s/y Witeź
Bandera | |
---|---|
Właściciel |
YKP |
Armator |
Port Gdynia |
Historia | |
Data wycofania ze służby |
1939 |
Dane techniczne | |
Długość całkowita (L) |
12,5 m |
Szerokość (B) |
2,7 m |
Zanurzenie (D) |
1,2 m |
Pojemność |
5,7 RT |
Ożaglowanie | |
Typ ożaglowania | |
Liczba żagli |
2 |
Powierzchnia ożaglowania |
75 m² |
Wysokość masztów |
17 |
Liczba masztów |
1 |
Witeź – pierwszy polski jacht pełnomorski, zakupiony w roku 1925 dla założonego w tym samym roku Yacht Klubu Polski. Jednostka, na której polscy żeglarze wypłynęli po raz pierwszy – pod dowództwem gen. Mariusza Zaruskiego – na Morze Bałtyckie.
Żeglarstwo po odzyskaniu niepodległości Polski[edytuj | edytuj kod]
Dostęp do Bałtyku Polska odzyskała w roku 1919, na mocy Traktatu wersalskiego. Wkrótce do kraju wrócili z zagranicy żeglarze, m.in. gen. Mariusz Zaruski, Antoni Aleksandrowicz, Konstanty Maciejewicz. Zaczęto tworzyć żeglarskie stowarzyszenia i kluby, m.in. Otton Weiland powołał Stowarzyszenie Przyjaciół Żeglarstwa, powstał Chojnicki Klub Żeglarski (Charzykowy) i inne[1].
W roku 1924 utworzono Yacht Klub Polski (rejestracja w dniu 10 grudnia 1924) liczący początkowo 25 członków. Przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego został Antoni Aleksandrowicz, który opracował statut klubu[2]. W dniu 6 lutego wybrano władze klubowe; pierwszym komandorem YKP został gen. Mariusz Zaruski – od 1923 roku adiutant generalny prezydenta Stanisława Wojciechowskiego[3], autor pierwszego polskiego podręcznika żeglarstwa („Współczesna Żegluga Morska”, wyd. 1904, 1919–1920). Antoni Aleksandrowicz pełnił funkcję wicekomandora[2][4][1]. Opracował regulaminy klubowe i zaprojektował flagę, proporzec, znak pieczęci, ubiór klubowy[2].
Ich starania doprowadziły do kupna w Gdańsku, w lipcu 1925 roku, używanego jachtu pełnomorskiego, nazwanego „Witeż”[5]. Wkrótce Klub zbudował własną przystań (pierwszą – na Wiśle, według projektu A. Aleksandrowicza[2]), zakupił łodzie żaglowe, a wśród nich – poza „Witeziem” – kolejne jednostki morskie („Carmena", Junak", „Jurand" i inne)[2][4][1]. Zakupiono również – dla celów szkoleniowych – morski kuter „Gryf"[2]. Rejsy szkoleniowe Młodzieżowej Kadry Żeglarskiej prowadzono na Wiśle i na morzu, m.in. w ramach przysposobienia wojskowego w bazie Marynarki Wojennej w Gdyni-Oksywiu).
Cele działań wyrażał Zaruski m.in. w słowach[6]:
… pomimo odzyskania wybrzeża morskiego jesteśmy dotychczas lądowym społeczeństwem, nie mamy zaufania do morza, boimy się jemu swe kapitały powierzyć – kategorie naszego myślenia są czysto lądowe. Jak najspieszniej potrzeba nam się zabrać do pracy, … , wychować pokolenie ludzi znających morze, rozmiłowanych w nim do najwyższej tęsknoty. Niech jachty nasze staną się pionierami tej idei, niech rozwiną bandery polskie na wszystkich morzach Europy.
