Rokselana białobroda
Rhinopithecus strykeri[1] | |
Geissmann, Ngwe Lwin, Saw Soe Aung, Thet Naing Aung, Zin Myo Aung, Tony Htin Hla, Grindley & Momberg, 2011 | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Podtyp | |
Gromada | |
Podgromada | |
Infragromada | |
Rząd | |
Podrząd | |
Nadrodzina | |
Rodzina | |
Podrodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
rokselana białobroda |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
Zasięg występowania | |
Rokselana białobroda[3] (Rhinopithecus strykeri) – gatunek ssaka z podrodziny gerez (Colobinae) w rodzinie koczkodanowatych (Cercopithecidae). Występuje jedynie w północno-wschodniej Mjanmie i południowych Chinach, a całkowita liczebność jest bardzo niewielka, dlatego gatunek należy do skrajnie zagrożonych wyginięciem.
Budowa
[edytuj | edytuj kod]Od innych gatunków z rodzaju Rhinopithecus, rokselana białobroda różni się czarnym zabarwieniem futra na stronie brzusznej, kończynach oraz białą brodą. Oprócz brody białe futro występuje jedynie w okolicach narządów płciowych i na uszach. Twarz w większości naga, z jasnoróżową skórą. Ogon stosunkowo długi – dochodzi do 140% długości tułowia. Holotypowy samiec mierzył 55,5 cm długości, a jego ogon – 78 cm. Według opisów myśliwych młode małpy są jaśniejsze lub mają więcej białego futra niż dorosłe, zwłaszcza na piersi i gardle[4].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Spośród 50 cech, głównie ubarwienia futra i skóry, wymienionych przez Geissmanna i współpracowników, 24 łączą rokselanę białobrodą z rokselaną czarną (R. bieti), 22 z rokselaną zadartonosą (R. avunculus), 17 z rokselaną szarą (R. bielichi), a jedynie 8 z rokselaną złocistą (R. roxellana). Cechą łączącą R. strykeri i R. bieti jest m.in. obecność dużego grzebienia na czaszkach samców, która może być synapomorfią tych gatunków. R. bieti występuje najbliżej R. strykeri, co także wspiera hipotezę o ich bliskim pokrewieństwie[4].
Późniejsze analizy molekularne potwierdziły bliskie pokrewieństwo R. strykeri i R. bieti; analizy DNA mitochondrialnego sugerują nawet, że haplogrupa B R. bieti jest bliżej spokrewniona z R. strykeri niż z haplogrupą A, choć analizy sekwencji DNA jądrowego nie potwierdzają takiego rezultatu. Szacowany czas rozejścia się R. strykeri i R. bieti to około 400 tys. lat (na podstawie DNA jądrowego), natomiast szacowany czas oddzielenia się R. strykeri od haplogrupy B R. bieti wynosi około 240 tys. lat (na podstawie DNA mitochondrialnego)[5].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Rokselany białobrode występują jedynie na północnym wschodzie stanu Kaczin w Mjanmie[4] i w graniczącej z nią prowincji Nujiang w Chinach[5]. Zasięg występowania gatunku obejmuje górskie lasy na wysokości przeważnie ponad 1500 m n.p.m. Obszar ten ograniczają rzeki Mekong i Saluin, dlatego nie przekracza on 273 km². Okres od maja do października małpy spędzają na większych wysokościach (powyżej 2135 m n.p.m.). W zimie, gdy spada ilość dostępnego pożywienia, zwierzęta przebywają na niżej położonych obszarach i zbliżają się do wiosek. Żywią się pędami bambusów[4].
Obserwowano rokselany białobrode przemieszczające się w grupach liczących kilka osobników. Według tubylców małpy te szczególnie łatwo zaobserwować w porze deszczu – gdy woda dostaje się do zadartych nosów, małpy głośno kichają. By tego uniknąć, pochylają głowę i wkładają ją między kolana[4].
Historia odkryć
[edytuj | edytuj kod]Na pierwsze ślady R. strykeri naukowcy natknęli się podczas wypraw w pierwszej połowie 2010 roku. Podczas rozmów z myśliwymi z Kaczinu usłyszeli o występujących tam małpach z zadartymi nosami, które zidentyfikowali jako przedstawicieli rodzaju Rhinopithecus, dotychczas nieznanego z terenów Mjanmy. 7 marca w wiosce Pade kupili czaszkę i skórę dorosłego samca schwytanego dzień lub dwa dni wcześniej. Okaz ten wraz z jego fotografiami został później desygnowany na holotyp. Paratypami zostały czaszki samca i samicy oraz torba wykonana ze skóry młodocianej małpy, uzyskane 21 lutego w wiosce Hantan[4].
Gatunek został nazwany na cześć Jona Strykera, prezesa i założyciela Arcus Foundation, która sfinansowała ekspedycję. W językach grup etnicznych Law Waw i Lisu, zamieszkujących tereny zasiedlane przez rokselana białobrode, małpa ta nazywana jest odpowiednio myuk na tok te i mey nwoah, co oznacza „małpa z zadartym nosem”[4].
Liczebność i zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]Na podstawie rozmów z myśliwymi Geissmann i współpracownicy ocenili, że w Kaczinie istnieją prawdopodobnie trzy grupy R. strykeri występujące na różnych obszarach, choć nie wykluczyli, że istnieją również inne grupy. Pierwsza z nich miałaby liczyć 60 – 80 osobników, druga – 80 – 100 osobników, natomiast trzecia – około 150 zwierząt. Łącznie całą znaną liczebność gatunku ocenili na 260 – 330 osobników i na podstawie kryteriów Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody zasugerowali wpisanie R. strykeri do Czerwonej księgi gatunków zagrożonych jako gatunku krytycznie zagrożonego (CR)[4], co stało się faktem w 2012 roku. Obserwacje tego gatunku są bardzo rzadkie, dlatego oszacowania jego liczebności są bardzo niepewne[2]. Populacjom małp zagrażają głównie polowania (niekiedy małpy zostają złapane w pułapki przeznaczone dla niedźwiedzi[2]) i zajmowanie zasiedlanych przez nie terenów pod budowę tam i dróg[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rhinopithecus strykeri, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c T. Geissmann , F. Momberg , T. Whitten , Rhinopithecus strykeri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015-3 [dostęp 2015-10-12] (ang.).
- ↑ Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 51. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ a b c d e f g h i Thomas Geissmann, Ngwe Lwin, Saw Soe Aung, Thet Naing Aung, Zin Myo Aung, Tony Htin Hla, Mark Grindley, Frank Momberg. A new species of snub-nosed monkey, genus Rhinopithecus Milne-Edwards, 1872 (Primates, Colobinae), from northern Kachin state, northeastern Myanmar. „American Journal of Primatology”. 73 (1), s. 96–107, 2011. DOI: 10.1002/ajp.20894. (ang.).
- ↑ a b Rasmus Liedigk, Mouyu Yang, Nina G. Jablonski, Frank Momberg, Thomas Geissmann, Ngwe Lwin, Tony Htin Hla, Zhijin Liu, Bruce Wong, Li Ming, Long Yongcheng, Ya-Ping Zhang, Tilo Nadler, Dietmar Zinner, Christian Roos. Evolutionary history of the odd-nosed monkeys and the phylogenetic position of the newly described Myanmar snub-nosed monkey Rhinopithecus strykeri. „PLoS ONE”. 7 (5): e37418, 2012. DOI: 10.1371/journal.pone.0037418. (ang.).