Sajan

Sajan (wł. saione od saio – płaszcz żołnierski, habit^[1]) – rodzaj kaftana, ubiór męski rozpowszechniony w epoce renesansu.

Powstały we Włoszech we wczesnym okresie renesansu^[2], podstawowy wierzchni ubiór męski, nakładany na cienką koszulę (zwykle z niewielkimi kryzami wokół szyi i dłoni). Był rodzajem długiego kaftana bądź sukni z szerokim kwadratowym wycięciem (dekoltem) u góry, z reguły do pasa obcisłej, z doszytą, krótką, fałdzistą spódniczką (baskiną) z klinów, sięgającą do połowy uda. Jego szerokie bufiaste rękawy obciśnięte były wąskimi taśmami w połowie ramienia i w dolnej części przedramienia. Ubiór ten zdobiono szerokimi naszywanymi pasami z wzorzystej tkaniny lub haftu.

Krój sajana odsłaniał koszulę, która w tym stroju z dotychczas ukrytej bielizny spodniej stała się ozdobnym elementem męskiego ubioru. Nacięcia rękawów kaftana uwidaczniały szytą z bardzo cienkiego płótna koszulę, której przód dodatkowo ozdobnie marszczono wokół szyi^[3].

Sajan był ubiorem spopularyzowanym w wyższych warstwach społecznych (głównie wśród rycerstwa, dworzan i zamożnego mieszczaństwa), noszonym aż do XVII wieku^[4]. Za jego przekształconą w Niemczech kontynuację uważa się przejęty z Hiszpanii wams^[5]. W Polsce również noszony przez dworzan i żołnierzy w epoce Odrodzenia, stanowił widoczne świadectwo wpływów italskich na modę polską w czasach królowej Bony^[6].

Dworzanie w sajanach (z fresku Rafaela)
Sajan „pod zbroję” (Ludwik XII)
Sajan włoski, z obszernymi luźnymi rękawami

Przypisy

↑ Nazwa pochodzi od zniekształconego łac. sagum oznaczającego skrócony płaszcz wojskowy; odnoszono ją jednak również do habitu noszonego przez zakonników, zwłaszcza przez franciszkanów (Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego[1]).
↑ Niekiedy mylące francuskie określenie sayon (saie) nie jest tożsame z tym ubiorem, jako oznaczające lżejszy strój męski i kobiecy wywodzony od galijskiego sagon (sagos) (również pochodnego od rzymskiego sagum), który zanikł w późnym średniowieczu. Od niego też zapewne pochodzi nazwa XVI-wiecznej hiszpańskiej sukni dworskiej saya.
↑ Anna Sieradzka: Tysiąc lat ubiorów w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2003, s. 46.
↑ Słownik wyrazów obcych PWN, Warszawa: PWN, 1991, s. 761.
↑ Ewa Szyller: Historia ubiorów, dz. cyt., s. 114; Małgorzata Możdżyńska-Nawotka: O modach i strojach. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2002, s. 276.
↑ Ela i Andrzej Banach: Słownik mody. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1962, s. 240.

Bibliografia

Ewa Szyller: Historia ubiorów. Warszawa: PWSZ, 1967, s. 113
Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Rytm/Bellona, 2011, s. 1140

[1] Nazwa pochodzi od zniekształconego łac. sagum oznaczającego skrócony płaszcz wojskowy; odnoszono ją jednak również do habitu noszonego przez zakonników, zwłaszcza przez franciszkanów (Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego[1]).

[2] Niekiedy mylące francuskie określenie sayon (saie) nie jest tożsame z tym ubiorem, jako oznaczające lżejszy strój męski i kobiecy wywodzony od galijskiego sagon (sagos) (również pochodnego od rzymskiego sagum), który zanikł w późnym średniowieczu. Od niego też zapewne pochodzi nazwa XVI-wiecznej hiszpańskiej sukni dworskiej saya.

[3] Anna Sieradzka: Tysiąc lat ubiorów w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2003, s. 46.

[4] Słownik wyrazów obcych PWN, Warszawa: PWN, 1991, s. 761.

[5] Ewa Szyller: Historia ubiorów, dz. cyt., s. 114; Małgorzata Możdżyńska-Nawotka: O modach i strojach. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2002, s. 276.

[6] Ela i Andrzej Banach: Słownik mody. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1962, s. 240.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]