskiem metalicznym^[3]^[2]. Skrzydła tylne są barwy szarej lub brunatnoszarej. Obie pary skrzydeł są jednobarwne, pozbawione wzoru. Brak jest również barwnej obrączki na odwłoku^[2]. Czułki samców są podwójnie grzebieniaste, samic zaś piłkowane do niemal nitkowatych. Szczyt czułków jest zgrubiały lub buławkowaty^[3]^[2]. Kształt przedniego skrzydła jest wąsko-trójkątny do wąsko-jajowatego, tylnego zaś mniej lub bardziej prostokątny. Genitalia samca mają silnie zesklerotyzowany, wydatny unkus, trójkątną powierzchnię przezroczystą w odsiebnej części walwy^[3] i pozbawione są sakulusa^[2]. U samic niektórych gatunków przewód torebki kopulacyjnej rozszerzony jest w prebursę^[3].

Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]

Przedstawiciele rodzaju zasiedlają zachodnią i środkową część krainy palearktycznej^[4]^[3]. W Polsce stwierdzono dwa gatunki, lśniaka szmaragdka i Adscita geryon^[5].

U lśniaków na świat przychodzi jedno pokolenie w ciągu roku. Gąsienice są fitofagami, przynajmniej w początkowych stadiach minującymi liście (endofoliofagami)^[3]. Wśród ich roślin żywicielskich wymienia się szczawie z rodziny rdestowatych, czystki i posłonki z rodziny czystkowatych, babki i kulniki z rodziny babkowatych oraz bodziszki z rodziny bodziszkowatych^[2]^[3].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Takson ten wprowadzony został w 1783 roku przez Andersa Jahana Retziusa. Gatunkiem typowym wyznaczono Adscita turcosa, który później zsynonimizowany został z opisanym przez Karola Linneusza w 1758 roku Sphinx statices^[4].

Do rodzaju tego należy 17 opisanych gatunków zgrupowanych w trzech podrodzajach^[4]^[6]:

podrodzaj: Adscita (Adscita) Retzius, 1783
- grupa gatunków mauretanica
  - Adscita mauretanica (Naufock, 1932)
- grupa gatunków jordani
  - Adscita jordani (Naufock, 1921)
- grupa gatunków statices
  - Adscita alpina (Alberti, 1937)
  - Adscita italica (Alberti, 1937)
  - Adscita krymensis Efetov, 1994
  - Adscita schmidti (Naufock, 1933)
  - Adscita statices (Linnaeus, 1758) – lśniak szmaragdek
- grupa gatunków obscura
  - Adscita obscura (Zeller, 1847)
- grupa gatunków geryon
  - Adscita capitalis (Staudinger, 1879)
  - Adscita geryon (Hübner, 1813) – lśniak posłonkowiec
- grupa gatunków albanica
  - Adscita albanica (Naufock, 1926)
  - Adscita dujardini Efetov et Tarmann, 2014
podrodzaj: Adscita (Procriterna) Efetov et Tarmann, 2004
- Adscita amaura (Staudinger, 1887)
- Adscita pligori Efetov, 2012
- Adscita subdolosa (Staudinger, 1887)
- Adscita subtristis (Staudinger, 1887)
podrodzaj: Adscita (Tarmannita) Efetov, 2000
- Adscita bolivari (Agenjo, 1937)
- Adscita mannii (Lederer, 1853)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ DavidD. Carter DavidD., Motyle, FrankF. Greenaway, Warszawa: Wiedza i Życie, 1993, ISBN 83-85231-90-0, OCLC 749393132 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jerzy S. Dąbrowski: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyty 14-15. Ślimakówki – Limacodidae, kraśniki – Zygaenidae. Toruń: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g C.M. Naumann, W.G. Tremewan: The Western Palaearctic Zygaenidae. 1. Auflage. Stenstrup: Apollo Books, 1999, s. 141. ISBN 87-88757-15-3.
↑ ^a ^b ^c Markku Savela: Adscita Retzius, 1783. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2023-01-03].
↑ J. Buszko: rodzina: Zygaenidae Latreille, 1809 — kraśnikowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2023-01-02].
↑ Konstantin A. Efetov, Gerhard Tarmann. A new European species, Adscita dujardini sp. nov. (Lepidoptera: Zygaenidae, Procridinae), confirmed by DNA analysis. „Entomologist's Gazette”. 65 (3), s. 179-200, 2014.

[Carter-1] DavidD. Carter DavidD., Motyle, FrankF. Greenaway, Warszawa: Wiedza i Życie, 1993, ISBN 83-85231-90-0, OCLC 749393132 .

[Dąbrowski-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jerzy S. Dąbrowski: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyty 14-15. Ślimakówki – Limacodidae, kraśniki – Zygaenidae. Toruń: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.

[nt-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g C.M. Naumann, W.G. Tremewan: The Western Palaearctic Zygaenidae. 1. Auflage. Stenstrup: Apollo Books, 1999, s. 141. ISBN 87-88757-15-3.

[funet-4] Markku Savela: Adscita Retzius, 1783. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2023-01-03].

[biomap-5] J. Buszko: rodzina: Zygaenidae Latreille, 1809 — kraśnikowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2023-01-02].

[et-6] Konstantin A. Efetov, Gerhard Tarmann. A new European species, Adscita dujardini sp. nov. (Lepidoptera: Zygaenidae, Procridinae), confirmed by DNA analysis. „Entomologist's Gazette”. 65 (3), s. 179-200, 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]