Charakterystyka jachtu Witeź[edytuj | edytuj kod]
Jacht „Witeź” był małym jachtem morskim, bardziej regatowym niż turystycznym. Miał ożaglowanie typu Marconi o powierzchni 75 m², stosunkowo dużej jak na małe wymiary kadłuba – długość 12,5 m, szerokość 2,7 m i zanurzenie 1,5 m. Cytując opinię gen. Zaruskiego[4]:
Jest to typ statku żaglowego, któremu w razie ciszy morskiej wystarczy, ażeby załoga w żagle dmuchała, a wnet się porwie do lotu.
Wbrew opiniom, że jacht nie zapewnia bezpieczeństwa w czasie rejsów morskich, taką decyzję podjęto[7]. Gen. Zaruski pisał[4][7]:
należało koniecznie odbyć wycieczkę dalszą, ażeby zachęcić wątpiących, pokazać na żywym przykładzie, że jacht nie tylko do zdobycia puharu na regatach służy, lecz może iść w zamorskie, dalekie nawet kraje.
Pierwsze rejsy[edytuj | edytuj kod]
Rejs Polska–Szwecja–Dania (20 – 30 sierpnia 1925)[edytuj | edytuj kod]
Po kilkudniowych przygotowaniach (w zaopatrzeniu jachtu pomogła marynarka wojenna, m.in. przekazując szczegółowe mapy)[7] 20 sierpnia 1925 roku „Witeź” wyszedł w morze z południowego molo portu morskiego w Gdyni. Załogę stanowili: Mariusz Zaruski jako kapitan statku, Antoni Aleksandrowicz jako zastępca kapitana oraz dwaj członkowie YKP, żeglarze – Michał Laudański i Heliodor Sztark, „konsul-kuk”, polski konsul w Kolonii i na Murmanie (w rejsie brał też udział p. B.)[4][1]. Jacht był żegnany przez kapitana portu z żoną i nieliczne grono zainteresowanych. Na morzu odebrał nadane kodem flagowym życzenia „Szczęśliwej drogi” od ORP "Podhalanin".
Płynął wzdłuż brzegu do Gdańska, a następnie wybrał kierunek na Latarnię Morską na Helu i dalej, na Rozewie i Latarnię Morską w Jastarni. O świcie następnego dnia minęli Latarnię Morską Rozewie i wybrali kurs na Karlshamn (Szwecja) – cel rejsu[8][7].
Po wyjściu z Karlshamn napotkano sztorm, w tym biały szkwał, który położył jacht, jednak nie doszło do uszkodzeń. Ze względu na niesprzyjającą pogodę zatrzymano się w zacisznej przystani na Han-ö – szwedzkiej skalistej wysepce z latarnią morską, z populacją 250 mieszkańców trudniących się rybołówstwem. Następnego dnia ominęli przylądek Hammeren (zob. Hammershus) na Bornholmie i zacumowali w Rønne. M. Zaruski wspominał owacyjne przyjęcie załogi „Witezia” przez duńskich marynarzy. W trasie powrotnej jacht ponownie dzielnie walczył z silnymi szkwałami. Warunki w Zatoce Gdańskiej przez 5 dni uniemożliwiały wejście do Gdyni. Ostatecznie pierwszy polski rejs bałtycki zakończył się w tym samym miejscu, w którym został rozpoczęty 10 dni wcześniej (M. Zaruski: „Tłumów i tym razem nie było”)[8][7].
Kolejne rejsy morskie[edytuj | edytuj kod]
W roku 1926 zorganizowano dwa zagraniczne rejsy na „Witeziu”:
- do Szwecji, Danii i Niemiec (dowodzący: komandor H. Pistl),
- do Szwecji (dowodzący: gen. M. Zaruski).
W drugim z tych rejsów (trzecia wyprawa „Witezia”) do załogi jachtu należeli: komandor Witold Żelechowski[9], Michał Laudański, Janusz Albrecht i Stanisław Bobiński[6]. W kolejnym, czwartym rejsie „Witezia” uczestniczyli: gen. Zaruski (kapitan), Stanisław Kosko (zastępca kapitana), Michał Laudański, Feliks Hłasko i Antoni Żmigrodzki[6].
