Sieweczka syberyjska

Sieweczka syberyjska
	Anarhynchus mongolus
	(Pallas, 1776)
	; Szata godowa
	; Szata spoczynkowa (A. m. stegmanni)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	siewkowce
Rodzina	sieweczkowate
Podrodzina	sieweczki
Rodzaj	Anarhynchus
Gatunek	sieweczka syberyjska
Synonimy
	Charadrius mongolus Pallas, 1776; Aegialitis mongola (Pallas, 1776); Eupoda mongola (Pallas, 1776);
	Charadrius mongolus Pallas, 1776; Aegialitis mongola (Pallas, 1776); Eupoda mongola (Pallas, 1776);
Podgatunki
	A. m. mongolus (Pallas, 1776); A. m. stegmanni (Portenko, 1939);
	A. m. mongolus (Pallas, 1776); A. m. stegmanni (Portenko, 1939);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sieweczka syberyjska^[4], sieweczka mongolska^[5] (Anarhynchus mongolus) – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny sieweczkowatych (Charadriidae). W sezonie lęgowym występuje na Rosyjskim Dalekim Wschodzie; zimuje od Tajwanu i wysp Riukiu po Australazję. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1776 roku Peter Simon Pallas, nadając mu nazwę Charadrius mongolus. Jako miejsce typowe wskazał słone jeziora w okolicach granicy z Mongolią^[1]^[2]; w 1919 roku Ridgway zawęził to do Kulussutai, prawdopodobnie nad rzeką Onon^[2].

Obecnie (2024) przynależność rodzajowa sieweczki syberyjskiej wciąż jest sporna, niektórzy autorzy zaliczają ją do rodzaju Charadrius^[6], inni do rodzaju Anarhynchus^[4]^[7]^[8].

W tradycyjnym ujęciu systematycznym wyróżniano 5 podgatunków^[9]^[10]^[11]. W 2022 roku Wei et al. w oparciu o badania filogenetyczne i różnice w wokalizacji zaproponowali podział tego taksonu i wydzielenie trzech podgatunków (atrifrons, pamirensis i schaeferi) do osobnego gatunku o nazwie sieweczka tybetańska (Anarhynchus atrifrons)^[12]. W nowym ujęciu systematycznym A. mongolus obejmuje już tylko dwa podgatunki – nominatywny i A. m. stegmanni^[12]. Zmiana ta została już zaakceptowana przez większość ornitologicznych autorytetów^[4]^[6]^[7]^[8].

Podgatunki i zasięg występowania

Sieweczka syberyjska zamieszkuje w zależności od podgatunku^[8]^[11]:

Anarhynchus mongolus mongolus – wschodnia Syberia i rosyjska część Dalekiego Wschodu. Zimuje od Tajwanu po Australię, nieliczne ptaki dolatują do Nowej Zelandii.
Anarhynchus mongolus stegmanni – od Półwyspu Czukockiego po Kamczatkę, północne Kuryle oraz Wyspy Komandorskie. Rzadko zalatuje na Alaskę. Zimuje od południowej części Wysp Riukiu przez Tajwan po Australię.

Do Polski zalatuje wyjątkowo. Odnotowano tylko dwa pojawienia – w 1977 przy ujściu Wisły i w 2005 koło Jastarni na Półwyspie Helskim^[13].

Morfologia

Wygląd: W szacie godowej samiec ma boki i przód głowy oraz gardło, brzuch i podogonie białe. Przód ciemienia i kantarek oraz pokrywy uszne czarne (na czole pozostaje jednak biała plama). Wierzch głowy, kark i wole jasnordzawe. Grzbiet i skrzydła szare z brązowym odcieniem. Dziób czarny, nogi ciemne. Samiec w szacie spoczynkowej, samica i osobniki młodociane mają barwy bardziej stonowane. Bardzo podobna sieweczka pustynna jest nieco większa, ciemniejsza, bardziej kontrastowa oraz ma dłuższy, grubszy dziób i dłuższe nogi.
Wymiary średnie: długość ciała 18–21 cm^[11]
rozpiętość skrzydeł 45–58 cm^[11]
masa ciała 39–110 g^[11]

