Róża girlandowa

Róża girlandowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	róża
Gatunek	róża girlandowa
	Nazwa systematyczna
	Rosa majalis Herrm.; De Rosa 8. 1762
Synonimy
	Rosa cinnamomea auct.; Rosa foecundissima Münchh.;
	Rosa cinnamomea auct.; Rosa foecundissima Münchh.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Róża girlandowa (Rosa majalis) – gatunek krzewu należący do rodziny różowatych. Pochodzi z Syberii oraz Europy^[3]. Obecnie występuje pospolicie w Europie północnej i wschodniej, głównie w Skandynawii, jako uciekinier z uprawy (agriofit). Zdziczałe formy (dość rzadko) występują także w Polsce, głównie w północno-wschodniej części kraju. Status gatunku we florze Polski: kenofit^[4].

Morfologia

Pokrój: Krzew o wysokości do 1,5 m.
Pędy: Czerwonobrunatne gałązki, cienkie, długie i nieco zwisające. Pędy pokryte licznymi, silnie skrzywionymi kolcami, zwykle stojącymi parami pod nasadami liści. Kolce są różnej wielkości, ich nasady są wybitnie rozszerzone.
Liście: Są złożone z 5-7 listków, jajowato-eliptycznych, trochę klinowatych i pojedynczo piłkowanych.
Kwiaty: Duże, pięciopłatkowe, pojedyncze czerwonawe lub czerwone (u uprawianych odmian także w innych kolorach). Wyrastają na krótkich szypułkach, pod kwiatami występują nagie podsadki. Działki kielicha są trwałe, krótsze od płatków korony, całobrzegie (czasami tylko zewnętrzne działki mają nieliczne i małe łatki). Po przekwitnięciu kwiatów pozostają wzniesione do góry. Zewnętrzne pręciki kilkakrotnie dłuższe od słupka. Tworzące pierścień miodniki są wzniesione.
Owoce: Duże, kuliste, czasami nieco spłaszczone, mięsiste, po dojrzeniu szkarłatnoczerwone. Wewnątrz żółtawe, kanciaste i owłosione orzeszki o długości do 5 mm.

Biologia i ekologia

Nanofanerofit. Siedlisko: skraje lasów, przy drogach, na łąkach, zarośla, doliny rzeczne. Kwitnie od maja do lipca.. Zaczyna owocować zwykle w 3 roku. Owoce pozostają na pędach do zimy i częściowo również przez zimę.

Zmienność

Tworzy mieszańce z: różą alpejska, różą dziką, r. kutnerowatą, różą siną^[4].

Zastosowanie

Jest uprawiana jako roślina ozdobna, zarówno w postaci typowego gatunku, jak i w licznych odmianach. Występują też odmiany o pełnych kwiatach, np. ‘Foecundissima’.
Roślina lecznicza^[5]^[6]:
- Surowiec zielarski: dojrzałe owoce (Fructus Rosae). Są składnikiem wielu mieszanek ziołowych i mają w ziołolecznictwie takie samo zastosowania, jak owoce róży dzikiej i wielu innych gatunków róż. Zawierają oprócz ogromnej ilości witaminy C garbniki, karotenoidy, kwasy organiczne, olejki eteryczne, cukry, pektyny.
- Działanie: słabo rozkurczające, żółciopędne, łagodnie moczopędne. Róża jest stosowana przede wszystkim jako lek ogólnie wzmacniające (bogate źródło witaminy C), ale także pomocniczo do leczenia różnych schorzeń wątroby, nerek i przewodu pokarmowego.
- Zbiór i suszenie: owoce zbiera się, gdy dojrzeją, ale jeszcze zanim zrobią się miękkie. Suszenie ich jest dość trudne; owoce trzeba rozdrobnić, przez pierwsze 10 min. należy trzymać je w temp. ok. 100 °C, by szybko zniszczyć enzymy rozkładające witaminę C, potem suszyć w temp. ok. 50–60 °C
Sztuka kulinarna:
- Walory żywieniowe: Owoce są niezwykle bogatym źródłem witaminy C – zawierają jej dziesięciokrotnie więcej, niż porzeczka czarna. Już 1-3 jej owoce w zupełności wystarczą do pokrycia dziennego zapotrzebowania człowieka na tę witaminę. Naturalna witamina zawarta w owocach jest przy tym trzykrotnie bardziej skuteczna od witaminy syntetycznej w tabletkach.
- Zastosowanie w kuchni: Owoce róży mogą być używane do sporządzania przetworów i win^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
↑ ^a ^b Rutkowski Lucjan. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Macků Jan, Krejča Jindřich. Atlas roślin leczniczych. Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
↑ ^a ^b Mazerant-Leszkowska Anna. Mała księga ziół. Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, Warszawa, 1990. ISBN 83-202-0810-6.

Linki zewnętrzne

Fitoterapia, czyli ziołolecznicztwo, cz. IV. parazyt.gower.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-04-21)].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].

[A-4] Rutkowski Lucjan. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[5] Macků Jan, Krejča Jindřich. Atlas roślin leczniczych. Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.

[C-6] Mazerant-Leszkowska Anna. Mała księga ziół. Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, Warszawa, 1990. ISBN 83-202-0810-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]