Space Launch System
Space Launch System (SLS) – projektowana od 2011 roku przez National Aeronautics and Space Administration (NASA) ciężka rakieta nośna mająca zastąpić wahadłowce kosmiczne STS. Projekt ten jest realizowany zamiast rakiet Ares I i Ares V przewidzianych w odwołanym programie Constellation. Rakieta SLS ma powstać na bazie modułów programu STS. Będzie przeznaczona do wynoszenia na orbitę pojazdów załogowych jak i bezzałogowych. Przewidziany jest z czasem jej rozwój do cięższych wersji. Podstawowym zadaniem nowej rakiety będzie realizacja programów dalekiej eksploracji kosmosu, m.in. umożliwienie powrotu na Księżyc i lotów załogowych na Marsa.
Spis treści
Ogólna koncepcja[edytuj]
Według wstępnego projektu rakiety SLS, z programu Space Transportation System (STS) zostaną przejęte następujące najważniejsze, jego części:
- główne silniki promów (Space Shuttle Main Engines, SSME),
- rakiety dodatkowe (boczne) na paliwo stałe (Solid Rocket Booster, SRB),
- zewnętrzne zbiorniki paliwa (External Tank, ET).
Przewidziano 2 warianty drugiego stopnia: pierwszy wariant to zmodyfikowany człon DCSS z rakiety Delta IV, wyposażony w silnik RL-10, drugi wariant to człon Earth Departure Stage, który będzie korzystał z trzech silników J-2X. Dzięki podejściu polegającemu na wykorzystaniu już istniejących elementów, prace nad rakietą zajmą o wiele mniej czasu niż gdyby realizowano zarzucony projekt Ares V.
Projekt Space Launch System będzie z czasem rozwijany. Początkowy udźwig bez górnego członu będzie wynosił od 70 do 100 t na niską orbitę wokółziemską (LEO). Po dodaniu górnego członu Earth Departure Stage, udźwig zwiększy się do 130 ton.
Równocześnie NASA podjęła decyzję o modyfikacji wcześniej rozwijanego w ramach programu Constellation projektu kapsuły załogowej MPCV Orion.
Schemat SLS z września 2011 r.[edytuj]
W lipcu 2011 roku NASA przedstawiła wstępną koncepcję rakiety nośnej oraz plan prac. Natomiast 14 września 2011 roku NASA przedstawiła oficjalny schemat rakiety SLS. Ustalono następującą architekturę rakiety[1]:
- Pierwszy stopień rakiety napędzany pięcioma silnikami RS-25D (docelowo wersja RS-25E), paliwo i utleniacz – ciekły wodór i ciekły tlen. Pierwotnie wykorzystane zostaną silniki pochodzące z programu wahadłowców, następnie zastosowana zostanie ich uproszczona wersja rozwojowa.
- Rakiety pomocnicze przynajmniej początkowo na paliwo stałe. Pojawiła się również informacja, że docelowo zostaną wprowadzone pomocnicze rakiety pochodzące z sektora komercyjnego.
- Drugi (górny) stopień rakiety napędzany budowanym i testowanym silnikiem J-2X, paliwo i utleniacz – ciekły wodór i ciekły tlen.
Różnice pomiędzy wersjami[edytuj]
| Wersja | Pierwszy start | Udźwig na LEO (t) | 1. stopień | 2. stopień | Boostery |
|---|---|---|---|---|---|
| SLS 1 | 2018 (?) | 70 | 4 x RS-25E | IPCS (1 x RL 10B) | 2 x SRB |
| SLS 1B | 2022 (?) | 105 | 4 x RS-25E | EUS (4 x RL 10C) | 2 x SRB |
| SLS 2 | 2032 (?) | 130 | 4 x RS-25E | EUS (4 x RL 10C) | 2 x ? |
Plan lotów[edytuj]
Wstępny plan lotów rakiety SLS, który został opublikowany przy założeniu ograniczonego finansowania projektu, przewiduje, że pierwszy lot oznaczony symbolem SLS-1 nastąpi w 2018 roku, wówczas kapsuła Orion bez załogi obleci Księżyc. Drugi lot SLS-2 nastąpi w 2023 roku, będzie to już lot załogowy, również z kapsułą Orion i wokół Księżyca. Dalsze plany należy traktować jako wstępne propozycje. Piąty lot SLS ma wynieść w 2026 roku kapsułę Orion do misji ku planetoidzie NEO. Finalna wersja rakiety wystartuje dopiero ok. 2032 roku. Będzie ona wyposażona w dwie rakiety pomocnicze oraz pełnowymiarowy górny stopień i będzie miała udźwig przynajmniej 130 ton na niską orbitę wokółziemską[2].
Obecnie planowane starty SLS:
| Misja | Konfiguracja | Załoga | Data | Cel |
|---|---|---|---|---|
| SLS-1 / Exploration Mission 1 (EM-1) | Block I | – | Listopad 2018 | Bezzałogowy lot statku Orion wokół Księżyca |
| Europa Multiple-Flyby Mission (EMFM) | Block IB | – | 2022-2025 | Wysłanie sondy Europa Clipper do badań Europy oraz lądownika Jowisza. |
| SLS-2 / Exploration Mission 2 (EM-2) | Block IB | 4 os. | 2023 | Załogowy lot statku Orion na orbitę Księżyca |
| SLS-3 / Exploration Mission 3 (EM-3) | Block IB | 4 os. | 2024 | Załogowy lot statku Orion w okolice Księżyca |
| Asteroid Redirect Mission (ACRM) | Block IB | 4 os. | 2026 | Lot załogowy statku Orion w kierunku wybranej asteroidy, przechwycenie jej i umieszczenie na orbicie Księżyca |
Mimo przedstawienia przez NASA powyższego planu, istnieją duże obawy, czy ze względu na ograniczenia budżetu NASA zostanie on zrealizowany. Wątpliwości rodzi również mała częstotliwość startów rakiety SLS, wynosząca około jednego startu rocznie, co spowoduje wysokie koszty stałe obsługi całego systemu[3]. Istnieją jednak również bardziej optymistyczne plany NASA, według których program ten będzie mógł zostać przyspieszony, a załogowy lot wokół Księżyca SLS-2 będzie możliwy już w 2019 roku[4].
Zobacz też[edytuj]
Przypisy
- ↑ K. Kanawka i M. Mickiewicz, NASA oficjalnie przedstawia nową rakietę nośną, kosmonauta.net (dostęp 14.10.2011)
- ↑ Ch. Bergin, Preliminary NASA Plan Shows Evolved SLS Vehicle 21 Years Away, nasaspaceflight.com (dostęp: 27.07.2011)
- ↑ K. Kanawka, Wersja finalna rakiety SLS za 21 lat?, kosmonauta.net (dostęp 29.07.2011)
- ↑ C. Bergin, SLS mission schedule improving – Crewed Moon mission moving to 2019, nasaspaceflight.com (dostęp 1.10.2011)