Ekologia i zachowanie

Biotop: Niezalesione tereny, zazwyczaj w pobliżu zbiorników wodnych.
Gniazdo: W zagłębieniu, na ziemi.
Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju–czerwcu 2–3 jaja.
Wysiadywanie: Jaja wysiadywane są przez okres 22 do 24 dni przez obydwoje rodziców.
Pożywienie: Drobne bezkręgowce.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2023 roku uznaje sieweczkę syberyjską za gatunek zagrożony (EN – Endangered)^[3]. Wcześniej była zaliczana do kategorii najmniejszej troski (LC – Least Concern), jednak dotyczyło to gatunku w starszym, szerszym ujęciu systematycznym^[9]. W 2023 roku organizacja BirdLife International szacowała populację na 18–50 tysięcy dorosłych osobników. Trend liczebności populacji jest uznawany za silnie spadkowy^[3].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[14].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ ^a ^b P.S. Pallas: Reise durch verschiedene Provinzen des Rußischen Reichs. T. 3: Reise aus Sibirien zurück an die Wolga im 1773sten Jahr. Cz. 2. St. Petersburg: Kayserl. Akademie der Wissenschaften, 1776, s. 700. (łac.).
↑ ^a ^b ^c D. Lepage: Lesser Sand-Plover Charadrius mongolus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c BirdLife International, Charadrius mongolus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2023, wersja 2023-1 [dostęp 2024-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 - sieweczki (wersja: 2023-12-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-04].
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 80, 1999.
↑ ^a ^b HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-04-13] .
↑ ^a ^b J.F.J.F. Clements J.F.J.F. i inni, The eBird/Clements checklist of Birds of the World: v2023 [online], 2023 [dostęp 2023-11-03] .
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-04-15]. (ang.).
↑ ^a ^b Handbook of the Birds of the World and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7 [online], grudzień 2022 [dostęp 2023-02-12] .
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-03-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.). T. 3: Hoatzin to Auks. Barcelona: Lynx Edicions, 1996, s. 437. ISBN 84-87334-20-2. (ang.).
↑ ^a ^b ChentaoCh. Wei ChentaoCh. i inni, Genome-wide data reveal paraphyly in the sand plover complex (Charadrius mongolus/leschenaultii), „Ornithology”, 139 (2), ukab085, 2022, DOI: 10.1093/ornithology/ukab085 (ang.).
↑ M. Stopiński, W. Półtorak, A. Sikora, P. Zieliński. Drugie stwierdzenie sieweczki mongolskiej Charadrius mongolus w Polsce. „Notatki Ornitologiczne”. 47 (4), s. 262–266, 2006.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[pal-1] P.S. Pallas: Reise durch verschiedene Provinzen des Rußischen Reichs. T. 3: Reise aus Sibirien zurück an die Wolga im 1773sten Jahr. Cz. 2. St. Petersburg: Kayserl. Akademie der Wissenschaften, 1776, s. 700. (łac.).

[avibase-2] D. Lepage: Lesser Sand-Plover Charadrius mongolus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).

[iucn-3] BirdLife International, Charadrius mongolus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2023, wersja 2023-1 [dostęp 2024-04-15] (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 - sieweczki (wersja: 2023-12-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-04].

[mc-5] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 80, 1999.

[hbwcheck8-6] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-04-13] .

[clements-7] J.F.J.F. Clements J.F.J.F. i inni, The eBird/Clements checklist of Birds of the World: v2023 [online], 2023 [dostęp 2023-11-03] .

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-04-15]. (ang.).

[hbwcheck7-9] Handbook of the Birds of the World and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7 [online], grudzień 2022 [dostęp 2023-02-12] .

[iocold-10] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-03-27]. (ang.).

[HBW-11] Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.). T. 3: Hoatzin to Auks. Barcelona: Lynx Edicions, 1996, s. 437. ISBN 84-87334-20-2. (ang.).

[wei-12] ChentaoCh. Wei ChentaoCh. i inni, Genome-wide data reveal paraphyly in the sand plover complex (Charadrius mongolus/leschenaultii), „Ornithology”, 139 (2), ukab085, 2022, DOI: 10.1093/ornithology/ukab085 (ang.).

[wpolsce-13] M. Stopiński, W. Półtorak, A. Sikora, P. Zieliński. Drugie stwierdzenie sieweczki mongolskiej Charadrius mongolus w Polsce. „Notatki Ornitologiczne”. 47 (4), s. 262–266, 2006.

[14] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]