Polscy Socjaliści: Różnice pomiędzy wersjami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m literówki
Linia 2: Linia 2:
'''Polscy Socjaliści''' – organizacja konspiracyjna [[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]] działająca w okresie [[1941]]-[[1943]].
'''Polscy Socjaliści''' – organizacja konspiracyjna [[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]] działająca w okresie [[1941]]-[[1943]].


Organizacja została powołana na zjeździe [[1 września]] [[1941]] r. organizacji konspiracyjnych "[[Barykada Wolności (grupa konspiracyjna)|Barykada Wolności]]", "[[Gwardia (organizacja konspiracyjna)|Gwardia]]" oraz luźnych grup lewicy z Łodzi i Lwowa. Na zjeździe wyłoniono Komitet Centralny w składzie - [[Adam Próchnik]] [[pseudonim|ps.]] ''Artur'' (przewodniczący), [[Stanisław Chudoba]] [[pseudonim|ps.]] ''Stefan'' {sekretarz), [[Edward Osóbka-Morawski|Edward Osóbka]] [[pseudonim|ps.]] ''Janusz'' (skarbnik), [[Leszek Raabe]] [[pseudonim|ps.]] ''Marek'' (wojsko), [[Henryk Wachowicz]] [[pseudonim|ps.]] ''Aleksander'' (sprawy organizacyjne), [[Piotr Gajewski]] [[pseudonim|ps.]] ''Piotruś'' (wydział zawodowy). Wyłoniono również Radę Polityczną w składzie: [[Zygmunt Szymanowski]], [[Jan Cynarski|Jan Cynarski-Krzesławski]], [[Włodzimierz Kaczanowski]], [[Włodzimierz Kaczanowski]], [[Stanisław Płoski]], [[Wacław Schayer]], [[Wincenty Markowski]], [[Jadwiga Markowska]], [[Jan Stefan Haneman]]<ref>Jan Tomicki, Polska Partia Socjalistyczna 1892-1948, Warszawa 1983, s. 418</ref>. W przyjętej na Zjeździe "''Deklaracji politycznej Polskich socjalistów''" zapowiedziano, że Polscy Socjaliści będą dążyć do zjednoczenia ruchu socjalistycznego i porozumienia z ruchem ludowym oraz pracowniczym w celu utworzenia w przyszłosci rzadu ludowego.<ref>Jan Tomicki, op.cit. s. 418</ref> Polscy Socjaliści nie stanowili zatem odrębnej partii politycznej lecz uważali się za grupę PPS równorzędną z [[Polska Partia Socjalistyczna - Wolność, Równość, Niepodległość|PPS-WRN]]. Pod patronatem przewodniczącego Rady Naczelnej PPS [[Zygmunt Żuławski|Zygmunta Żuławskiego]] toczono od [[1941]] r. rozmowy o połączeniu PS z PPS-WRN.
Organizacja została powołana na zjeździe [[1 września]] [[1941]] r. organizacji konspiracyjnych "[[Barykada Wolności (grupa konspiracyjna)|Barykada Wolności]]", "[[Gwardia (organizacja konspiracyjna)|Gwardia]]" oraz luźnych grup lewicy z Łodzi i Lwowa. Na zjeździe wyłoniono Komitet Centralny w składzie - [[Adam Próchnik]] [[pseudonim|ps.]] ''Artur'' (przewodniczący), [[Stanisław Chudoba]] [[pseudonim|ps.]] ''Stefan'' {sekretarz), [[Edward Osóbka-Morawski|Edward Osóbka]] [[pseudonim|ps.]] ''Janusz'' (skarbnik), [[Leszek Raabe]] [[pseudonim|ps.]] ''Marek'' (wojsko), [[Henryk Wachowicz]] [[pseudonim|ps.]] ''Aleksander'' (sprawy organizacyjne), [[Piotr Gajewski]] [[pseudonim|ps.]] ''Piotruś'' (wydział zawodowy). Wyłoniono również Radę Polityczną w składzie: [[Zygmunt Szymanowski]], [[Jan Cynarski|Jan Cynarski-Krzesławski]], [[Włodzimierz Kaczanowski]], [[Włodzimierz Kaczanowski]], [[Stanisław Płoski]], [[Wacław Schayer]], [[Wincenty Markowski]], [[Jadwiga Markowska]], [[Jan Stefan Haneman]]<ref>Jan Tomicki, Polska Partia Socjalistyczna 1892-1948, Warszawa 1983, s. 418</ref>. W przyjętej na Zjeździe "''Deklaracji politycznej Polskich socjalistów''" zapowiedziano, że Polscy Socjaliści będą dążyć do zjednoczenia ruchu socjalistycznego i porozumienia z ruchem ludowym oraz pracowniczym w celu utworzenia w przyszłości rządu ludowego.<ref>Jan Tomicki, op.cit. s. 418</ref> Polscy Socjaliści nie stanowili zatem odrębnej partii politycznej lecz uważali się za grupę PPS równorzędną z [[Polska Partia Socjalistyczna - Wolność, Równość, Niepodległość|PPS-WRN]]. Pod patronatem przewodniczącego Rady Naczelnej PPS [[Zygmunt Żuławski|Zygmunta Żuławskiego]] toczono od [[1941]] r. rozmowy o połączeniu PS z PPS-WRN.


