Ratusz w Miasteczku Śląskim
 Ratusz w Miasteczku Śląskim (2021) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Rynek 8[1] |
| Kondygnacje |
3[2] |
| Ukończenie budowy |
ok. 1890[2] |
| Ważniejsze przebudowy |
1963[3] |
| Zniszczono | |
| Odbudowano |
lata 50. XX w.[2] |
| Pierwszy właściciel | |
| Obecny właściciel |
Urząd Miejski w Miasteczku Śląskim |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego  | |
Położenie na mapie Miasteczka Śląskiego  | |
 50°29′29,5″N 18°55′21,0″E/50,491528 18,922500
| |
Ratusz w Miasteczku Śląskim – zabytkowy (figurujący w gminnej ewidencji zabytków[1]) budynek znajdujący się w Miasteczku Śląskim, przy zachodniej pierzei Rynku.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
W archiwach brakuje opisów i informacji na temat pierwszego ratusza założonego w 1561 roku Miasteczka Śląskiego (pierwotnie pod nazwą Georgenberg); zdaniem badaczy z Instytutu Tarnogórskiego najprawdopodobniej był to drewniany budynek znajdujący się na którejś z parcel przy Rynku[6].
Po wojnie trzydziestoletniej splądrowane miasto zaczęło stopniowo podupadać[7]. W XVIII wieku, w wyniku wyczerpania złóż kruszców i upadku górnictwa, Miasteczko zatraciło swój miejski charakter i coraz częściej było określane mianem Marktflecken – osady targowej – np. w spisie wsi Franza A. Zimmermanna zawartym w Beiträge zur Beschreibung von Schlesien z 1783 roku[6]. Taki stan rzeczy został prawnie usankcjonowany w 1808 roku, kiedy to wydano pruską ordynację miast, w poczcie których Miasteczko się nie znalazło, stając się gminą wiejską z zarządem gminy (Gemeindevorstand)[8][4]. Paradoksalnie była to jednak sytuacja korzystna z punktu widzenia miejscowych obywateli, gdyż jako mieszkańcy gminy wiejskiej płacili mniejsze podatki[9]. Jednocześnie, zgodnie z wieloletnią tradycją, na czele Miasteczka wciąż stał burmistrz[10][9].
15 stycznia 1866 roku rząd Prus nadał Miasteczku statut miasta na podstawie nowej ordynacji miejskiej z 1853 roku[8]. W miejsce zarządu gminy wrócił magistrat, wtedy też zaistniała potrzeba stworzenia przestronnej siedziby dla władz miasta[4]. Udało się to dopiero w 1900 roku, kiedy to zakupiono od Rudolfa Pringsheima masywny dom z okazałym szczytem wzniesiony ok. 1890 roku, położony przy zachodniej pierzei miasteczkowskiego rynku[5][4].
W 1945 roku, pod koniec II wojny światowej lub tuż po jej zakończeniu, budynek magistratu spłonął w nie do końca jasnych okolicznościach[4][2]. Rok później Miasteczko ponownie utraciło prawa miejskie – aż do 1963 roku[11]. W latach 50. XX w. budynek odbudowano, a w na początku lat 60. – przebudowano[2].
W 1997 roku na fasadzie ratusza odsłonięto tablicę upamiętniającą Jana Bondkowskiego – działacza narodowego i samorządowego, burmistrza miasta w latach 1920–1922[12], który był pierwszym polskim burmistrzem na przejętym od Niemiec Górnym Śląsku[13].
Od 23 kwietnia 2021 roku każdego dnia o godzinie 12:01 z wieży ratusza rozbrzmiewa hejnał skomponowany przez prof. dr. hab. Stanisława Dziewiora z okazji 460. rocznicy pierwszego nadania Miasteczku Śląskiemu praw miejskich[14].