W roku 1927 zorganizowano wyprawę do Łotwy i Szwecji (czwarty rejs gen. Zaruskiego)[6], a w lecie 1928 roku – rejs do Kopenhagi (załoga: gen. M. Zaruski, Michał Laudański, Zygmunt Horyd, Stanisław Mańkowski i Feliks Wadowski)[6].
Relacje Mariusza Zaruskiego z rejsów na „Witeziu”[edytuj | edytuj kod]
Mariusz Zaruski opublikował cztery broszury o wyprawach na „Witeziu”[6][3]. We wstępie do pierwszej z nich wydawca napisał m.in.[8][4][6]:
Oddając do druku opis pierwszej podróży yachtu polskiego na wody zagraniczne, żywimy nadzieję, że stanie się on zachętą dla wszystkich, interesujących się rozwojem naszej żeglugi i sportów wodnych, do wypróbowania sił swoich na morzu, pośrednio zaś – do opanowania przez nas morza.
Kolejne broszury dotyczą rejsów z lat 1925–1928[6][3][a]:
- rejs pierwszy – Żaglowym yachtem przez Bałtyk. Pierwsza podróż yachtu polskiego do Szwecji 20 VIII–30 VIII 1925, Warszawa 1925,
- rejs trzeci – Na pokładzie „Witezia”. Trzecia podróż żaglowego yachtu „Witeź” w r. 1926 do Szwecji, Wydawnictwo Yacht-Klubu Polskiego, Warszawa 1927,
- rejs czwarty – Na yachcie „Witeź”. Czwarta podróż żaglowego yachtu „Witeź” w r. 1927 do Łotwy i Szwecji, Instytut Wydawniczy Ligi Morskiej i Rzecznej, Warszawa 1928,
- rejs piąty – Moja czwarta podróż na „Witeziu”, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1930.
Wszystkie cztery broszury wydano ponownie jako III rozdział książki Na skrzydłach jachtów[6] pt. Na jachcie „Witeź” [7].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Mariusz Zaruski nie uczestniczył w rejsie drugim.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Historia żeglarstwa > Żeglarstwo Polskie. [w:] Portal dla żeglarzy JachtSerwis.pl [on-line]. [dostęp 2013-09-04]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Andrzej Sosnowski: Zarys historii 1924-1959. [w:] Historia YKP (tekst zamieszczony w monografii wydanej z okazji 75 lecia YKP) [on-line]. zg.ykp.pl. [dostęp 2013-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-04)]. (pol.).
- ↑ a b c Marek Słodownik: Generał Mariusz Zaruski. [w:] Portal żeglarski marynistyka.pl > Sławni żeglarze [on-line]. marynistyka.pl. [dostęp 2013-09-04]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Gen. Mariusz Zaruski. Na jachcie “Witeź”. Podróż w r. 1925. [w:] Portal Zeglujmy Razem (NY) [on-line]. zeglujmyrazem.com. [dostęp 2013-09-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-23)]. (pol.).
- ↑ Mariusz Zaruski. [w:] Strona internetowa Ośrodek Szkolenia Morskiego Ligi Obrony Kraju w Jastarni [on-line]. www.lokjastarnia.pl. [dostęp 2013-09-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-18)]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i Adam Ruta: Książka żeglarska w Drugiej Rzeczypospolitej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu PedagigicznegoP, 2010. ISBN 978-83-7271-613-2.
- ↑ a b c d e f Mariusz Zaruski: Na skrzydłach jachtów. Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 37-60, seria: Dookoła Ziemi. Biblioteka Geograficzno-Podróżnicza.
- ↑ a b c Mariusz Zaruski: Żaglowym yachtem przez Bałtyk. Pierwsza podróż yachtu polskiego do Szwecji 20 VIII – 30 VIII 1925. Warszawa: Yacht-Klub Polski, 1925.
- ↑ Fragment życiorysu twórcy pierwszej w Polsce Szkoły Nurków (w Modlinie) Witolda Żelechowskiego. [w:] Muzeum Nurkowania > Życiorysy [on-line]. 2008-11-06. [dostęp 2013-09-05]. (pol.).