Organizacja popierała [[Trzeci rząd Władysława Sikorskiego|rząd gen. Sikorskiego]], oraz jego politykę wobec [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], nie zmieniając jednocześnie negatywnej oceny systemu komunistycznego.
Organizacja popierała [[Trzeci rząd Władysława Sikorskiego|rząd gen. Sikorskiego]], oraz jego politykę wobec [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], nie zmieniając jednocześnie negatywnej oceny systemu komunistycznego.


Po ustąpieniu [[Polska Partia Socjalistyczna - Wolność, Równość, Niepodległość|PPS-WRN]] z [[Polityczny Komitet Porozumiewawczy|Politycznego Komitetu Porozumiewawczego]], na miejsce przeznaczone dla [[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]], z inicjatywy [[Zygmunt Żuławski|Zygmunta Żuławskiego]] oraz [[Józef Grudziński|Józefa Grudzińskiego]] ze [[Stronnictwo Ludowe|Stronnictwa Ludowego]], we wrześniu [[1941]] r. wszedł przedstawiciel Polskich Socjalistów [[Adam Próchnik]] (po jego śmierci w okresie czerwiec [[1942]] - marzec [[1943]]) reprezentantem był [[Wincenty Markowski]]). W skład [[Kierownictwo Walki Cywilnej|Kierownictwa Walki Cywilnej]] wszedł [[Leszek Raabe]], zaś oddziały bojowe zaczęły wspołpracę ze strukturami [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]].
Po ustąpieniu [[Polska Partia Socjalistyczna - Wolność, Równość, Niepodległość|PPS-WRN]] z [[Polityczny Komitet Porozumiewawczy|Politycznego Komitetu Porozumiewawczego]], na miejsce przeznaczone dla [[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]], z inicjatywy [[Zygmunt Żuławski|Zygmunta Żuławskiego]] oraz [[Józef Grudziński|Józefa Grudzińskiego]] ze [[Stronnictwo Ludowe|Stronnictwa Ludowego]], we wrześniu [[1941]] r. wszedł przedstawiciel Polskich Socjalistów [[Adam Próchnik]] (po jego śmierci w okresie czerwiec [[1942]] - marzec [[1943]]) reprezentantem był [[Wincenty Markowski]]). W skład [[Kierownictwo Walki Cywilnej|Kierownictwa Walki Cywilnej]] wszedł [[Leszek Raabe]], zaś oddziały bojowe zaczęły współpracę ze strukturami [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]].


