Przepompownia Świątniki we Wrocławiu
51°04′56″N 17°05′52″E/51,082222 17,097778 nr rej. 413/Wm z 31 grudnia 1983
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Architekt |
inż. Thiem |
| Ukończenie budowy |
1901—1905 |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
| 51°04′56″N 17°05′52″E/51,082222 17,097778
| |
Przepompownia Świątniki (Städt. Wasserwerke[1]) – przepompownia wody położona we Wrocławiu przy Ulicy Świątnickiej, na osiedlu Świątniki. Zadaniem tej pompowni jest przerzut wód z terenów wodonośnych Wrocławia, stanowiących podstawę zaopatrzenia miasta w wodę wodociągową, do zakładu uzdatniania wodny położonego przy Ulicy Na Grobli.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza przepompownia powstała w tym miejscu wraz z przebudową systemu zaopatrzenia miasta w wodę. Z powodu pogarszającej się jakości wody w Odrze, zrezygnowano z tego źródła surowca. Na terenach wodonośnych wybudowano w 1904 roku 313 studni poborowych wód podziemnych. Ze studni za pomocą lewarów wodę doprowadzano do przepompowni, a stąd tłoczona była do zakładu Na Grobli[a]. W 1906 roku w czasie suszy doszło do zanieczyszczenia wody. Konieczność ponownego poboru złej jakości wody powierzchniowej z rzeki wymusiła dalszą rozbudowę ujęć wody – liczba studni wzrosła do 428 sztuk[b] – oraz budowy systemu nawadniania obszarów wodonośnych wodami rzeki Oława. Zbudowano także kolejne pompownie: Bierdzany i Radwanice. Po tej rozbudowanie systemu produkcja wody wynosiła ok. 110 tys. m³ na dobę (ówcześnie długość sieci wodociągowej wynosiła 814 km, przy liczbie ludności w mieście zbliżonej do współczesnej)[1][2][3][4].
Projekt wstępny przepompowni powstał w 1901 roku. Został wykonany przez inż. Thiem, który po modyfikacjach był podstawą realizacji budowy przepompowni w latach 1901–1905[1][2]. Cały kompleks przepompowni obejmował: maszynownię z pompami do przetłaczania wody z zainstalowanymi trzema leżącymi maszynami parowymi typu Woolfa napędzającymi po dwie pompy tłokowe – nurnikowe, kotłownię, skład węgla, odżelaziacz systemu Pieffke, filtr biologiczny, warsztat, budynki: administracyjny i mieszkalny. W latach 70. XX wieku pracę agregatów pompowo-parowych zastąpiły pompy wirowe[1][2].
Podstawowe wyposażenie techniczne pompowni obejmowało[2]:
- cztery dwu płomienicowe kotły parowe, walczakowe typu kornwalijskiego (powierzchnia ogrzewalna każdego z nich: 80 m², wytarzane przez nie ciśnienie: 8 atm)
- ekonomizer o powierzchni ogrzewalnej 200 m²
- pompy Worthingtona zasilające kotły w wodę
- instalacja oczyszczająca wodę zasilającą kotły parowe[c]
- dwa parowe agregaty prądotwórcze[d]
- baterie akumulatorów
Przepompownię zaopatrywano w węgiel między innymi odrzańską drogą wodną. Przeładunek z barek następował w Porcie Ujście Oławy. Następnie węgiel przewożony był specjalnie rozbudowaną w 1903 roku kolejką wąskotorową, łączącą port z przepompownią[5].
W 1996 r. oddano do użytku nową pompownię wód infiltracyjnych Świątniki, wybudowaną w sąsiedztwie starej[1][4]. Natomiast starą przepompownię objęto ochroną prawną[1][6]. Dawny zespół budynków stacji pomp wpisany został do rejestru zabytków 31 grudnia 1983 pod nr 413/Wm[6]. Utrzymano przy tym oryginalny wystrój wnętrz maszynowni oraz jej wyposażenie[1].
W zabytkowym, postindustrialnym budynku przepompowni realizowany był spektakl – adaptacja powieści Władysława Reymonta pod tytułem Ziemia obiecana w reżyserii Jana Klaty. Miejsce w budynku Przepompowni Świątniki na scenę wybrał sam reżyser. Premiera we Wrocławiu miała miejsce 25 września 2009 roku[7][8][9].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ projekty wstępne systemu powstały już w roku 1896, wykonane zostały przez prof. Flügge, inż. Thiem i inż. Wiener; w latach 1893–1896 wykonano odwierty niezbędne do wyznaczenia lokalizacji nowych ujęć wody
- ↑ dla porównania: współcześnie jest to 536 studni
- ↑ wykonana przez firmę Eisengiesserei-Maschinen-Armaturen & A.L.G. Dehnen Halle a/Saale Filter-Pressen-Fabrik
- ↑ wyłączone z eksploatacji jeszcze w okresie międzywojennym po przyłączeniu przepompowni do miejskiej sieci energetycznej
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Przepompownia Świątniki. Wratilaviae Amici. [dostęp 2010-05-05]. (pol.).
- ↑ a b c d Ważniejsze wrocławskie zabytki techniki:. INTERAKTYWNE MUZEUM TECHNIKI - WROCŁAW. [dostęp 2010-05-05]. (pol.).
- ↑ Przepompownia wody "Świątniki". INTERAKTYWNE MUZEUM TECHNIKI - WROCŁAW. [dostęp 2010-05-05]. (pol.).
- ↑ a b cz. 3 – Nowe ujęcia. [w:] Historia [on-line]. Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Wrocław. [dostęp 2010-05-05]. (pol.).
- ↑ Stanisław Januszewski: Port "U Ujścia Oławy". [w:] Prosto z pokładu nr 8 [on-line]. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, kwiecień 2004. [dostęp 2010-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-23)]. (pol.).
- ↑ a b REJESTR ZABYTKÓW MIASTA WROCŁAWIA. wrosystem.um.wroc.pl. [dostęp 2010-05-10]. (pol.).
- ↑ Wrocław. Nowa scena Polskiego w przepompowni. polski wortal teatralny. [dostęp 2010-05-05]. (pol.).
- ↑ Władysław Reymont i Jan Klata w przepompowni Świątniki, Premiera Ziemi obiecanej Jana Klaty. Moje miasto Wrocław, 2009-09-25. [dostęp 2010-05-05]. (pol.).
- ↑ ZIEMIA OBIECANA. Teatr Polski Wrocław, 2009-09-25. [dostęp 2010-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-23)]. (pol.).