Roszpunka ząbkowana

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Roszponka ząbkowana)
Roszpunka ząbkowana
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

szczeciowce

Rodzina

kozłkowate

Rodzaj

roszpunka

Gatunek

roszpunka ząbkowana

Nazwa systematyczna
Valerianella dentata (L.) All.
Fl. Pedem. 1: 4 (1785)[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Roszpunka ząbkowana, roszponka ząbkowana[4][5] (Valerianella dentata (L.) All. – gatunek rośliny należący do rodziny kozłkowatych. Występuje w Europie, zachodniej Azji i północno-zachodniej Afryce. W Polsce rozpowszechniony zwłaszcza na południu, na północnym wschodzie nie występuje. Rośnie jako chwast w uprawach polowych.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Gatunek występuje od Pakistanu na wschodzie, poprzez Turkmenistan, Iran, Irak, Syrię i Turcję po rejon Kaukazu i południową Rosję, dalej przez Ukrainę, Białoruś sięga po południową część Półwyspu Skandynawskiego oraz pozostały obszar Europy południowej, środkowej i zachodniej, a także północno-zachodnią część Afryki, Wyspy Kanaryjskie i Maderę[3][6].

W Polsce gatunek jest rozpowszechniony w południowej i środkowej części kraju (tam jest najczęściej spotykanym przedstawicielem rodzaju[7]), rzadki na zachodzie i północnym zachodzie, brak zupełnie go w części północno-wschodniej kraju[8].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Roślina zielna osiągająca od 15 do 50 cm wysokości, od połowy widlasto rozgałęziona[7].
Łodyga
Kanciasta, w dole na kantach z włoskami skierowanymi w dół, w górze z zadziorkami[7].
Liście
Liście odziomkowe o łopatkowatym kształcie tworzą rozetę. Górne liście łodygowe są lancetowate do równowąsko podługowatych. Osiągają do 6 cm długości i 0,5–0,7 cm szerokości. Dolne liście z nielicznymi włoskami tylko u nasady, wyższe z włoskami także na brzegu i czasem też na górnej powierzchni. Od spodu na nerwach zdarzają się zadziorki. U nasady liści znajdują się nierównej długości ząbki[7].
Kwiaty
Zebrane w podbaldaszki w widlasto rozgałęzionym kwiatostanie złożonym mającym postać dwuramiennej wierzchotki, z pojedynczymi kwiatami w rozwidleniach. Podsadki u nasady frędzlowato ząbkowane. Przysadki wspierające poszczególne kwiaty lancetowate. Kielich widoczny w postaci ząbkowanego rąbka wokół jajowatej zalążni. Korona kwiatu szerokolejkowata, biaława do niebieskawej, z jedną z czterech łatek nieco większą od pozostałych, osiąga do 1,5 mm długości, z czego dolną połowę stanowi rurka[7].
Owoce
Jajowato stożkowate niełupki, z jednej strony spłaszczone, z drugiej wypukłe, zwieńczone sześcioząbkowym rąbkiem kielicha, z czego jeden ząbek jest większy od pozostałych, trójkątny. Wraz z rąbkiem kielicha owoce osiągają od 2,1 do 3,2 mm długości i od 1 do 1,5 mm szerokości. Wypukła komora nasienna jest żeberkowato obrzeżona i oddzielona bruzdami od części płonnej owocu[7]. Wyróżniana jest odmiana eriosperma (Wallr.) Janchen, czasem podnoszona do rangi osobnego gatunku V. mixta Dufr., cechująca się owocami pokrytymi hakowatymi włoskami[5].
  • Górne liście i podsadki
    Górne liście i podsadki
  • Fragment kwiatostanu
    Fragment kwiatostanu
  • Pokrój w czasie owocowania
    Pokrój w czasie owocowania
  • Owoce odm. typowej
    Owoce odm. typowej
  • Owoce odm. eriosperma
    Owoce odm. eriosperma
Gatunki podobne
Wszystkie środkowoeuropejskie gatunki roszpunek są podobne (poza wyróżniającą się kulistymi główkami kwiatów i owoców oraz kielichem z wyraźnymi 6 ząbkami roszpunką koroniastą V. coronata). Poza analizą budowy owoców wygodnymi cechami ułatwiającymi rozpoznanie roszpunki ząbkowanej są ząbkowane nasady liści, zwłaszcza frędzlowate ząbki podsadek, oraz obecność pojedynczych kwiatów w rozwidleniach kwiatostanu[7][5].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Roślina jednoroczna kwitnąca w czerwcu i lipcu[7], czasem do sierpnia[5]. Rośnie jako chwast w uprawach polowych[7]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Centauretalia cyani[9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
  3. ↑ a b c Valeriana dentata (L.) All.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-05-05].
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. ↑ a b c d Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 443-444. ISBN 83-01-14342-8.
  6. ↑ Taxon: Valerianella dentata (L.) Pollich. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-05-05].
  7. ↑ a b c d e f g h i Krzysztof Rostański: Rodzina: Valerianaceae, Kozłkowate. W: Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i Ziem Ościennych. T. XI. Warszawa, Kraków: PAN, PWN, 1967, s. 345-346.
  8. ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 570, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  9. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Roszpunka_ząbkowana&oldid=73152578”