Działania zjednoczeniowe Polskich Socjalistów z PPS WRN zostały przerwane [[22 maja]] [[1942]] r. w związku ze śmiercią [[Adam Próchnik|Adamam Próchnika]]. Po śmierci [[Adam Próchnik|Adama Próchnika]] w maju [[1942]] r. kierownictwo organizacji objął usunięty wcześniej z PPS-WRN [[Henryk Wachowicz]]. W tym czasie. w lipcu [[1941]] r. wskutek wejścia do organizacji agenta [[Gestapo]], doszło do licznych aresztowań (aresztowano m.in. [[Henryk Wachowicz|Henryka Wachowicza]], [[Tadeusz Koral|Tadeusza Korala]], [[major|mjr.]] Malinowskiego "Witalis" z [[Zwiazek Walki Zbrojnej|ZWZ]], Wiktora Strzeleckiego "Karol Buka" kuriera rządu w Londynie). Spowodowało to paraliż organizacji. Dodatkowym elementem było wypuszczenie na wolnosc przez [[Gestapo]] [[Henryk Wachowicz|Henryka Wachowicza]]. Wokół tego zwolnienia i roli Wachowicza istnieją kontrowersje, które spowodowały równiez spadek zaufania do organizacji.<ref>Według Jana Mulaka, Wachowicz był jak nazupełniej niewinny usiłując oszukać Gestapo, cyt. za: Jan Mulak, Dlaczego?, Warszawa 2006, s.75, natomiast Kazimierz Pużak jednoznacznie negatywnie ocenia rolę Wachowicza, cyt. za K.Pużak, Wspomnienia 1939-1945, Gdańsk 1989, s. 39</ref>
Działania zjednoczeniowe Polskich Socjalistów z PPS WRN zostały przerwane [[22 maja]] [[1942]] r. w związku ze śmiercią [[Adam Próchnik|Adama Próchnika]]. Po śmierci [[Adam Próchnik|Adama Próchnika]] w maju [[1942]] r. kierownictwo organizacji objął usunięty wcześniej z PPS-WRN [[Henryk Wachowicz]]. W tym czasie. w lipcu [[1941]] r. wskutek wejścia do organizacji agenta [[Gestapo]], doszło do licznych aresztowań (aresztowano m.in. [[Henryk Wachowicz|Henryka Wachowicza]], [[Tadeusz Koral|Tadeusza Korala]], [[major|mjr.]] Malinowskiego "Witalis" z [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]], Wiktora Strzeleckiego "Karol Buka" kuriera rządu w Londynie). Spowodowało to paraliż organizacji. Dodatkowym elementem było wypuszczenie na wolność przez [[Gestapo]] [[Henryk Wachowicz|Henryka Wachowicza]]. Wokół tego zwolnienia i roli Wachowicza istnieją kontrowersje, które spowodowały również spadek zaufania do organizacji.<ref>Według Jana Mulaka, Wachowicz był jak najzupełniej niewinny usiłując oszukać Gestapo, cyt. za: Jan Mulak, Dlaczego?, Warszawa 2006, s.75, natomiast Kazimierz Pużak jednoznacznie negatywnie ocenia rolę Wachowicza, cyt. za K.Pużak, Wspomnienia 1939-1945, Gdańsk 1989, s. 39</ref>


