Przejdź do zawartości

Skrzydlinka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skrzydlinka
Ilustracja
Gatunek typowy – A. saxatile
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

kapustowce

Rodzina

kapustowate

Rodzaj

skrzydlinka

Nazwa systematyczna
Aethionema W. T. Aiton
Hortus Kew. ed. 2. 4: 80. Dec 1812[3]
Typ nomenklatoryczny

A. saxatile (Linnaeus) W. T. Aiton[3]

Synonimy
  • Campyloptera Boiss.
  • Crenularia Boiss.
  • Eunomia DC.
  • Iberidella Boiss.
  • Lepia Desv.
  • Moriera Boiss.[4][5]

Skrzydlinka (Aethionema) – rodzaj roślin z rodziny kapustowatych. Obejmuje ponad 50 gatunków (od co najmniej 54[6], 56[7] do 70[8]) występujących w obszarze śródziemnomorskim i zachodniej Azji, centrum zróżnicowania rodzaju stanowi Azja Mniejsza, gdzie rośnie połowa gatunków tego rodzaju[9]. 9 gatunków rośnie w Europie. Wiele gatunków jest uprawianych[8] także w Europie środkowej[10]. Od podobnych ubiorków różnią się całobrzegimi płatkami korony[10].

Skrzydlinka skalna
Skrzydlinka armeńska 'Warley Rose'
Skrzydlinka naprzeciwlistna

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Wieloletnie rośliny zielne lub półkrzewy, rzadziej rośliny jednoroczne lub dwuletnie[10]. Pędy rozgałęziające się, prosto wzniesione lub podnoszące się, ulistnione, zwykle nagie[5] i sine[9], rzadziej owłosione[5]. Niektóre gatunki kolczaste[9].
Liście
Skrętoległe, rzadko naprzeciwległe[9], niewielkie, pojedyncze, całobrzegie, zwykle podługowate lub równowąskie, najczęściej siedzące, rzadziej krótkoogonkowe, często mięsiste lub skórzaste, niebieskozielone[5][10].
Kwiaty
Zebrane w grona, zwykle wielokwiatowe, na cienkich szypułkach[5][10], bez przysadek[9]. Cztery działki kielicha są wyprostowane lub rozwarte, na szczycie zaokrąglone. Wewnętrzna para działek nieco rozdęta u nasady, podczas gdy zewnętrzna ma zwykle nieco kapturkowatą część szczytową. Cztery płatki korony mają barwę różową, czerwoną, białą lub – rzadko – żółtą. Kształt mają jajowaty, rzadziej podługowaty, u nasady czasem z paznokciem. Pręcików jest 6, przy czym cztery dłuższe mają nitki ze skrzydełkowatymi przydatkami, czasem ząbkowanymi lub palczasto podzielonymi. Zalążnia elipsoidalna, 1–2-komorowa, zwykle z 1–2 zalążkami w każdej z komór. Znamię główkowate siedzące lub na krótkiej szyjce[5][10].
Owoce
Łuszczynka spłaszczona, jajowata, eliptyczna lub zaokrąglona, na brzegu zwykle oskrzydlona[5]. Zawiera od 1 do 8 jajowatych, brązowych nasion[5][9].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj jest siostrzany wobec rodzaju Moriera wraz z którym tworzy plemię Aethionemeae, stanowiące klad bazalny w obrębie rodziny kapustowatych. Wyodrębnienie się tego rodzaju od przodków pozostałych przedstawicieli rodziny nastąpiło ok. 40 milionów lat temu. Pozycja filogenetyczna rodzaju jest potwierdzona ze 100% pewnością w badaniach molekularnych[7].

Pozycja rodzaju według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj z rodziny kapustowatych (Brassicaceae), rzędu kapustowców (Brassicales), kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta)[2].

Wykaz gatunków[6][10]

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Rośliny ozdobne, sadzone w ogrodach skalnych i na rabatach, niewymagające w uprawie. Wymagają stanowisk słonecznych. Najlepiej rosną na glebie piaszczystej, zasobnej w wapń, dobrze zdrenowanej. Rozmnażane są z nasion lub sadzonek[10].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-10-25] (ang.).
  3. a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-10-25].
  4. Aethionema. [w:] The Euro+Med Plantbase Project [on-line]. Botanic Garden and Botanical Museum Berlin-Dahlem. [dostęp 2013-10-25]. (ang.).
  5. a b c d e f g h Aethionema. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-10-25]. (ang.).
  6. a b Aethionema. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-10-25].
  7. a b A. Al-Shehbaz, M.A. Beilstein, E.A. Kellogg. Systematics and phylogeny of the Brassicaceae (Cruciferae): an overview. „Plant Systematics and Evolution”. 259, s. 89-120, 2006. DOI: 10.1007/s00606-006-0415-z. 
  8. a b David J. Mabberley: The Plant-book: A Portable Dictionary of the Vascular Plants. Cambridge University Press, 1997, s. 15. ISBN 0-521-41421-0.
  9. a b c d e f U. Eggli, Aethionema BRASSICACEAE, [w:] U. Eggli, R. Nyffeler (red.), Dicotyledons: Rosids, Illustrated Handbook of Succulent Plants, Springer, s. 71-72, DOI10.1007/978-3-030-93492-7_10.
  10. a b c d e f g h Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom I, A–J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 40–41. ISBN 978-83-7506-845-0.