Szczeciowce
 Czarcikęs łąkowy | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd |
szczeciowce | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Dipsacales Dumort. Anal. Fam. Pl. 29 1829 | |||
| Synonimy | |||
| |||
Szczeciowce (Dipsacales Dumort.) – rząd roślin okrytonasiennych, w systemie Reveala w latach 90. XX wieku zaliczany do klasy Rosopsida, w systemach APG z XXI łączony m.in. z astrowcami i selerowcami we wspólny klad astrowych właściwych (ang. euasterids) odpowiadający w ujęciu Ruggiero i in. nadrzędowi astropodobnych Asteranae.
Dawniej uważano, że szczeciowce są najbliżej spokrewnione z rzędem dereniowców Cornales[3], które obecnie sytuowane są u podstawy wspólnego pnia kladu astrowych (asterids). Szczeciowce powstały w okresie między 111 a 93 milionami lat temu (niektóre analizy sugerują ich powstanie już 140 milionów lat temu[2]). Istotne zróżnicowanie w obrębie roślin nastąpiło jednak stosunkowo niedawno (10 milionów lat temu), kiedy to wyodrębniły się rodziny (lub podrodziny – w zależności od ujęcia systematycznego) kozłkowatych i szczeciowatych[4]. Rośliny tu zaliczane występują głównie na obszarach o klimacie umiarkowanym i śródziemnomorskim na półkuli północnej.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Drzewa, krzewy i rośliny zielne.
- Liście
- Naprzeciwległe, u podstawy zwykle zbiegające, na brzegu gruczołowato ząbkowane. Zwykle niepodzielone, rzadziej pierzasto wcinane. Wiązki przewodzące w ogonku liściowym łukowate. Pąki okryte łuskami.
- Kwiaty
- Niewielkie lub średniej wielkości, zwykle obupłciowe, o symetrii promienistej, rzadziej grzbiecistej. Kielich jest trwały, pozostaje na owocu, korona zrosłopłatkowa 4-5 płatkowa. Pręciki w jednym okółku, w kwiatach grzbiecistych mniej liczne. Słupek jest dolny i złożony z 2-5 owocolistków. Kwiaty zebrane są w kwiatostany usytuowane na krańcach pędów.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Przynależność do rzędu 45 rodzajów grupujących 1090 gatunków jest współcześnie akceptowana w różnych systemach, ujęcia systematyczne różnią się sposobem grupowania rodzajów w rodziny, których wyróżnianych jest od 2 do 7. Odmienny system hierarchizacji zawarty jest w systemie Takhtajana (1997), który wyróżnił trzy rzędy Dipsacales, Adoxales i Viburnales połączone w obrębie nadrzędu Dipsacanae (odpowiadającego rzędowi Dipsacales w ujęciu systemu Reveala, APG III i APG IV).
- Pozycja systematyczna rzędu według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
Wraz z m.in. rzędami ostrokrzewowców Aquifoliales, astrowców Asterales i selerowców Apiales tworzy grupę euasterids II w obrębie kladu astrowych (asterids) należącego do dwuliściennych właściwych (eudicots).
| ← |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
| szczeciowce |
| ||||||
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).
- ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-05] (ang.).
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy (red.) Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1993. ISBN 83-214-0140-6.
- ↑ Bell, C. D., Donoghue, M. J. 2005. Dating the Dipsacales: Comparing models, genes, and evolutionary implications. American J. Bot. 92: 284-296.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Alicja Szweykowska, Jerzy (red.) Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1993. ISBN 83-214-0140-6.
- Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2007-12-18] (ang.).