Na czele Polskich Socjalistów stanął [[Wincenty Markowski]], w redakcji [[Robotnik (gazeta)|"Robotnika"]] [[Stanisław Chudoba|Stanisława Chudobę]] zastąpił [[Władysław Jakubowski]]. Spory wewnątrz organizacji pomiędzy zwolennikami jedności PPS oraz zwolennikami wyodrębnienia się osobnej partii politycznej dorpowadziły do silnych podziałów.
Na czele Polskich Socjalistów stanął [[Wincenty Markowski]], w redakcji [[Robotnik (gazeta)|"Robotnika"]] [[Stanisław Chudoba|Stanisława Chudobę]] zastąpił [[Władysław Jakubowski]]. Spory wewnątrz organizacji pomiędzy zwolennikami jedności PPS oraz zwolennikami wyodrębnienia się osobnej partii politycznej doprowadziły do silnych podziałów.
W marcu [[1943]] r. część organizacji wraz z przewodniczącym oraz oddziałami wojskowymi ([[Socjalistyczna Organizacja Bojowa]] i młodzieżowymi [[Grupa "Płomienie"|(grupa "Płomienie")]]. weszła w skład [[Polska Partia Socjalistyczna - Wolność, Równość, Niepodległość|PPS-WRN]], zaś [[Wincenty Markowski]] ustąpił miejsce w [[Polityczny Komitet Porozumiewawczy|Politycznym Komitecie Porozumiewawczym]] [[Kazimierz Pużak|Kazimierzowi Pużakowi]].
W marcu [[1943]] r. część organizacji wraz z przewodniczącym oraz oddziałami wojskowymi ([[Socjalistyczna Organizacja Bojowa]] i młodzieżowymi [[Grupa "Płomienie"|(grupa "Płomienie")]]. weszła w skład [[Polska Partia Socjalistyczna - Wolność, Równość, Niepodległość|PPS-WRN]], zaś [[Wincenty Markowski]] ustąpił miejsce w [[Polityczny Komitet Porozumiewawczy|Politycznym Komitecie Porozumiewawczym]] [[Kazimierz Pużak|Kazimierzowi Pużakowi]].

Wersja z 15:32, 7 maj 2009

Polscy Socjaliści – organizacja konspiracyjna PPS działająca w okresie 1941-1943.

Organizacja została powołana na zjeździe 1 września 1941 r. organizacji konspiracyjnych "Barykada Wolności", "Gwardia" oraz luźnych grup lewicy z Łodzi i Lwowa. Na zjeździe wyłoniono Komitet Centralny w składzie - Adam Próchnik ps. Artur (przewodniczący), Stanisław Chudoba ps. Stefan {sekretarz), Edward Osóbka ps. Janusz (skarbnik), Leszek Raabe ps. Marek (wojsko), Henryk Wachowicz ps. Aleksander (sprawy organizacyjne), Piotr Gajewski ps. Piotruś (wydział zawodowy). Wyłoniono również Radę Polityczną w składzie: Zygmunt Szymanowski, Jan Cynarski-Krzesławski, Włodzimierz Kaczanowski, Włodzimierz Kaczanowski, Stanisław Płoski, Wacław Schayer, Wincenty Markowski, Jadwiga Markowska, Jan Stefan Haneman[1]. W przyjętej na Zjeździe "Deklaracji politycznej Polskich socjalistów" zapowiedziano, że Polscy Socjaliści będą dążyć do zjednoczenia ruchu socjalistycznego i porozumienia z ruchem ludowym oraz pracowniczym w celu utworzenia w przyszłości rządu ludowego.[2] Polscy Socjaliści nie stanowili zatem odrębnej partii politycznej lecz uważali się za grupę PPS równorzędną z PPS-WRN. Pod patronatem przewodniczącego Rady Naczelnej PPS Zygmunta Żuławskiego toczono od 1941 r. rozmowy o połączeniu PS z PPS-WRN.

Organizacja popierała rząd gen. Sikorskiego, oraz jego politykę wobec ZSRR, nie zmieniając jednocześnie negatywnej oceny systemu komunistycznego.

Po ustąpieniu PPS-WRN z Politycznego Komitetu Porozumiewawczego, na miejsce przeznaczone dla PPS, z inicjatywy Zygmunta Żuławskiego oraz Józefa Grudzińskiego ze Stronnictwa Ludowego, we wrześniu 1941 r. wszedł przedstawiciel Polskich Socjalistów Adam Próchnik (po jego śmierci w okresie czerwiec 1942 - marzec 1943) reprezentantem był Wincenty Markowski). W skład Kierownictwa Walki Cywilnej wszedł Leszek Raabe, zaś oddziały bojowe zaczęły współpracę ze strukturami ZWZ.

