Smugówka malgaska

Smugówka malgaska
	Phedina borbonica
	(J.F. Gmelin, 1789)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	jaskółkowate
Podrodzina	jaskółki
Rodzaj	Phedina; Bonaparte, 1855
Gatunek	smugówka malgaska
Synonimy
	Hirundo borbonica J.F. Gmelin, 1789; Phedina madagascariensis Hartlaub, 1860;
	Hirundo borbonica J.F. Gmelin, 1789; Phedina madagascariensis Hartlaub, 1860;
Podgatunki
	P. b. madagascariensis Hartlaub, 1860; P. b. borbonica (J.F. Gmelin, 1789);
	P. b. madagascariensis Hartlaub, 1860; P. b. borbonica (J.F. Gmelin, 1789);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; występuje przez cały rok poza sezonem lęgowym
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Smugówka malgaska^[3] (Phedina borbonica) – gatunek ptaka z rodziny jaskółkowatych (Hirundinidae), jedyny przedstawiciel rodzaju Phedina. Ptak zamieszkujący głównie Madagaskar, niezagrożony wyginięciem.

Występowanie

Smugówka malgaska występuje w zależności od podgatunku^[4]^[5]:

P. borbonica madagascariensis – gniazduje na Madagaskarze, ewentualnie także na wyspie Pemba; migruje do Afryki Wschodniej
P. borbonica borbonica – Mauritius i Reunion

Systematyka

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy opisany przez niemieckiego zoologa Johanna Friedricha Gmelina w 1789 roku pod nazwą Hirundo borbonica^[6]. Jako miejsce typowe autor wskazał Île de Bourbon (obecnie Reunion)^[6]. Podgatunek madagascariensis opisał po raz pierwszy niemiecki ornitolog Gustav Hartlaub w 1860 roku^[7]. Jako miejsce typowe Hartlaub wskazał Madagaskar^[7]. Rodzaj Phedina został utworzony w 1855 roku przez francuskiego zoologa Karola Lucjana Bonaparte^[8]. Część ujęć systematycznych umieszcza w rodzaju Phedina smugówkę kongijską (Phedinopsis brazzae)^[4]^[9]. Rozpoznano dwa podgatunki P. borbonica^[a]^[4]^[5].

Etymologia

Nazwa rodzajowa: greckie φαιος phaios – brązowy; włoskie Rondine – jaskółka < łacińskie hirundo, hirundinis – jaskółka^[10].
Epitet gatunkowy: Île de Bourbon, wyspa nazwana w 1649 roku na cześć Burbonów, europejskiej rodziny królewskiej pochodzenia francuskiego (później Ile de la Réunion, obecnie Reunion, nazwana w 1793 roku, aby upamiętnić upadek Burbonów i unię rewolucjonistów z Marsylii i z Paryża)^[11].

Morfologia

Długość ciała 15 cm, masa ciała 18–24 g^[5]. U podgatunku nominatywnego korona i górne części ciała szaro-brązowe z drobnymi ciemnymi smugami. Skrzydła i ogon ciemnobrązowe, ogon słabo rozwidlony, barkówki z bladymi krawędziami. Spód ciała szaro-brązowy, gardło i brzuch białe, z silnie zaznaczonymi ciemnymi smugami (szerszymi niż w górnych częściach ciała). Pokrywy podskrzydłowe szaro-brązowe. Płcie podobne. Osobniki młodociane różnią się od dorosłych posiadaniem szerokich białych końcówek na lotkach II rzędu. Podgatunek madagascariensis jaśniejszy, z białymi pokrywami podogonowymi i bardziej wyraźnymi smugami na piersi^[5].

Ekologia

Głos

Ćwierkająca pieśń o brzmieniu „siri-liri siri-liri”^[b]; również kontaktowe odgłosy o brzmieniu „chip”^[b]^[5].

Siedlisko i pożywienie

Smugówka malgaska preferuje obszary otwarte i półotwarte. Na Mauritiusie i Reunionie żywi się nad zbiornikami wodnymi, wśród lasów i zarośli oraz wzdłuż klifów i obszarów brzegowych, do wysokości 1500 m n.p.m. na Mauritiusie, na Reunionie spotykana głównie na 200–500 m n.p.m.^[5] Na Madagaskarze widywana na otwartym terenie, wśród krzewów, w lasach, terenach zalesionych, bagnach i na polach ryżowych, na wysokości do 2400 m n.p.m.^[5] W sezonie innym niż rozrodczy, pokarm zdobywa również na obszarach wylesionych i nad baldachimem lasu bogatego w Brachystegia w Mozambiku^[5].

Dieta smugówki malgaskiej zawiera chrząszcze (Coleoptera) i błonkoskrzydłe (Hymenoptera)^[5]. Pokarm zdobywa pojedynczo lub w małych grupach wraz z innymi jaskółkami i jerzykami (Apodidae), blisko ziemi i drzew; lot jest wolny i trzepoczący^[5]. Najaktywniejsza tuż przed zmierzchem^[5].