Budynek był remontowany w latach 1995[15] oraz 2019[16][17].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Budynek trzykondygnacyjny, z wysuniętą przed elewację czworoboczną wieżą o rozszerzonych węgłach i z półkolistymi arkadami. Jej górna część jest węższa, ze ściętymi narożnikami, zwieńczona kopulastym hełmem z latarnią i iglicą. Od strony frontowej wieży znajduje się balkon wsparty na kroksztynach[2].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Ratusz w 2008 roku -
Ratusz widziany nocą (zdj. 2021) -
Wieża miasteczkowskiego ratusza widziana od strony południowej (zdj. 2021) -
Tablica z 1997 roku upamiętniająca burmistrza Jana Bondkowskiego (zdj. 2008) -
Tablica z 2021 roku upamiętniająca nadanie miastu hejnału (zdj. 2021)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Gminna Ewidencja Zabytków ↓.
- ↑ a b c d e f g Wyżgoł, Wyżgoł i Błasiak 2004 ↓, s. 47.
- ↑ Pozwiedzajmy – Układ urbanistyczny z ratuszem i rynkiem w Miasteczku Śląskim. „Kopalnia kultury - system informacji kulturalnej o Powiecie Tarnogórskim”. [dostęp 2017-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-26)]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Wroński 1997a ↓, s. 23.
- ↑ a b Nowak 1927 ↓, s. 267.
- ↑ a b Wroński 1997a ↓, s. 22.
- ↑ Nowak 1927 ↓, s. 263.
- ↑ a b Nowak 1927 ↓, s. 268.
- ↑ a b Wroński 1997b ↓, s. 17.
- ↑ Wroński 1997a ↓, s. 8.
- ↑ Wyżgoł, Wyżgoł i Błasiak 2004 ↓, s. 45.
- ↑ Ewidencja miejsc pamięci powiatu tarnogórskiego. [w:] tg.net.pl – historia [on-line]. [dostęp 2021-11-02]. (pol.).
- ↑ Nowak 1927 ↓, s. 269.
- ↑ esp 2021 ↓.
- ↑ Samorządowcy województwa śląskiego – Napisał o sobie: Stanisław Józef Wieczorek.
- ↑ Dudek 2019a ↓.
- ↑ Dudek 2019b ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Łukasz Dudek: Ruszyły prace przy remoncie Ratusza. tarnogorski.info, 2019-08-16. [dostęp 2021-11-02]. (pol.).
- Łukasz Dudek: Ratusz w nowej odsłonie. Jak wam się podoba?. tarnogorski.info, 2019-11-30. [dostęp 2021-11-02]. (pol.).
- esp: Już po premierze. Słyszeliście hejnał Miasteczka Śląskiego?. Gwarek, 2021-04-23. [dostęp 2021-11-02]. (pol.).
- Jan Nowak: Kronika Miasta i Powiatu Tarnowskie Góry: najstarsze dzieje Śląska i ziemi Bytomsko-Tarnogórskiej: dzieje pierwszego górnictwa w Polsce. Tarnowskie Góry: Księgarnia Polska Jana Nowaka, 1927. ISBN 978-83-934107-9-8.
- Marek Wroński: Miasteczko Śląskie w dawnych widokach. T. 18: Ikonografia tom 2. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Instytutu Tarnogórskiego, 1997, seria: Zeszyty Tarnogórskie. ISBN 83-87470-00-7.
- Marek Wroński: Miasteczko Śląskie dawniej i dziś. T. 29: Albumy 1. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Instytutu Tarnogórskiego, 1997, seria: Zeszyty Tarnogórskie. ISBN 83-87470-04-X.
- Felicja Wyżgoł, Edward Wyżgoł, Łukasz Błasiak: Atrakcje turystyczne ziemi tarnogórskiej i okolic. przewodnik – informator. Nakło Śląskie: ED-FEL, 2004. ISBN 83-903236-0-5.
- Zarządzenie nr 279/13 Burmistrza Miasta Miasteczko Śląskie z dnia 11 czerwca 2013 r. w sprawie założenia Gminnej Ewidencji Zabytków miasta Miasteczko Śląskie. Urząd Miejski w Miasteczku Śląskim – Baza Aktów Własnych (prawomiejscowe.pl), 2013-06-18. [dostęp 2021-11-02]. (pol.).