Działania zjednoczeniowe Polskich Socjalistów z PPS WRN zostały przerwane 22 maja 1942 r. w związku ze śmiercią Adama Próchnika. Po śmierci Adama Próchnika w maju 1942 r. kierownictwo organizacji objął usunięty wcześniej z PPS-WRN Henryk Wachowicz. W tym czasie. w lipcu 1941 r. wskutek wejścia do organizacji agenta Gestapo, doszło do licznych aresztowań (aresztowano m.in. Henryka Wachowicza, Tadeusza Korala, mjr. Malinowskiego "Witalis" z ZWZ, Wiktora Strzeleckiego "Karol Buka" kuriera rządu w Londynie). Spowodowało to paraliż organizacji. Dodatkowym elementem było wypuszczenie na wolność przez Gestapo Henryka Wachowicza. Wokół tego zwolnienia i roli Wachowicza istnieją kontrowersje, które spowodowały również spadek zaufania do organizacji.[3]

Na czele Polskich Socjalistów stanął Wincenty Markowski, w redakcji "Robotnika" Stanisława Chudobę zastąpił Władysław Jakubowski. Spory wewnątrz organizacji pomiędzy zwolennikami jedności PPS oraz zwolennikami wyodrębnienia się osobnej partii politycznej doprowadziły do silnych podziałów.

W marcu 1943 r. część organizacji wraz z przewodniczącym oraz oddziałami wojskowymi (Socjalistyczna Organizacja Bojowa i młodzieżowymi (grupa "Płomienie"). weszła w skład PPS-WRN, zaś Wincenty Markowski ustąpił miejsce w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym Kazimierzowi Pużakowi.

Pozostali członkowie Polskich Socjalistów przekształcili organizację w Robotniczą Partię Polskich Socjalistów.


Organizacja terenowa Polskich Socjalistów obejmowała: Warszawę, Warszawę-pomiejską, Łódź, Radom, Skarżysko, Końskie, Radomsko, Podlasie, Lubelskie, Zamojskie i zalążki w Krakowie.

Główne wydawnictwa: "Barykada Wolności" przekształcona w "Robotnika"(red. Stanisław Chudoba później Władysław Jakubowski), miesięcznik "Gwardia" (red. Leszek Raabe), "Na barykadzie", "Zagadnienia" (red. Włodzimierz Kaczanowski), "Płomienie" (red. Karol Lipiński, Jan Strzelecki),

Siłą zbrojną były Formacje Bojowo-Milicyjne Polskich Socjalistów a następnie Socjalistyczna Organizacja Bojowa.


  1. ↑ Jan Tomicki, Polska Partia Socjalistyczna 1892-1948, Warszawa 1983, s. 418
  2. ↑ Jan Tomicki, op.cit. s. 418
  3. ↑ Według Jana Mulaka, Wachowicz był jak najzupełniej niewinny usiłując oszukać Gestapo, cyt. za: Jan Mulak, Dlaczego?, Warszawa 2006, s.75, natomiast Kazimierz Pużak jednoznacznie negatywnie ocenia rolę Wachowicza, cyt. za K.Pużak, Wspomnienia 1939-1945, Gdańsk 1989, s. 39


Bibliografia

  • Dunin-Wąsowicz K., Polski ruch socjalistyczny 1939-1945, Instytut historii PAN, Warszawa 1993 ISBN 83-900846-6-X;
  • Tomicki J., Polska Partia Socjalistyczna 1892 - 1948, Warszawa1983 ISBN 82-05-11099-0
  • Polska Partia Socjalistyczna w latach wojny i okupacji 1939-1945. Księga wspomnień, Aneks, Warszawa 19494 ISBN 83-85618-15-5.
  • Kaczmarek R., List w sprawie artykułu o Antonim Purtalu, "Przegląd Nauk Historycznych", R.5, 2006, nr 2(10), s. 313-318;
  • Kaczmarek R., Zamach na Schultzego, "Mówią Wieki", 2008, nr 2, s. 22-25 [w obu artykułach m.in. o aktywnej roli Henryka Wachowicza w zadenuncjowaniu Niemcom osoby Antoniego Purtala].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polscy_Socjaliści&oldid=16965064”