Lęgi

Okres rozrodczy na Madagaskarze przypada na okres od sierpnia do listopada, natomiast na Mauritiusie i Reunionie na okres od września do grudnia^[5]. Formuje się w grupy składające się z 3–20 par^[5]. Gniazdo otwarte, o kształcie kubka zbudowane jest z gałązek i innych materiałów roślinnych, takich jak sucha trawa, wyłożone jest drobniejszą roślinnością i piórami, umieszczone jest w szczelinie lub na półkach w skalnych, wśród kępek trawy, na dachach lub w budynkach, w podziemnym korytarzach lub w jaskiniach, często od 3 do 5 m nad wodą^[5]. Samica na Madagaskarze i na Mauritiusie składa 2 jajka, natomiast na Reunionie od 2 do 3 jaj^[5]. Jaja wysiaduje wyłącznie samica, okres inkubacji jest nieznany; obie płcie karmią pisklęta^[5]. Okres pierzenia piskląt nieznany^[5].

Migracje

Podgatunek nominatywny na Mauritiusie i Reunionie osiadły podczas rozproszenia w sezonie post-hodowlanym, nieobecny na lęgowiskach od początku stycznia do połowy sierpnia^[5]. Podgatunek madagascariensis po okresie rozrodczym migruje zarówno lokalnie jak i odbywa długodystansowe loty; rejestrowany poza sezonem rozrodczym (głównie okres od czerwca do sierpnia) w rozproszonych miejscach w Afryce (na przykład wschodnia Kenia, wyspa Pemba, Malawi, środkowy Mozambik). Rejestrowano przeloty nad atolem Aldabra^[12], nad Seszelami i innymi wyspami; osobniki zabłąkane widywane na Amirantach^[5].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern) – najmniejszej troski^[2]^[13]. Mimo że nieznana jest globalna liczebność populacji, gatunek ten wydaje się być liczny na Mauritiusie i Reunionie oraz dość pospolity, ale lokalnie rozmieszczony na Madagaskarze. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny^[2]. W drugiej połowie XX wieku licznie rejestrowany w Afryce np. w 1944 roku w okresie od czerwca do lipca i w 1956 kwietniu w Malawi, oraz w 1968 roku w okresie od czerwca do lipca w Mozambiku; w ostatnim okresie znacznie rzadziej spotykany na terenach Afryki^[5]. Stan populacji na wyspie Pemba niepewny, rejestrowany głównie poza sezonem lęgowym, choć spotykany również w jego trakcie^[5]. W latach 1973–1974 na Mauritiusie zarejestrowano co najmniej 70–75 par i być może 200–400 par na Reunionie podgatunku nominatywnego^[5].

Uwagi

↑ Zobacz w infoboksie.
↑ ^a ^b Transkrypcja angielska.

Przypisy

↑ Phedina borbonica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c Phedina borbonica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Hirundininae Rafinesque, 1815 – jaskółki (wersja: 2019-04-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-12].
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker (red.): Swallows. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-12]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v A. Turner: Mascarene Martin (Phedina borbonica). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-03-05]. (ang.).
↑ ^a ^b J.F. Gmelin: Caroli a Linné. Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. T. 1. Cz. 2. Lipsiae: Impensis Georg. Emanuel. Beer, 1789, s. 1017. (łac.).
↑ ^a ^b G. Hartlaub. Systematische Uebersicht der Vögel Madagascars. „Journal für Ornithologie”. 8, s. 83, 1860. (niem.).
↑ Ch.-L. Bonaparte. Note sur les Salanganes et sur leurs nids. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences”. 41, s. 977, 1855. (fr.).
↑ J.H. Boyd III: Hirundinidae: Martins, Swallows. [w:] Aves—A Taxonomy in Flux 3.05 Introduction [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2016-02-28]. (ang.).
↑ Phedina, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-17] (ang.), [archiwum].
↑ borbonensis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
↑ C.W. Benson. The birds of Aldabra (Indian Ocean) and their status. „Atoll research bulletin”. 118, s. 92, 1967. (ang.).
↑ J. Ekstrom, S. Butchart: Mascarene Martin Phedina borbonica. BirdLife International. [dostęp 2016-02-28].

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[a-10] Zobacz w infoboksie.

[b-13] Transkrypcja angielska.

[itis-1] Phedina borbonica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Phedina borbonica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Hirundininae Rafinesque, 1815 – jaskółki (wersja: 2019-04-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-12].

[Gill&Donsker-4] F. Gill, D. Donsker (red.): Swallows. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-12]. (ang.).

[hbwalive-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v A. Turner: Mascarene Martin (Phedina borbonica). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-03-05]. (ang.).

[Gmelin-6] J.F. Gmelin: Caroli a Linné. Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. T. 1. Cz. 2. Lipsiae: Impensis Georg. Emanuel. Beer, 1789, s. 1017. (łac.).

[Hartlaub-7] G. Hartlaub. Systematische Uebersicht der Vögel Madagascars. „Journal für Ornithologie”. 8, s. 83, 1860. (niem.).

[Bonaparte-8] Ch.-L. Bonaparte. Note sur les Salanganes et sur leurs nids. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences”. 41, s. 977, 1855. (fr.).

[Boyd-9] J.H. Boyd III: Hirundinidae: Martins, Swallows. [w:] Aves—A Taxonomy in Flux 3.05 Introduction [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2016-02-28]. (ang.).

[hbwalive1-11] Phedina, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-17] (ang.), [archiwum].

[hbwalive2-12] borbonensis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).

[Benson-14] C.W. Benson. The birds of Aldabra (Indian Ocean) and their status. „Atoll research bulletin”. 118, s. 92, 1967. (ang.).

[birdlife-15] J. Ekstrom, S. Butchart: Mascarene Martin Phedina borbonica. BirdLife International. [dostęp 2016-02-28].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[a]

[10]

[11]

[b]

[12]

[13]