Space Launch System
 Grafika rakiety SLS (2015) | |
| Producent |
Boeing, United Launch Alliance, Orbital ATK, Aerojet Rocketdyne |
|---|---|
| Koszt opracowania |
od 7 do 35 mld USD |
| Koszt wystrzelenia |
500 mln USD |
| Data pierwszego startu |
marzec 2022 (planowany) |
| Statystyki | |
| Zdolność wynoszenia |
LEO: od 95 do 130 t |
| Wymiary | |
| Długość |
64,6 m |
| Średnica |
8,4 m |
| Ilość stopni |
2 + 2x SRB |
| Stopnie rakiety | |
| Boostery (Block 1, 1B) |
|
| Stopień 1. (Block 1, 1B, 2) |
4x RS-25D/E |
| Stopień 2. (Block 1) |
1x RL10B-2 |
| Stopień 2. (Block 1B, 2) |
4x RL10 |
Space Launch System (SLS) – projektowana od 2011 roku przez National Aeronautics and Space Administration (NASA) ciężka rakieta nośna mająca zastąpić wahadłowce kosmiczne STS. Projekt ten jest realizowany zamiast rakiet Ares I i Ares V przewidzianych w odwołanym programie Constellation. Rakieta SLS ma powstać na bazie modułów programu STS. Będzie przeznaczona do wynoszenia na orbitę pojazdów załogowych, jak i bezzałogowych. Przewidziany jest z czasem jej rozwój do cięższych wersji. Podstawowym zadaniem nowej rakiety będzie realizacja programów dalekiej eksploracji kosmosu, m.in. umożliwienie powrotu na Księżyc i lotów załogowych na Marsa.
Ogólna koncepcja[edytuj | edytuj kod]
Według wstępnego projektu rakiety SLS, z programu Space Transportation System (STS) zostaną przejęte następujące najważniejsze jego części:
- główne silniki promów (Space Shuttle Main Engines, SSME),
- rakiety dodatkowe (boczne) na paliwo stałe (Solid Rocket Booster, SRB),
- zewnętrzne zbiorniki paliwa (External Tank, ET).
Przewidziano trzy warianty drugiego stopnia: pierwszy wariant to zmodyfikowany człon DCSS z rakiety Delta IV, wyposażony w silnik RL-10, drugi wariant to człon Exploration Upper Stage, który będzie korzystał z czterech silników RL-10, trzeci wariant to Earth Departure Stage co ma trzy J-2X silników. Dzięki podejściu polegającemu na wykorzystaniu już istniejących elementów, prace nad rakietą zajmą o wiele mniej czasu niż gdyby realizowano zarzucony projekt Ares V.
Projekt Space Launch System będzie z czasem rozwijany. Początkowy udźwig bez górnego członu będzie wynosił 95 ton na niską orbitę wokółziemską (LEO). Po dodaniu górnego członu Earth Departure Stage, udźwig zwiększy się do 130 ton.
Równocześnie NASA podjęła decyzję o modyfikacji wcześniej rozwijanego w ramach programu Constellation projektu kapsuły załogowej MPCV Orion.
Schemat SLS z września 2011 r.[edytuj | edytuj kod]
W lipcu 2011 roku NASA przedstawiła wstępną koncepcję rakiety nośnej oraz plan prac. Natomiast 14 września 2011 roku NASA przedstawiła oficjalny schemat rakiety SLS. Ustalono następującą architekturę rakiety[1]:
- Pierwszy stopień rakiety napędzany pięcioma silnikami RS-25D (docelowo wersja RS-25E), paliwo i utleniacz – ciekły wodór i ciekły tlen. Pierwotnie wykorzystane zostaną silniki pochodzące z programu wahadłowców, następnie zastosowana zostanie ich uproszczona wersja rozwojowa.
- Rakiety pomocnicze przynajmniej początkowo na paliwo stałe. Pojawiła się również informacja, że docelowo zostaną wprowadzone pomocnicze rakiety pochodzące z sektora komercyjnego.
- Drugi (górny) stopień rakiety napędzany budowanym i testowanym silnikiem J-2X, paliwo i utleniacz – ciekły wodór i ciekły tlen.
