Ryżak synantrop

Ryżak synantrop
	Gyrohypnus angustatus
	Stephens, 1833
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Infrarząd	Staphyliniformia
Rodzina	kusakowate
Podrodzina	kusaki
Plemię	wydłużaki
Rodzaj	Gyrohypnus
Podrodzaj	Gyrohypnus s.str.
Gatunek	ryżak synantrop
Synonimy
	Xantholinus angustatus (Stephens, 1833); Hypnogyrus angustatus (Stephens, 1833); Staphylinus ochraceus Gyllenhal, 1810; Gyrohypnus ochraceus (Gyllenhal, 1810); Xantholinus ochraceus (Gyllenhal, 1810); Xantholinus thomsoni Schwarz, 1872; Xantholinus punctatulus var. thomsoni Schwarz, 1872; Xantholinus punctatulus ab. thomsoni Schwarz, 1872; Gyrohypnus fracticornis var. thomsoni (Schwarz, 1872); Gyrohypnus angustatus var. thomsoni (Schwarz, 1872); Xantholinus nitidicollis Reitter, 1908; Xantholinus angustatus ab. nitidicollis Reitter, 1908; Gyrohypnus angustatus nitidicollis (Reitter, 1908); Gyrohypnus angustatus var. nitidicollis (Reitter, 1908); Gyrohypnus angustatus ab. nitidicollis (Reitter, 1908); Xantholinus scoticus Joy, 1913; Gyrohypnus scoticus (Joy, 1913); Gyrohypnus angustatus scoticus (Joy, 1913); Gyrohypnus angustatus var. scoticus (Joy, 1913);
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ryżak synantrop^[1] (Gyrohypnus angustatus) – gatunek chrząszcza z rodziny kusakowatych i podrodziny kusaków. Zamieszkuje państwo holarktyczne.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1810 roku ze Szwecji przez Leonarda Gyllenhaala pod nazwą Staphylinus ochraceus^[2]. Nazwa ta okazała się jednak być młodszym homonimem, stąd za ważną uznaje się nazwę nadaną w 1833 roku przez Jamesa Francisa Stephensa. W jej przypadku jako miejsce typowe wskazano Suffolk w Anglii^[3]^[4].

Morfologia

Chrząszcz o wydłużonym, wąskim ciele długości od 6 do 7 mm. Głowa jest czarna z rdzawymi czułkami i głaszczkami, o matowych, szorstko punktowanych skroniach zakończonych ząbkowato; na wysokości tego zakończenia głowa jest najszersza. W tyle głowy szwy gularne łączą się w pojedynczą linię. Przedplecze jest czarne, zaopatrzone w rzędy grzbietowe o około 9 punktach każdy, wyraźnie mikrorzeźbione, choć u niektórych form mikrorzeźba zanika pośrodku. Pokrywy są żółtobrunatne do brunatnoczerwonych. Odwłok jest czarny z żółtobrunatnymi do brunatnoczerwonych rozjaśnieniami tylnych krawędzi tergitów^[5].

Ekologia i występowanie

Owad ten zasiedla lasy, pobrzeża wód, pola, pastwiska, ogrody, stanowiska ruderalne i różne środowiska synantropijne. Bytuje pod opadłymi liśćmi, rozkładającymi się szczątkami roślinnymi, napływkami, w gnijących grzybach, odchodach, gniazdach kretów, pryzmach kompostowych i nawozie^[6].

Gatunek holarktyczny. W Europie znany jest z Islandii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry i europejskiej części Rosji^[7]. Dalej na wschód zamieszkuje azjatyckie części Rosji i Turcji, Zakaukazie i Kazachstan. W Afryce Północnej stwierdzony został w Maroku. Ponadto podawany jest z Kanady i Stanów Zjednoczonych w nearktycznej Ameryce Północnej^[4].

Przypisy

↑ Andrzej Szujecki: Kusakowate (Staphylinidae) lasów Polski. Aspekt różnorodności i monitoringu zooindykacyjnego. Warszawa: Lasy Państwowe, 2017. ISBN 978-83-65659-00-2.
↑ Leonard Gyllenhaal: Insecta Suecica. Classis I. Coleoptera sive Eleuterata. Tomi I. Pars II. Scaris, 1810, s. 352.
↑ J.F. Stephens: Illustrations of British entomology; or, a synopsis of indigenous insects; containing their generic and specific distinctions; with an account of their metamorphoses, times of appearance, localities, food, and economy, as far as practicable. 5. London: Baldwin and Cradock, 1833, s. 263.
↑ ^a ^b Lee H. Herman. Catalog of the Stapylinidae (Insecta: Coleoptera). 1758 to the End of Second Millenium. VI Staphylinine Group (Part 3). Staphylininae: Staphylinini (Quediina, Staphylinina, Tanygnathinina, Xanthopygina), Xantholinini. Staphylinidae incertae sedis. Fossils, Protactinae†. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 265, s. 3021–3840, 2001.
↑ Andrzej Szujecki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera z. 24 d Kusakowate - Staphylinidae: Wydłużaki - Xantholininae. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976.
↑ B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Staphylinidae część 2. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (7), 1980.
↑ Gyrohypnus (Gyrohypnus) angustatus Stephens, 1833. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2023-03-23].

[Szujecki17-1] Andrzej Szujecki: Kusakowate (Staphylinidae) lasów Polski. Aspekt różnorodności i monitoringu zooindykacyjnego. Warszawa: Lasy Państwowe, 2017. ISBN 978-83-65659-00-2.

[Gyllenhaal-2] Leonard Gyllenhaal: Insecta Suecica. Classis I. Coleoptera sive Eleuterata. Tomi I. Pars II. Scaris, 1810, s. 352.

[Stephens-3] J.F. Stephens: Illustrations of British entomology; or, a synopsis of indigenous insects; containing their generic and specific distinctions; with an account of their metamorphoses, times of appearance, localities, food, and economy, as far as practicable. 5. London: Baldwin and Cradock, 1833, s. 263.

[Herman-4] Lee H. Herman. Catalog of the Stapylinidae (Insecta: Coleoptera). 1758 to the End of Second Millenium. VI Staphylinine Group (Part 3). Staphylininae: Staphylinini (Quediina, Staphylinina, Tanygnathinina, Xanthopygina), Xantholinini. Staphylinidae incertae sedis. Fossils, Protactinae†. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 265, s. 3021–3840, 2001.

[Szujecki-5] Andrzej Szujecki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera z. 24 d Kusakowate - Staphylinidae: Wydłużaki - Xantholininae. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976.

[Burakowskietal-6] B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Staphylinidae część 2. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (7), 1980.

[fe-7] Gyrohypnus (Gyrohypnus) angustatus Stephens, 1833. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2023-03-23].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]