Purchawka gruszkowata
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Apioperdon |
| Gatunek |
purchawka gruszkowata |
| Nazwa systematyczna | |
| Apioperdon pyriforme (Schaeff.) Vizzini in Vizzini & Ercole, Phytotaxa 299(1): 81 (2017) | |
.jpg)
.JPG)
.JPG)
Purchawka gruszkowata (Apioperdon pyriforme (Schaeff.) Vizzini) – gatunek grzybów z rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Apioperdon, Lycoperdaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Takson po raz pierwszy poprawnie zdiagnozował i opisał jako Lycoperdon pyriforme Jacob Christian Schäffer w 1774 roku. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał w 2017 roku Alfredo Vizzini, przenosząc takson do rodzaju Apioperdon. Jest to jedyny gatunek należący do rodzaju Apioperdon (Schaeff.) Vizzini 2017[1].
- Lycoperdon pyriforme Schaeff. 1774
- Utraria pyriformis (Schaeff.) Quél. 1873
- Morganella pyriformis (Schaeff.) Kreisel & D. Krüger 2003
- Lycoperdon pyriforme ß tessellatum Pers. 1801
- Lycoperdon serotinum Bonord. 1857
- Lycoperdon pyriforme var. serotinum (Bonord.) Hollós 1904
- Lycoperdon pyriforme var. intumescens J. Kickx f. 1867
- Lycoperdon pyriforme var. icterinum Kalchbr. 1878
- Lycoperdon pyriforme var. globulosum P. Karst. 1889
- Lycoperdon pyriforme var. usambarense Eichelb 1906
- Lycoperdon pyriforme var. flavum Lloyd 1915
- Lycoperdon pyriforme var. echinosporum' Naveau 1923
- Lycoperdon pyriforme subsp. globosum Sosin 1952
- Lycoperdon pyriforme var. globosum (Sosin) F. Šmarda 1958
Polską nazwę podał Józef Jundziłł w 1830 r.[3] Po przeniesieniu do rodzaju Apioperdon, nazwa polska stała się niespójna z nazwą naukową.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Wysokości 2–7 cm, średnica do 3 cm, kształt gruszkowaty lub maczugowaty. Powierzchnia szorstka, omączona, bardzo drobno brodawkowana. Na szczycie znajdują się drobne i długo utrzymujące się niskie kolce. Barwa od białoochrowej przez szaroorzechową do szaroochrowej, górna część owocnika zazwyczaj brązowawa. Endoperydium szorstkie, jak gdyby omączone, kruche, z bardzo drobnymi brodawkami. Ma barwę od białokremowej do jasnobrązowej, u młodych owocników z odcieniem miedzi, u starych staje się matowe, papierowate. Tylko bardzo młode owocniki są białe, szybko zmieniają kolor na ciemniejszy. Na szczycie posiada wzgórek, na którym u dojrzałych owocników powstaje nieduży otwór, przez który wydostają się zarodniki. Początkowo otwór ten jest okrągły, później ma coraz bardziej poszarpane brzegi. U podstawy owocnika występują białawe, dość grube ryzomorfy wnikające w podłoże[4].
Podzielony na glebę i podglebie. Podglebie jest drobnokomorowate, u młodych owocników białe, u starszych szarobrązowe. Gleba jest podobnej barwy, u starszych owocników staje się oliwkowobrązowa i stopniowo przechodzi w dobrze widoczną, wydłużoną kolumellę[4].
Kuliste, gładkie, żółto-brązowe, o średnicy 3–4 µm, często z krótką sterygmą. W środku posiadają błyszcząca kroplę. Włośnia jest elastyczna, pozbawiona jamek i sept, dość grubościenna i rozgałęziona. Ma średnicę do 1 µm[4].
- Gatunki podobne
Ze względu na nietypowe dla purchawek podłoże tzw. purchawkę gruszkowatą trudno jest pomylić z innymi purchawkami. Charakterystyczne jest również to, że tylko w bardzo wczesnych stadiach rozwoju owocniki są białe, charakterystyczne są także grube, białawe i przypominające korzenie sznury grzybni[4].
- Gatunki podobne
- purchawka chropowata (Lycoperdon perlatum), ale rośnie na ziemi i jest pokryta kolcami[5].
- purchawka brunatna (Lycoperdon umbrinum) również bardzo wcześnie zmienia kolor i ma białawe sznury grzybni (ale cienkie). Nie rośnie jednak na drewnie, lecz na ziemi i ma inną powierzchnię[4]
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Z wyjątkiem Antarktydy i Afryki występuje pospolicie na wszystkich kontynentach, również na wielu wyspach[6]. Również w Polsce jest pospolita[4].
Naziemny grzyb saprotroficzny. Rośnie na obumarłym drewnie zarówno iglastym, jak i liściastym, na leżących pniach i pniakach, niekiedy pozornie na ziemi, w rzeczywistości na zagrzebanym drewnie. Zazwyczaj rośnie w dużych, gęstych grupach[7]. Owocniki wytwarza od czerwca do października[3].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Jest grzybem jadalnym, dopóki owocniki są młode i białe wewnątrz[8][9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum – Names Record [online], www.speciesfungorum.org [dostęp 2024-01-14].
- ↑ Species Fungorum – Species synonymy [online], www.speciesfungorum.org [dostęp 2024-01-14].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 416, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Wanda Rudnicka-Jezierska, Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales), Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1991, s. 24, ISBN 83-85444-01-7.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 444–449, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Występowanie Lycoperdon pyriforme na świecie (mapa). Discover Life. [dostęp 2015-12-05]. (ang.).
- ↑ Ewald Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 598, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Ladislav Hagara, Ottova encyklopedie hub, wyd. 1, Praha: Ottovo nakladatelství, 2015, s. 934, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC 903090511 [dostęp 2018-11-17].
- ↑ Roger Phillips, Mushrooms, Derek Reid i inni, London: Macmillan, 2006, s. 330–331, ISBN 0-330-44237-6, OCLC 68770488 [dostęp 2019-06-11].