Różnice pomiędzy wersjami[edytuj | edytuj kod]
| Wersja | Pierwszy start | Udźwig na LEO (t) | 1. stopień | 2. stopień | Boostery |
|---|---|---|---|---|---|
| SLS Block 1 | 2020 | 95 | 4 x RS-25E | IPCS (1 x RL 10B) | 2 x SRB |
| SLS Block 1B | 2022 lub później | 105 | 4 x RS-25E | EUS (4 x RL 10C) | 2 x SRB |
| SLS Block 2 | 2029 | 130 | 4 x RS-25E | EUS (4 x RL 10C) | 2 x SLS ewoluowały boostery |
| SLS Block 2 with EDS | 203X | około 150 | 4 x RS-25E | EDS (2 albo 3 x J-2X) | 2 x SLS ewoluowały boostery |
Plan lotów[edytuj | edytuj kod]
Plan lotów rakiety SLS, który został opublikowany przy założeniu ograniczonego finansowania projektu, przewiduje, że pierwszy lot oznaczony symbolem Artemis I nastąpi w 2021 roku, wówczas kapsuła Orion bez załogi obleci Księżyc. Drugi lot Artemis II nastąpi najwcześniej w 2023 roku, będzie to już lot załogowy, również z kapsułą Orion, w celu wyniesienia na orbitę pierwszego modułu księżycowej stacji orbitalnej DSG (Deep Space Gateway). Następna wersja rakiety (Block II) wystartuje dopiero ok. 2029 roku. Będzie ona wyposażona w dwie rakiety pomocnicze oraz pełnowymiarowy górny stopień i będzie miała udźwig przynajmniej 130 ton na niską orbitę wokółziemską. Ostatnia wersja będzie mieć nowy drugi stopień, EDS.
Obecnie (2021) planowane starty SLS[2]:
| Misja | Konfiguracja | Załoga | Data | Cel |
|---|---|---|---|---|
| Artemis 1 | Block I | – | 2022 | Bezzałogowy lot statku Orion wokół Księżyca |
| Artemis 2 | Block IB | 4 os. | 2023 | Pierwszy załogowy lot kapsuły Orion. Wyniesienie pierwszego modułu księżycowej stacji orbitalnej DSG (Deep Space Gateway), ma to być moduł zasilania i napędu |
| Artemis 3 | Block IB | 4 os. | 2024 | Załogowy lot statku Orion w celu dostarczenia modułu mieszkalnego do DSG oraz wylądowania na Księżycu |
| Artemis 4 | Block IB | 4 os. | 2025 | Lot załogowy statku Orion w celu dostarczenia modułu logistycznego do DSG |
| Artemis 5 | Block IB | 4 os. | 2026 | Lot kapsuły Orion z kolejnym modułem (śluzą powietrzną) do DSG |
| Artemis 6 | Block IB Cargo | – | 2027 | Bezzałogowy lot z modułem transportowym DST (Deep Space Transport) i zdalne przycumowanie go do DSG |
| Artemis 7 | Block IB | 4 os. | 2027 | Misja załogowa do kompleksu DSG/DST, dostarczenie ładunku, trwająca 191–221 dni załogowa misja testowa modułu DST (nadal przycumowanego do DSG) |
| Artemis 8 | Block IB Cargo | – | 2028 | Bezzałogowy lot do DSG/DST, dostarczenie ładunku i paliwa |
Mimo przedstawienia przez NASA powyższego planu, istnieją duże obawy, czy ze względu na ograniczenia budżetu NASA zostanie on zrealizowany. Wątpliwości rodzi również mała częstotliwość startów rakiety SLS, wynosząca około jednego startu rocznie, co spowoduje wysokie koszty stałe obsługi całego systemu[3].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Maciej Mickiewicz: NASA oficjalnie przedstawia nową rakietę nośną. kosmonauta.net, 14 września 2011. [dostęp 2011-10-14].
- ↑ Chris Gebhardt: NASA finally sets goals, missions for SLS – eyes multi-step plan to Mars (ang.). W: NASASpaceFlight [on-line]. 2017-04-06. [dostęp 2017-06-22].
- ↑ Krzysztof Kanawka: Wersja finalna rakiety SLS za 21 lat?. kosmonauta.net, 29 lipca 2011. [dostęp 2011-07-29].