Służba rolna

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Służba rolna – specjalista rolnictwa lub zawodów pokrewnych, zatrudniony przez instytucje lub organizacje rolnicze, mający na celu służenia poradą (doradztwem) rolnikom w zakresie kierowania i zarządzania gospodarstwem rolnym, podnoszeniem kwalifikacji rolniczych oraz upowszechnianiem wiedzy i postępu w rolnictwie.

Zatrudnianie służby rolnej[edytuj | edytuj kod]

Służbę rolną zatrudniały[1]:

Służba rolna w okresie międzywojennym[edytuj | edytuj kod]

Według Z. Kobylińskiego w okresie międzywojennym najpierw ukształtował się typ instruktora ogólnego, potem stopniowo pojawia się specjalizacja związana z hodowlą, ogrodnictwem, mleczarstwem, pracą w kółkach rolniczych, kołach gospodyń wiejskich itp.[2]

Autor wyodrębnił trzy zasadnicze grupy instruktorów rolnych:

  • instruktor rolny dla gospodarstw, zajmujący się pracą oświatowo-rolniczą, organizacją i technologią produkcji rolnicze, który opierał swoja działalność przede wszystkim o kółka rolnicze,
  • instruktorka wiejskiego gospodarstwa kobiecego, działająca w oparciu o struktury kół gospodyń wiejskich,
  • instruktor przysposobienia rolniczego pracujący z zespołami przysposobienia rolniczego oraz kołami młodzieży wiejskiej.

Komitet organizacji gospodarstw wiejskich[edytuj | edytuj kod]

Na podstawie zarządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z 1934 r. o utworzeniu Komitetu Organizacji Drobnych Gospodarstw Wiejskich ustanowiono komitet[3].

Do zakresu działania Komitetu należało:

  • opracowywanie zasad organizacyjnych i metodycznych akcji organizacji przodowniczych gospodarstw mniejszych;
  • współpraca z izbami rolniczymi w zakresie koordynacji działalności tych Izb w dziedzinie organizacji przodowniczych gospodarstw mniejszych;
  • opracowywanie ogólnych wskazań programowych i technicznych dla personelu fachowego, zajmującego się organizowaniem. przodowniczych gospodarstw mniejszych;
  • badanie stanu akcji organizacji przodowniczych gospodarstw mniejszych i składanie Ministrowi Rolnictwa i Reform Rolnych sprawozdań i wniosków;
  • prowadzenie badań w dziedzinie organizacji drobnych gospodarstw wiejskich;
  • opracowywanie i opiniowanie zleconych przez Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych spraw z dziedziny organizacji drobnych gospodarstw.

W skład Komitetu wchodzili członkowie w liczbie 6-12 osób, zaproszeni przez Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych na czas określony nie dłuższy niż 3 lata, spośród osób, które wyróżniają się w pracy nad organizacją drobnych gospodarstw wiejskich lub byli wybitnymi znawcami w tej dziedzinie.

Działania w zakresie organizacji gospodarstw[edytuj | edytuj kod]

Na podstawie danych „Polska Gospodarcza” z 1935 r. rozwój akcji organizacji gospodarstw wiejskich przebiegał pomyślnie, co obrazuje poniższe zestawienie[4][5]:

Rok Liczba powiatów Liczba miejscowości Liczba gospodarstw rolnych Liczba instruktorów rolnych Koszt akcji na 1 gospodarstwo (w zł)
1929 21 – 239 – 698
1930 106 – 1059 159 538
1931 168 1856 3072 244 398
1932 156 1663 2801 288 310
1933 152 1697 3156 202 202
1934 184 1989 4896 268 133
1935 198 2252 6663 320 84

Celem akcji było kształtowanie nowoczesnego, drobnego gospodarstwa rolnego, mająca przynosić jak największy dochód, w drodze kształcenia tzw. przodowników prac społeczno-gospodarczych. Byli rekrutowani spośród miejscowych rolników, mających samodzielne gospodarstwa, którzy stanowił wzór do naśladowania.

