Prostoskrzydłe długoczułkowe
| Ensifera[1] | |
| Chopard, 1920 | |
.jpg) Świerszcz polny (Gryllus campestris) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| (bez rangi) | Polyneoptera |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Podrząd |
prostoskrzydłe długoczułkowe |
.jpg)
Prostoskrzydłe długoczułkowe[2][3], prostoskrzydłe długoczułkie[4] (Ensifera) – podrząd owadów prostoskrzydłych (Orthoptera), do którego zaliczane są m.in. powszechnie znane pasikoniki i świerszcze. Obejmuje ponad 10 tysięcy gatunków[4] występujących na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. W zapisie kopalnym są znane co najmniej od górnego triasu.
Nazwa zwyczajowa
[edytuj | edytuj kod]W języku polskim takson Ensifera Chopard, 1920 określany jest nazwami: prostoskrzydłe długoczułkowe[3] lub długoczułkie[4], ale obydwie z nich stosowane są również dla muchówek z podrzędu Nematocera określanych jako muchówki długoczułkowe[5] lub długoczułkie[6][7].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Takson wprowadzony w 1920 roku przez Luciena Choparda[8]. Przez wielu autorów traktowany w randze osobnego rzędu[2][9].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Średniej wielkości owady (długości zwykle ok. 3 cm), o ciele spłaszczonym bocznie lub walcowatym. Głowa hipognatyczna. Narządy gębowe typu gryzącego. Czułki długie, liczące nie mniej niż 30 członów, często dłuższe u ciała[2], krótkie jedynie u turkuciowatych[9]. Przedplecze zachodzące na następne segmenty, może być podzielone poprzeczną bruzdą na prozonę i metazonę. Golenie odnóży przednich wyposażone w narządy bębenkowe (tympalne) o otworach owalnych lub szczelinowatych[9]. Tylne odnóża skoczne, o bardzo silnie rozbudowanych udach. Stopy zwykle cztero-, rzadziej trójczłonowe. Zwykle obecne dwie pary skrzydeł, choć mogą być one zredukowane lub całkiem ich brak. Przednia para skórzasta, węższa[2] i mocniej zesklerotyzowana[9], a tylna błoniasta i szeroka, gęsto użyłkowana, o żyłkach podłużnych ułożonych wachlarzowato. Odwłok szeroko połączony z tułowiem[2], u samic zwieńczony długim pokładełkiem (które może jednak nie występować[4] jak np. u turkuciowate[9]) oraz podłużnie złożonymi walwami[6].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Liczne gatunki zdolne są do wydawania wysokich dźwięków. Używają do tego narządów strydulacyjnych w postaci zmodyfikowanych części przednich skrzydeł, które pocierają o siebie. Dźwięk jest odbierany przez inne osobniki dzięki narządom tympalnym[2].
Wiele gatunków drapieżnych, aktywnie polujących; inne wszystkożerne[2], a tylko długoskrzydlakowate wyłącznie roślinożerne[9].
Rozprzestrzenienie
[edytuj | edytuj kod]Kosmopolityczny podrząd, znany z całej kuli ziemskiej. W Polsce występuje 6 rodzin: pasikonikowate (Tettigoniidae), długoskrzydlakowate (Phaneropteridae), śpieszkowate (Rhaphidophoridae), świerszczowate (Gryllidae), mrowiszczakowate (Myrmecophilidae) i turkuciowate (Gryllotalpidae)[9][8].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Do podrzędu tego zalicza się 4 infrarzędy[8]:
, trzy nadrodziny nieprzypisane do infrarzędów[8]:
oraz 2 rodziny nieprzypisane do nadrodzin[8]:
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ensifera, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Jiří Zahradník: Przewodnik: Kózkowate. Warszawa: Multico, 2001, s. 72.
- ↑ a b Ursula Stichmann-Marny, Erich Kretzschmar: Przewodnik. Rośliny i zwierzęta. Warszawa: Multico, 2006. ISBN 83-7073-429-4.
- ↑ a b c d Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007. ISBN 978-83-881470-7-4.
- ↑ Czesław Jura: Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 599. ISBN 978-83-01-14595-8.
- ↑ a b Józef Razowski: Słownik entomologiczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-07907-X.
- ↑ Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
- ↑ a b c d e Eades, D.C.; D. Otte; M.M. Cigliano & H. Braun: Orthoptera Species File Online: suborder Ensifera. [dostęp 2010-10-01]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Heiko Bellmann: Szarańczaki. Łatwe oznaczanie gatunków Europy Środkowej. Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, seria: Przewodnik Entomolog. ISBN 978-83-7073-705-4.