Gołąbek żółknący
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Klasa | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
gołąbek żółknący |
Nazwa systematyczna | |
Russula luteotacta Rea Brit. basidiomyc. (Cambridge): 469 (1922) | |
Zasięg | |
Zasięg w Europie |
Gołąbek żółknący (Russula luteotacta Rea) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1922 r. Carleton Rea i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Ma 9 synonimów. Są nimi wszystkie nazwy nadane jego odmianom i formom[2]. Polską nazwę nadała Alina Skirgiełło w 1991 r.[3]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 3–8,5 cm, 3–8,5 cm, kruchy, początkowo wypukły, następnie spłaszczający się i bardzo wcześnie w środku szeroko wgłębiony, a często nawet prawie lejkowaty. Brzeg zaokrąglony, podgięty, początkowo gładki, następnie dość szeroko bruzdowany, często nieregularny lub klapowany, pofalowany. Powierzchnia nieregularnie pagórkowata, o barwie od krwistoczerwonej do różowawoczerwonej, niezbyt ciemnej, ale intensywnej, bardzo silnie odbarwiająca się podczas deszczu, u starszych okazów z licznymi bladymi, kremowymi lub białawymi obszarami, czasem nawet całkowicie na brzegu biała[4].
Od średnio gęstych do bardzo rzadkich, grube lub cieńsze w zależności od okazu, czasem zespolone, prawie zawsze wyraźnie zbiegające, o szerokości 3–8 mm, białe, ale z lekko kremowym odcieniem, żółknące przy zgnieceniu lub uszkodzeniu[4].
Wysokość 2–7 cm, grubość 0,6–1,6 cm, bardzo zmienny (czasami ekscentryczny lub nawet boczny), początkowo przeważnie maczugowaty, później zwężający się w kierunku podstawy, wrzecionowaty, rzadziej cylindryczny lub brzuchaty, czasami zakrzywiony lub nieregularny, początkowo dość twardy, potem trochę gąbczasty. Powierzchnia biała, często przebarwiona na różowo, przynajmniej w miejscach, które mogą samorzutnie żółknąć u podstawy, po zarysowaniu jasno cytrynowożółta, ale czasami dopiero po kilku godzinach, gdyż zabarwienie nie jest zbyt wyraźne[4].
Kruchy, dość zwarty do twardego, biały, z tendencją do samoistnego żółknięcia, u form kolorowych pod skórką czerwonawy. Zapach lekko owocowy; smak cierpki. Bardzo silna i szybka reakcja z gwajakolem, brak reakcji z amoniakiem[4].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 35–55 × 5,7–8 µm. Bazydiospory 7–12 × 6–9 μm, jajowate, pokryte amyloidalnymi brodawkami o średniej wielkości z nielicznymi łącznikami, hilum wyraźne. Cystydy w skórce kapelusza wrzecionowate o długości do 150 µm, pozytywnie reagujące z sulfowaniliną[5].
- Gatunki podobne
Bardzo podobne są gołąbek buczynowy (Russula nobilis) i gołąbek krwisty (Russula sanguinea), ale odróżnia się od nich żółknięciem trzonu i blaszek w miejscu skaleczenia[5].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji. Najwięcej stanowisk podano w Europie[6]. W Polsce Władysław Wojewoda w 2003 r. przytoczył 3 stanowiska[3], w późniejszych latach podano następne[7]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[8].
Naziemny grzyb mykoryzowy występujący w cienistych lasach, głównie w grądach pod dębami i lipami[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-02-27] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-02-27] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 606, ISBN 83-89648-09-1 .
- ↑ a b c d H. Romagnesi , Les Russules d’Europe et d’Afrique du Nord, 1967, s. 1–998 .
- ↑ a b c Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 92, ISBN 83-01-09137-1 .
- ↑ Występowanie Russula luteotacta na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-02-27] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-27] (pol.).
- ↑ Aktualne stanowiska Russula luteotacta w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-29] (pol.).