Sifaka biała

Sifaka biała
	Propithecus verreauxi
	A. Grandidier, 1867
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	lemurowe
Rodzina	indrisowate
Rodzaj	sifaka
Gatunek	sifaka biała
Synonimy
	Propithecus majori W. Rothschild, 1894; Propithecus verreauxioïdes Lamberton, 1936; Propithecus verreauxoides Godfrey, Jungers, Simons, Chatrath & Rakotosamimanana, 1999;
	Propithecus majori W. Rothschild, 1894; Propithecus verreauxioïdes Lamberton, 1936; Propithecus verreauxoides Godfrey, Jungers, Simons, Chatrath & Rakotosamimanana, 1999;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sifaka biała^[6] (Propithecus verreauxi) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny indrisowatych (Indridae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1867 roku francuski przyrodnik Alfred Grandidier, nadając mu nazwę Propithecus verreauxi^[1]. Miejsce typowe to Tsifanihy (na północ od Cape Sainte Marie), Madagaskar^[1]^[7]^[8]. Holotyp to zamontowana skóra z czaszką w środku samca (sygnatura MNHN-ZM-MO-1867-580) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu; okaz zebrany przez autora opisu w 1867 roku^[9].

Charakterystyczny wariant kolorystyczny został opisany w 1894 roku jako gatunek i nazwany majori, ale większość ekspertów uważa go obecnie za melanistyczną formę P. verreauxi^[10].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[10].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Propithecus: gr. προ pro „blisko, przed”; πιθηκος pithēkos „małpa”^[11].
verreauxi: Jules Pierre Verreaux (1807–1873), francuski ornitolog i botanik^[12].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Sifaka biała występuje w południowo-zachodnim i południowym Madagaskarze, na zachodzie do rzeki Tsiribihina, na południowym wschodzie w pobliżu (na północ od) Tôlanaro w Nahampoana Reserve, ale prawdopodobnie został tam introdukowany; zamieszkuje również południowo-wschodnie granice w przejściowych i kolczastych płatach lasów Mangatsiaka Parcel w Parku Narodowym Andohahela^[10].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 40–48 cm, długość ogona 50–60 cm; masa ciała 2,9 kg^[13]^[14].

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Spotykana od brzegu morza do wysokości 1300 m n.p.m., w lasach deszczowych, najczęściej wśród wysokich drzew. Sifaka biała posila się rano owocami, pędami drzew oraz owadami. Tworzy grupy 6–10 osobników. Obejmują one 1 lub 2 rodziny.

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Ciąża trwa 130–160 dni. Samica rodzi na ogół jedno młode na przełomie lipca i sierpnia. Karmi je przez 6 miesięcy. Młode usamodzielnia się w siódmym miesiącu życia.

Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W literaturze brak danych o naturalnych wrogach sifaki białej, potencjalnym zagrożeniem może być fossa madagaskarska. Gatunek jest krytycznie zagrożony wyginięciem (CR – ang. critically endangered)^[5] z powodu działalności człowieka (utrata siedlisk spowodowana rozwojem rolnictwa i wycinką lasów oraz zanieczyszczenie środowiska).

Gatunek jest ujęty w I załączniku konwencji waszyngtońskiej (CITES)^[15].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Propithecus verreauxioides Lamberton, 1936.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c A. Grandidier. Mammifères et Oiseaux nouveaux découverts à Madagascar et décrits. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2^e série. 19, s. 84, 1867. (fr.).
↑ L.W. Rothschild. Propithecus majori sp. nov.. „Novitates zoologicae”. 1, s. 666, 1894. (ang.).
↑ Ch. Lamberton. Nouveaux lémuriens fossiles du groupe des Propithèques et de l’intérét de leur découverte. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 2^e série. 8, s. 370, 1936. (fr.).
↑ L.R. Godfrey, W.L. Jungers, E.L. Simons, P.S. Chatrath & B. Rakotosamimanana: Past and present distributions of lemurs in Madagascar. W: B. Rakotosamimanana, H. Rasamimanana, J.U. Ganzhorn & S.M. Goodman (redaktorzy): New Directions in Lemur Studies. New York: Springer New York, 1999, s. 33. ISBN 978-0-306-46187-3. (ang.).
↑ ^a ^b E.E. Louis, T.M. Sefczek, C.A. Bailey, B. Raharivololona, R. Lewis & E.J. Rakotomalala 2020, Propithecus verreauxi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-27] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 33. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Propithecus verreauxi. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-27].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Propithecus verreauxi A. Grandidier, 1867. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-07]. (ang.).
↑ MNHN-ZM-MO-1867-580, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum National d’Histoire Naturelle [dostęp 2023-09-07] (fr. • ang.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 156–158. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 574, 1904. (ang.).
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 129. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ R.A. Mittermeier, Ch. Schwitzer, E.E. Louis Jr. & M.C. Richardson: Family Indriidae (Woolly Lemurs, Sifakas and Indri). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 169. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 100. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Propithecus verreauxi, [w:] Species+ [online], UNEP-WCMC, CITES Secretariat [dostęp 2023-11-23] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

E. Ellis: Propithecus verreauxi. (On-line), Animal Diversity Web, 1999. [dostęp 2008-12-26]. (ang.).

[4] Niepoprawna późniejsza pisownia Propithecus verreauxioides Lamberton, 1936.

[Grandidier-1] A. Grandidier. Mammifères et Oiseaux nouveaux découverts à Madagascar et décrits. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2^e série. 19, s. 84, 1867. (fr.).

[Rothschild-2] L.W. Rothschild. Propithecus majori sp. nov.. „Novitates zoologicae”. 1, s. 666, 1894. (ang.).

[Lamberton-3] Ch. Lamberton. Nouveaux lémuriens fossiles du groupe des Propithèques et de l’intérét de leur découverte. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 2^e série. 8, s. 370, 1936. (fr.).

[god&inni-5] L.R. Godfrey, W.L. Jungers, E.L. Simons, P.S. Chatrath & B. Rakotosamimanana: Past and present distributions of lemurs in Madagascar. W: B. Rakotosamimanana, H. Rasamimanana, J.U. Ganzhorn & S.M. Goodman (redaktorzy): New Directions in Lemur Studies. New York: Springer New York, 1999, s. 33. ISBN 978-0-306-46187-3. (ang.).

[iucn-6] E.E. Louis, T.M. Sefczek, C.A. Bailey, B. Raharivololona, R. Lewis & E.J. Rakotomalala 2020, Propithecus verreauxi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-27] (ang.).

[Cichocki&inni-7] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 33. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-8] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Propithecus verreauxi. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-27].

[mdd-9] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Propithecus verreauxi A. Grandidier, 1867. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-07]. (ang.).

[mnhm-10] MNHN-ZM-MO-1867-580, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum National d’Histoire Naturelle [dostęp 2023-09-07] (fr. • ang.).

[Burgin&inni-11] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 156–158. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-12] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 574, 1904. (ang.).

[Beolens&inni-13] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 129. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[Mittermeier&inni-14] R.A. Mittermeier, Ch. Schwitzer, E.E. Louis Jr. & M.C. Richardson: Family Indriidae (Woolly Lemurs, Sifakas and Indri). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 169. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-15] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 100. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[cites-16] Propithecus verreauxi, [w:] Species+ [online], UNEP-WCMC, CITES Secretariat [dostęp 2023-11-23] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]