SS 433

SS 433
	; SS 433 - wizja artysty
	Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Orzeł
Rektascensja	19h 11m 49,56s
Deklinacja	+04° 58′ 57,6″
Odległość	18 000 ± 700 ly; 5500 ± 200 pc
Wielkość obserwowana	14,2m
	Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy	gwiazda podwójna,; mikrokwazar
Typ widmowy	A7Ib
Alternatywne oznaczenia
	2MASS: J19114957+0458578
	V1343 Aql, GAL 039.7-02.0, USNO 659, 1A 1909+04, 87GB 190920.8+045332, NEK 40.1-02.1, 3A 1909+048, GPS 1909+049, RGB J1911+049, BWE 1909+0453, GRS 039.60 -01.80, RX J1911.7+0459, 4C 04.66, 1H 1908+047, 1RXS J191149.7+045857, 2E 1909.3+0453, HBHA 204-02, AAVSO 1906+04, 2E 4204, INTEGRAL1 110, TXS 1909+048, 1ES 1909+04.8, INTREF 969, 4U 1908+05

SS 433 – układ podwójny, pierwszy odkryty mikrokwazar. Gwiazda należy do masywnych rentgenowskich układów podwójnych, jest też radioźródłem, ale jej zadziwiające własności zostały odkryte w zakresie optycznym. Początkowo SS 433 został zauważony jako jedno z wielu źródeł o silnej linii emisyjnej wodoru (linia Balmera Halpha) i ujęty w katalogu Stephensona i Sanduleaka (1977)^[1]. Dopiero dalsze badania wykazały, że linie wodoru w tym obiekcie wykazują dramatyczne systematyczne zmiany położenia w stronę czerwonej i niebieskiej części widma^[2], odpowiadające ruchowi z relatywistyczną prędkością. Układ składa się z gwiazdy dostarczającej masę i gwiazdy zwartej, na którą dostarczana masa opada tworząc precesujący dysk akrecyjny oraz relatywistyczny, wąski dżet, poruszający się z prędkością 0,26 prędkości światła w próżni^[2]. Gwiazda – donor to gwiazda typu A, o masie około 12 mas Słońca, a masa gwiazdy zwartej oceniana jest ostatnio na około 4 masy Słońca^[3], zatem jest to raczej czarna dziura niż gwiazda neutronowa. Gwiazda towarzysz nie wypełnia powierzchni Roche’a, a przepływ następuje w formie wiatru^[4], podobnie jak w Cygnus X-1.

Okres orbitalny układu to 13 dni, okres precesji dysku to 162 dni. Odległość do źródła wynosi ok. 5,5 kpc^[5]^[6]. Układ jest fizycznie powiązany z pozostałością po supernowej W50 – gwiazda zwarta układu SS 433 powstała w wyniku wybuchu supernowej, którego pozostałością jest właśnie W50. Wybuch supernowej miał miejsce ok. 100 000 lat temu^[6].

Przypisy

↑ C. B. Stephenson, N. Sanduleak, 1977, ApJ Suppl., 33, 459
↑ ^a ^b Bruce Margon. Relativistic Jets in SS 433. „Science”. 215 (4530), s. 247-252, 1982-01-15. DOI: 10.1126/science.215.4530.247. (ang.).
↑ T. C. Hillwig, D. R. Gies. Spectroscopic Observations of the Mass Donor Star in SS 433. „The Astrophysical Journal Letters”. 676 (1), s. L37, 2008-03-21. DOI: 10.1086/587140. arXiv:0711.4348. (ang.).
↑ Laura A. Lopez et al.. Determining theNature of the SS 433 Binary from an X-Ray Spectrum during Eclipse. „The Astrophysical Journal”. 650 (1), s. 338, 2006-10-10. DOI: 10.1086/506174. (ang.).
↑ Katherine M. Blundell, Michael G. Bowler. Symmetry in the Changing Jets of SS 433 and Its True Distance from Us. „The Astrophysical Journal Letters”. 616 (2), s. L159, 2004-12-01. DOI: 10.1086/426542. (ang.).
↑ ^a ^b Felix J. Lockman, Katherine M. Blundell, W. M. Goss. The distance to SS 433/W50 and its interaction with the interstellar medium. „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”. 381 (3), s. 881-893, 2007-11-01. DOI: 10.1111/j.1365-2966.2007.12170.x. (ang.).

Linki zewnętrzne

SS 433 w bazie SIMBAD (ang.)

[stephenson-1] C. B. Stephenson, N. Sanduleak, 1977, ApJ Suppl., 33, 459

[margon-2] Bruce Margon. Relativistic Jets in SS 433. „Science”. 215 (4530), s. 247-252, 1982-01-15. DOI: 10.1126/science.215.4530.247. (ang.).

[hillwig-3] T. C. Hillwig, D. R. Gies. Spectroscopic Observations of the Mass Donor Star in SS 433. „The Astrophysical Journal Letters”. 676 (1), s. L37, 2008-03-21. DOI: 10.1086/587140. arXiv:0711.4348. (ang.).

[lopez-4] Laura A. Lopez et al.. Determining theNature of the SS 433 Binary from an X-Ray Spectrum during Eclipse. „The Astrophysical Journal”. 650 (1), s. 338, 2006-10-10. DOI: 10.1086/506174. (ang.).

[blundell-5] Katherine M. Blundell, Michael G. Bowler. Symmetry in the Changing Jets of SS 433 and Its True Distance from Us. „The Astrophysical Journal Letters”. 616 (2), s. L159, 2004-12-01. DOI: 10.1086/426542. (ang.).

[lockman-6] Felix J. Lockman, Katherine M. Blundell, W. M. Goss. The distance to SS 433/W50 and its interaction with the interstellar medium. „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”. 381 (3), s. 881-893, 2007-11-01. DOI: 10.1111/j.1365-2966.2007.12170.x. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]