SS 433
 SS 433 - wizja artysty | |||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||
| Gwiazdozbiór | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja |
19h 11m 49,56s | ||||
| Deklinacja |
+04° 58′ 57,6″ | ||||
| Odległość | |||||
| Wielkość obserwowana |
14,2m | ||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||
| Rodzaj gwiazdy | |||||
| Typ widmowy |
A7Ib | ||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||
| |||||
SS 433 – układ podwójny, pierwszy odkryty mikrokwazar. Gwiazda należy do masywnych rentgenowskich układów podwójnych, jest też radioźródłem, ale jej zadziwiające własności zostały odkryte w zakresie optycznym. Początkowo SS 433 został zauważony jako jedno z wielu źródeł o silnej linii emisyjnej wodoru (linia Balmera Halpha) i ujęty w katalogu Stephensona i Sanduleaka (1977)[1]. Dopiero dalsze badania wykazały, że linie wodoru w tym obiekcie wykazują dramatyczne systematyczne zmiany położenia w stronę czerwonej i niebieskiej części widma[2], odpowiadające ruchowi z relatywistyczną prędkością. Układ składa się z gwiazdy dostarczającej masę i gwiazdy zwartej, na którą dostarczana masa opada tworząc precesujący dysk akrecyjny oraz relatywistyczny, wąski dżet, poruszający się z prędkością 0,26 prędkości światła w próżni[2]. Gwiazda – donor to gwiazda typu A, o masie około 12 mas Słońca, a masa gwiazdy zwartej oceniana jest ostatnio na około 4 masy Słońca[3], zatem jest to raczej czarna dziura niż gwiazda neutronowa. Gwiazda towarzysz nie wypełnia powierzchni Roche’a, a przepływ następuje w formie wiatru[4], podobnie jak w Cygnus X-1.
Okres orbitalny układu to 13 dni, okres precesji dysku to 162 dni. Odległość do źródła wynosi ok. 5,5 kpc[5][6]. Układ jest fizycznie powiązany z pozostałością po supernowej W50 – gwiazda zwarta układu SS 433 powstała w wyniku wybuchu supernowej, którego pozostałością jest właśnie W50. Wybuch supernowej miał miejsce ok. 100 000 lat temu[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ C. B. Stephenson, N. Sanduleak, 1977, ApJ Suppl., 33, 459
- ↑ a b Bruce Margon. Relativistic Jets in SS 433. „Science”. 215 (4530), s. 247-252, 1982-01-15. DOI: 10.1126/science.215.4530.247. (ang.).
- ↑ T. C. Hillwig, D. R. Gies. Spectroscopic Observations of the Mass Donor Star in SS 433. „The Astrophysical Journal Letters”. 676 (1), s. L37, 2008-03-21. DOI: 10.1086/587140. arXiv:0711.4348. (ang.).
- ↑ Laura A. Lopez et al.. Determining theNature of the SS 433 Binary from an X-Ray Spectrum during Eclipse. „The Astrophysical Journal”. 650 (1), s. 338, 2006-10-10. DOI: 10.1086/506174. (ang.).
- ↑ Katherine M. Blundell, Michael G. Bowler. Symmetry in the Changing Jets of SS 433 and Its True Distance from Us. „The Astrophysical Journal Letters”. 616 (2), s. L159, 2004-12-01. DOI: 10.1086/426542. (ang.).
- ↑ a b Felix J. Lockman, Katherine M. Blundell, W. M. Goss. The distance to SS 433/W50 and its interaction with the interstellar medium. „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”. 381 (3), s. 881-893, 2007-11-01. DOI: 10.1111/j.1365-2966.2007.12170.x. (ang.).