Sasafras

Sasafras
	; Sasafras lekarski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	magnoliopodobne
Rząd	wawrzynowce
Rodzina	wawrzynowate
Rodzaj	sasafras
	Nazwa systematyczna
	Sassafras J. Presl in Berchtold & J. Presl; Prir. Rostlin. 2(2): 30. 1825
Synonimy
	Pseudosassafras Lecomte; Yushunia Kamikoti.;
	Pseudosassafras Lecomte; Yushunia Kamikoti.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sasafras, sasafran, sasafrzan, sassafras (Sassafras Nees) – rodzaj drzew z rodziny wawrzynowatych (Lauraceae). Rodzaj obejmuje trzy gatunki^[3]^[4]. Jeden z nich – sasafras lekarski S. albidum rośnie we wschodniej części Ameryki Północnej, a pozostałe dwa są endemitami Chin^[4]^[3]. Za młodu bardzo szybko rosną, występują w miejscach wilgotnych, w lasach, zaroślach i żywopłotach, w miejscach zaburzonych i na odłogach^[5].

Morfologia

Pokrój: Krzewy i drzewa osiągające do 35 m wysokości, z czerwonobrązową korą^[5], grubą i silnie spękaną na starych drzewach^[6] oraz zielonymi pędami^[5].
Liście: Skrętoległe, aromatyczne, opadające zimą lub w porze suchej, przy czym przebarwiają się na intensywnie pomarańczowy i czerwony kolor^[5]. Blaszka pojedyncza lub trójklapowa, z użyłkowaniem pierzastym^[5]. Liście są dość cienkie, nagie do owłosionych^[6], osiągają na silnych pędach do 20 cm długości^[5].
Kwiaty: Jednopłciowe (u gatunku północnoamerykańskiego, u którego rośliny są dwupienne^[6]) i obupłciowe (u gatunków azjatyckich)^[3]. Kwiaty są drobne i zebrane w niewielkie grona, pojawiające się zwykle wiosną. Okwiat złożony jest z 6 listków wyrastających parami w dwóch okółkach. W kwiatach męskich i obupłciowych jest 9 pręcików w trzech okółkach. W kwiatach żeńskich i obupłciowych znajduje się zalążnia z cienką szyjką i główkowatym znamieniem^[3]^[5].
Owoce: Mięsiste pestkowce, po dojrzeniu ciemnoniebieskie, osadzone w miseczce z trwałego okwiatu i w mięśniejącym i czerwieniejącym dnie kwiatowym i szypułce^[3]^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Jeden z około 50 rodzajów zaliczanych do rodziny wawrzynowatych (Lauraceae), wchodzącej w skład rzędu wawrzynowców (Laurales)^[2]. Spokrewniony z Sassafrasoxylon znanym z kredowych skamieniałości z Antarktydy^[7]. Ze względu na to, że gatunki azjatyckie są siostrzane względem gatunku północnoamerykańskiego i różnią się istotnie, choćby obupłciowymi kwiatami, z taksonomicznego punktu widzenia poprawne jest rozdzielanie rodzaju na dwa^[3].

Wykaz gatunków^[4]

Sassafras albidum (Nutt.) Nees – sasafras lekarski
Sassafras randaiense (Hayata) Rehder – sasafras tajwański
Sassafras tzumu (Hemsl.) Hemsl.

Zastosowanie

Z kory i z korzeni sasafrasu lekarskiego otrzymuje się aromatyczny olejek eteryczny (sasafrzanowy). Wyciąg z tej rośliny ma również zastosowanie przy produkcji MDMA (ecstasy)^[8]. Stosowano napary spożywane na podobieństwo herbaty i sporządzano z nich napój zwany Root Beer^[5]. Napary wykorzystywano jako lek przeciwszkorbutowy^[7]. W XVII wieku sasafras był sprowadzany z Ameryki do Europy i wykorzystywany jako lekarstwo na syfilis i reumatyzm^[9]. Olej sasafrzanowy wykorzystywany był i jest do zwalczania wszy i stosowany jest przy ukąszeniach przez owady^[7]. Wykorzystywane jest też lekkie drewno roślin z tego rodzaju i sadzone są one jako rośliny ozdobne^[7].

Współcześnie preparaty z sasafrasu są niedozwolone do wykorzystania leczniczego ze względu na wywoływanie poronień i zwiększanie prawdopodobieństwa zachorowania na nowotwory wątroby^[7]^[5].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-21] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Xi-wen Li, Jie Li, Henk van der Werff: Sassafras J. Presl. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-04-12].
↑ ^a ^b ^c Sassafras L. ex Nees. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-12].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. I. Trees and shrubs. London: Macmillan, 1988, s. 71. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c Henk van der Werff: Sassafras J. Presl. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-04-12].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 829, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ World Drug Report 2014. United Nations Office on Drugs and Crime, Vienna, 2014. s. 77. [dostęp 2016-12-05].
↑ Nathaniel Philbrick: Mayflower. Opowieść o początkach Ameryki. Jan Szkudliński (tłum.). Wydawnictwo Poznańskie, 2018. ISBN 978-83-7976-012-1.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-21] (ang.).

[china-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Xi-wen Li, Jie Li, Henk van der Werff: Sassafras J. Presl. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-04-12].

[powo-4] Sassafras L. ex Nees. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-12].

[philips-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. I. Trees and shrubs. London: Macmillan, 1988, s. 71. ISBN 0-333-73003-8.

[america-6] Henk van der Werff: Sassafras J. Presl. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-04-12].

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 829, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[8] World Drug Report 2014. United Nations Office on Drugs and Crime, Vienna, 2014. s. 77. [dostęp 2016-12-05].

[9] Nathaniel Philbrick: Mayflower. Opowieść o początkach Ameryki. Jan Szkudliński (tłum.). Wydawnictwo Poznańskie, 2018. ISBN 978-83-7976-012-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]