Liczba i wykształcenie instruktorów[edytuj | edytuj kod]

Według danych W. Pawlikowskiego kadra instruktorska w 1931 r. legitymowała się następującym wykształceniem: akademickim 37,0% osób, średnim rolniczym 39,3%, niższym rolniczym 19,4%, bez wykształcenia rolniczego pozostawało 4,3% osób[6]. Około 75% kadry instruktorskiej wyniosło praktyki rolnicze z gospodarstwach folwarcznych, 21% kadry praktykowało w gospodarstwach drobnych, 3% nie miało za sobą żadnej praktyki.

Wykształcenie Liczba instruktorów rolnych Procent
Akademickie 273 18,4
Wyższa szkoła w Cieszynie 114 7,4
Licealne 28 1,0
Gimnazjalne 590 38,2
Niższe 488 31,5
Różne 52 3,5
Razem 1545 100,0

Służba rolna w okresie powojennym[edytuj | edytuj kod]

W okresie powojennym przyjęto porządek prawny istniejący w okresie międzywojennym, w tym dotyczący funkcjonowania izby rolniczej z 1928 r[7]. W 1946 r. dekretem o zniesieniu izb rolniczych wygaszano stopniowo izby[8]. Zadania izb rolniczych w dziedzinie rolnictwa przeszły na stowarzyszenie „Związek Samopomocy Chłopskiej”, tworząc zupełnie nową sytuację prawną i zawodową dla dopiero co zorganizowanej kadry instruktorskiej.

Na przełomie 1946/47 formalnie przekazano instruktorów z izb rolniczych do Związku Samopomocy Chłopskiej. W myśl założeń prawnych i statutowych Związek miał stać się zawodowo-rolniczą organizacja na wsi i w rolnictwie. Do zakresu jej działalności instruktorów należało:

  • przedstawicielstwo i obrona interesów rolnictwa,
  • podejmowanie środków dla wszechstronnego popierania rolnictwa,
  • współdziałanie z władzami państwowymi i samorządowymi w sprawach rolnictwa,
  • organizacja wzajemnej pomocy chłopskiej,
  • rozwój życia kulturalnego.

Według danych Rocznika Statystycznego z 1946 i 1947 r. zatrudnionych było 1051 instruktorów rolnych oraz 462 instruktorek wiejskiego gospodarstwa kobiecego[9][10]. Po roku liczba instruktorów rolnych spadła do 503 osób, zaś liczba instruktorek WGK nieco wzrosła do 493. Po tym okresie nastąpił spadek. Oznaczało to przyjęcie innej polityki rolnej, zmierzającej do uspołecznienia wsi.

Akcja organizacji gospodarstw przodowniczych[edytuj | edytuj kod]

Na podstawie danych Roczników Statystycznych z 1946 i 1947 r. akcja organizacji gospodarstw przodowniczych prowadzona przez instruktorów rolnych przedstawiała się następująco[9][10]:

Województwo 1946 1947
Liczba wsi Liczba zespołów Liczba gospodarstw rolnych Liczba instruktorów rolnych Liczba wsi Liczba zespołów Liczba gospodarstw rolnych Liczba instruktorów rolnych
Białostockie 70 34 333 44 127 85 836 38
Gdańskie 31 218 685 148 121 12 98 52
Kieleckie 360 278 3198 281 409 408 4537 68
Krakowskie 435 256 2674 84 365 278 2644 45
Lubelskie 38 116 1703 163 113 304 4080 79
Łódzkie 96 0 98 180 250 43 440 47
Olsztyńskie 60 59 433 46 382 286 2868 57
Pomorskie 75 79 765 28 147 188 1682 124
Poznańskie 368 112 959 196 255 66 447 121
Rzeszowskie 172 0 241 59 237 68 662 83
Śląskie 83 48 392 44 83 33 257 48
Szczecińskie 0 0 0 83 192 160 1347 47
Warszawskie 120 120 825 91 189 203 2127 94
Wrocławskie 201 14 392 66 83 33 257 93
Razem 3109 1384 12601 1513 3366 2222 22888 996

Instruktor rolny powiatowego zarządu rolnictwa[edytuj | edytuj kod]

Na podstawie uchwały Rady Ministrów z 1954 r. utworzono powiatowe i wojewódzkie zarządy rolnictwa[11]. Do podstawowych zadań instruktora rolnego należało prowadzenie na terenie gromad fachowego instruktażu w zakresie stosowania środków i zabiegów agrotechnicznych i zootechnicznych, pozwalających na pełne wykorzystanie rezerw w gospodarstwach rolnych i podniesienie przez to produkcji rolniczej.

