Ryżak synantrop
| Gyrohypnus angustatus | |||||
| Stephens, 1833 | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Rodzaj | |||||
| Podrodzaj |
Gyrohypnus s.str. | ||||
| Gatunek |
ryżak synantrop | ||||
| |||||
Ryżak synantrop[1] (Gyrohypnus angustatus) – gatunek chrząszcza z rodziny kusakowatych i podrodziny kusaków. Zamieszkuje państwo holarktyczne.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1810 roku ze Szwecji przez Leonarda Gyllenhaala pod nazwą Staphylinus ochraceus[2]. Nazwa ta okazała się jednak być młodszym homonimem, stąd za ważną uznaje się nazwę nadaną w 1833 roku przez Jamesa Francisa Stephensa. W jej przypadku jako miejsce typowe wskazano Suffolk w Anglii[3][4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o wydłużonym, wąskim ciele długości od 6 do 7 mm. Głowa jest czarna z rdzawymi czułkami i głaszczkami, o matowych, szorstko punktowanych skroniach zakończonych ząbkowato; na wysokości tego zakończenia głowa jest najszersza. W tyle głowy szwy gularne łączą się w pojedynczą linię. Przedplecze jest czarne, zaopatrzone w rzędy grzbietowe o około 9 punktach każdy, wyraźnie mikrorzeźbione, choć u niektórych form mikrorzeźba zanika pośrodku. Pokrywy są żółtobrunatne do brunatnoczerwonych. Odwłok jest czarny z żółtobrunatnymi do brunatnoczerwonych rozjaśnieniami tylnych krawędzi tergitów[5].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zasiedla lasy, pobrzeża wód, pola, pastwiska, ogrody, stanowiska ruderalne i różne środowiska synantropijne. Bytuje pod opadłymi liśćmi, rozkładającymi się szczątkami roślinnymi, napływkami, w gnijących grzybach, odchodach, gniazdach kretów, pryzmach kompostowych i nawozie[6].
Gatunek holarktyczny. W Europie znany jest z Islandii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry i europejskiej części Rosji[7]. Dalej na wschód zamieszkuje azjatyckie części Rosji i Turcji, Zakaukazie i Kazachstan. W Afryce Północnej stwierdzony został w Maroku. Ponadto podawany jest z Kanady i Stanów Zjednoczonych w nearktycznej Ameryce Północnej[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Andrzej Szujecki: Kusakowate (Staphylinidae) lasów Polski. Aspekt różnorodności i monitoringu zooindykacyjnego. Warszawa: Lasy Państwowe, 2017. ISBN 978-83-65659-00-2.
- ↑ Leonard Gyllenhaal: Insecta Suecica. Classis I. Coleoptera sive Eleuterata. Tomi I. Pars II. Scaris, 1810, s. 352.
- ↑ J.F. Stephens: Illustrations of British entomology; or, a synopsis of indigenous insects; containing their generic and specific distinctions; with an account of their metamorphoses, times of appearance, localities, food, and economy, as far as practicable. 5. London: Baldwin and Cradock, 1833, s. 263.
- ↑ a b Lee H. Herman. Catalog of the Stapylinidae (Insecta: Coleoptera). 1758 to the End of Second Millenium. VI Staphylinine Group (Part 3). Staphylininae: Staphylinini (Quediina, Staphylinina, Tanygnathinina, Xanthopygina), Xantholinini. Staphylinidae incertae sedis. Fossils, Protactinae†. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 265, s. 3021–3840, 2001.
- ↑ Andrzej Szujecki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera z. 24 d Kusakowate - Staphylinidae: Wydłużaki - Xantholininae. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976.
- ↑ B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Staphylinidae część 2. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (7), 1980.
- ↑ Gyrohypnus (Gyrohypnus) angustatus Stephens, 1833. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2023-03-23].