Sobór Świętych Borysa i Gleba w Nowogródku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sobór Świętych Borysa i Gleba
Царква Святых Барыса і Глеба
411Г000436
sobór parafialny
Ilustracja
Widok ogólny, 2018
Państwo

 Białoruś

Obwód

 grodzieński

Miejscowość

Nowogródek

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Rosyjski Kościół Prawosławny
(Egzarchat Białoruski)

Eparchia

nowogródzka

Wezwanie

Świętych Borysa i Gleba

Wspomnienie liturgiczne

24 lipca/6 sierpnia

Położenie na mapie Nowogródka
Mapa konturowa Nowogródka, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Sobór Świętych Borysa i Gleba”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, po lewej znajduje się punkt z opisem „Sobór Świętych Borysa i Gleba”
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Mapa konturowa obwodu grodzieńskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Sobór Świętych Borysa i Gleba”
Ziemia53°36′00,8″N 25°49′26,5″E/53,600222 25,824028
Multimedia w Wikimedia Commons

Sobór Świętych Borysa i Gleba – prawosławny sobór parafialny w Nowogródku, w dekanacie nowogródzkim eparchii nowogródzkiej Egzarchatu Białoruskiego[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza świątynia na miejscu dzisiejszego soboru powstała w XII w., pozostały z niej jedynie fragmenty fundamentów. Budowla ta była soborem katedralnym metropolii litewskiej[1]. Od XIV w. przy cerkwi działał męski monaster[2]. W 1451 w świątyni gościł metropolita moskiewski Jonasz[1].

Istniejąca cerkiew została ufundowana w 1517 przez hetmana wielkiego litewskiego Konstantego Iwanowicza Ostrogskiego[3] oraz metropolitę Józefa Sołtana. Jej budowa trwała przez kolejne dwa lata[3]. W XVII w. świątynia przeszła w ręce unitów. Od 1624 działał przy niej żeński klasztor unicki, zaś w 1628 – wspólnota męska. W 1632 cerkiew została przebudowana[3]. Kolejna przebudowa miała miejsce w XVIII w.[1].

Obiekt wrócił do rąk prawosławnych po likwidacji unii na ziemiach zabranych w 1839 (synod połocki). Cerkiew została przebudowana przez Rosjan w latach 1873–1875 w stylu pseudorosyjskim poprzez zmianę zwieńczeń wież, budowę kopuły, zamurowanie otworu w skarpie przy fasadzie i w miejscu szczytu dodanie kokoszników[1]. W 1923 r. polscy konserwatorzy częściowo usunęli rosyjskie zmiany i przywrócili pierwotny wygląd cerkwi. Obiekt pozostawał czynny do 1961, gdy został zamknięty i zaadaptowany na archiwum. Rosyjski Kościół Prawosławny otrzymał świątynię w 1996[3]. Około 2010 r. oryginalne hełmy na wieżach, przebudowano w stylu moskiewskim.

Od 1775 r. do I wojny światowej cerkiew była ośrodkiem kultu słynącej cudami Zamkowej Ikony Matki Bożej. Nazwa odnosiła się do faktu, iż pierwotnie ikona była przechowywana w zniszczonej cerkwi zamku w Nowogródku. Obraz ten wspomina Adam Mickiewicz w autorskim przypisie do "Pana Tadeusza" obok wizerunków M. B. Częstochowskiej czy N. P. Ostrobramskiej w Wilnie[4]. W czasie I wojny światowej cudowne przedstawienie Matki Boskiej zostało w 1915 r. wywiezione prawdopodobnie do Dobrodziejówki w rejonie Czernihowa (Ukraina) i od tego czasu uznawane jest za zaginione[5].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Cerkiew została wzniesiona w stylu późnogotyckim. W tym stylu utrzymane są zdobiące ściany i absydę ostrołukowe ornamenty. Sobór posiada dwie wieże, w narożnikach wzmacniane skarpami. We wnętrzu budynku przetrwały sklepienia gwiaździste oraz XVII-wieczny nagrobek Litaworów Chreptowiczów, dobroczyńców świątyni[3].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Cerkiew w 1848
    Cerkiew w 1848
  • Cerkiew w 1865 r.
    Cerkiew w 1865 r.
  • Cerkiew w 1856 i przeróbce rusyfikacyjnej w 1875 r.
    Cerkiew w 1856 i przeróbce rusyfikacyjnej w 1875 r.
  • Elewacja w XIX w.
    Elewacja w XIX w.
  • Wnętrze gotyckie
    Wnętrze gotyckie
  • Cerkiew w 1916
    Cerkiew w 1916
  • Cerkiew w 2007 r.
    Cerkiew w 2007 r.
  • Cerkiew w 2014 r.
    Cerkiew w 2014 r.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e Собор святых мучеников Бориса и Глеба
  2. ↑ Mironowicz A.: Biskupstwo turowsko-pińskie w XI–XVI wieku. Trans Humana, 2011, s. 260. ISBN 978-83-61209-55-3.
  3. ↑ a b c d e Grzegorz Rąkowski, Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi, Warszawa: Burchard Edition, 1997, s. 166–167, ISBN 83-904446-9-0, OCLC 835719268.
  4. ↑ Adam Mickiewicz: "Dzieła poetyckie", wydanie trzecie zupełne z portretami i podobiznami autografów poety, wydał i objaśnił Tadeusz Pini, nakładem Komitetu Mickiewiczowskiego, Nowogródek 1933, s. 350
  5. ↑ Tomasz Krzywicki: "Szlakiem Adama Mickiewicza po Nowogródczyźnie, Wilnie i Kownie. Przewodnik", wyd. III, poprawione i rozszerzone, Oficyna Wydawnicza "REWASZ", Pruszków 2006, s. 57
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sobór_Świętych_Borysa_i_Gleba_w_Nowogródku&oldid=71788567”