Etapy rozwoju służby rolnej (1956-2024)[edytuj | edytuj kod]

Etapy rozwoju służby rolnej w latach 1956–2024 przedstawiały się następująco[12]:

Lata Jednostka organizacyjna Stanowisko
1957-1960 Powiatowy związek kółek rolniczych instruktor rolny
1956-1974 Rolniczy rejonowy zakład doświadczalny specjalista
1961-1967 Powiatowy związek kółek rolniczych agronom gromadzki
1963-1967 Powiatowa rada narodowa zootechnik
1968-1972 Gromadzka rada narodowa agronom gromadzki, zootechnik gromadzki, asystenci agronoma i zootechnika
1973-1981 Gmina kierownik i instruktorzy rolni
1975-1990 Wojewódzki ośrodek postępu rolniczego specjalista
1991- Wojewódzki ośrodek doradztwa rolniczego doradca

Rodzaje służby rolnej[edytuj | edytuj kod]

W zależności od miejsca zatrudnienia i powierzonych funkcji zawodowych wyróżniano następujące rodzaje służb rolnych:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Bogdan M. Wawrzyniak, Doradztwo rolnicze w Polsce w latach 1918–2020, „Zagadnienia Doradztwa Rolniczego”, 104 (2), 2021, s. 5–30 [dostęp 2024-04-18] (ang.).
  2. ↑ Zygmunt Kobyliński, Instruktor rolny, Encyklopedia Nauk Politycznych, Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, Warszawa 1937.
  3. ↑ Zarządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 31 października 1934 r. o utworzeniu Komitetu Organizacji Drobnych Gospodarstw Wiejskich. M.P. z 1934 r. nr 264, poz. 358.
  4. ↑ „Polska Gospodarcza” 1935, zeszyt 13.
  5. ↑ Bolesław Jędrzejowski, Rolnictwo, Akcja organizacji przodowniczych gospodarstw mniejszych, „Polska Gospodarcza”, 1936, zeszyt 25.
  6. ↑ Wacław Pawlikowski, Agronomia społeczna, Cz. 1, Rozwój agronomii społecznej w Polsce w latach 1918–1939, PWN, Warszawa 1975.
  7. ↑ Bogdan M. Wawrzyniak, Funkcjonowanie służby rolnej w latach 1944–1956, Zagadnienia Doradztwa Rolniczego 2023, nr 2/23.
  8. ↑ Dekret z dnia 26 sierpnia 1946 r. o zniesieniu izb rolniczych. Dz.U. z 1946 r. nr 47, poz. 265.
  9. ↑ a b Rocznik Statystyczny 1946, GUS, Warszawa 1946.
  10. ↑ a b Rocznik Statystyczny 1947, GUS, Warszawa 1947.
  11. ↑ Uchwała nr 101 Rady Ministrów z dnia 3 marca 1954 r. w sprawie utworzenia powiatowych i wojewódzkich zarządów rolnictwa. Uchwała nr 101 Rady Ministrów z dnia 3 marca 1954 r. w sprawie utworzenia powiatowych i wojewódzkich zarządów rolnictwa. M.P. z 1954 r. nr 48, poz. 661.
  12. ↑ Bogdan M. Wawrzyniak, Doradztwo rolnicze w Polsce w latach 1918–2020, „Zagadnienia Doradztwa Rolniczego”, 104 (2), 2021, s. 5–30 [dostęp 2024-04-18].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Służba_rolna&oldid=73539144”