Apoptoza: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Definicja, formatowanie, redakcja |
odlinkowanie Skarbnicy Wikipedii i przekierowań do niej |
||
Linia 25: | Linia 25: | ||
* działalność niektórych patogenów (głównie [[Wirusy|wirusów]]); |
* działalność niektórych patogenów (głównie [[Wirusy|wirusów]]); |
||
* wolne rodniki. |
* wolne rodniki. |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
Linia 42: | Linia 36: | ||
* [[Martwica|Nekroza]] (in. martwica) |
* [[Martwica|Nekroza]] (in. martwica) |
||
* [[Nekroptoza]] |
* [[Nekroptoza]] |
||
* [[Wikipedia:Skarbnica Wikipedii/Przegląd zagadnień z zakresu biologii|przegląd zagadnień z zakresu biologii]] |
|||
* [[Rak (choroba)]] |
* [[Rak (choroba)]] |
||
* [[Receptory śmierci]] |
* [[Receptory śmierci]] |
||
⚫ | |||
{{Bibliografia|1= |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
}} |
|||
[[Kategoria:Biologia komórki]] |
[[Kategoria:Biologia komórki]] |
Wersja z 15:49, 4 paź 2011
Apoptoza (z gr. w tłumaczeniu dosłownym opadanie liści) – naturalny proces zaprogramowanej śmierci komórki w organizmie wielokomórkowym. Dzięki temu mechanizmowi z organizmu usuwane są zużyte lub uszkodzone komórki.
Apoptozę można przyrównać do zaplanowanego samobójstwa komórki, mającego na celu dobro całego organizmu. W odróżnieniu od martwicy (określanej także mianem nekrozy), gdzie dochodzi do uszkodzenia jakimś zewnętrznym czynnikiem, apoptoza jest zjawiskiem naturalnym w rozwoju i życiu organizmów; mimo tego wykazano, że niektóre patogeny mogą wpływać na indukcję tego procesu, dotyczy to głównie wirusów, a także niektórych bakterii takich jak np. Helicobacter pylori. Metaforyczny termin apoptoza odnoszący się do tego zjawiska wprowadzono w 1972 roku. Odzwierciedleniem rosnącego zainteresowania badaniami nad apoptozą było przyznanie Nagrody Nobla z fizjologii lub medycyny w roku 2002. Otrzymali ją Sydney Brenner, H. Robert Horvitz i John E. Sulston za ich odkrycia z dziedziny genetycznej regulacji organogenezy i zaprogramowanej śmierci komórki.
Przebieg apoptozy
Apoptoza, w odróżnieniu od nekrozy, polega na kurczeniu się komórki poprzez utratę wody. Po różnorodnie przebiegającej fazie inicjacji apoptozy zachodzi faza egzekucji zależna od enzymów proteolitycznych z grup kaspaz. Szybkie zmiany w jądrze komórkowym mają charakter zorganizowany – chromatyna jądrowa ulega kondensacji, a DNA zostaje pocięte przez endonukleazy. DNA apoptycznej komórki dzieli się na fragmenty wielkości około 180 par zasad i ich wielokrotności. Następuje dezintegracja cytoszkieletu. Komórka apoptyczna zaokrągla się, traci kontakt z podłożem, rozwijają się na jej powierzchni liczne uwypuklenia. W procesie apoptozy organelle komórkowe pozostają jednak nienaruszone. Są one usuwane z komórki wraz z fragmentami chromatyny w tzw. ciałkach apoptycznych, pęcherzykach powstałych w wyniku zmian w strukturze błony komórkowej. W większości przypadków są one następnie fagocytowane przez komórki żerne. Wyjątkiem są np. ciałka apoptyczne soczewki oka, które zawierają zamiast cytoplazmy z organellami białko krystalinę. Apoptoza nie wywołuje stanu zapalnego i dotyczy pojedynczych komórek.
Proces programowanej śmierci komórki charakteryzuje się aktywacją wielu swoistych szlaków biochemicznych, wymaga syntezy nowych białek, zależnych od cząsteczek sygnalizujących, takich jak: TNF-α i FAS-ligand lub też wywołanych przez czynnik uszkadzający komórkę.
Apoptoza o podłożu patogennym
Zjawisko apoptozy występuje także w różnych stanach patologicznych. Przykładem komórki w stanie apoptozy, interpretowanym dawniej jako przejaw martwicy skrzepowej jest ciałko kwasochłonne ("były" hepatocyt w wątrobie w zapaleniu wirusowym). Wirus HIV powoduje apoptozę limfocytów T. W cukrzycy typu II w wyspach trzustkowych odkłada się peptyd amylina, który jest toksyczny i powoduje apoptozę komórek β i narastanie objawów choroby.
Czynniki inicjujące apoptozę
- bodźce fizjologiczne – np. niedobory hormonów (np. zmiany stężenia hormonów steroidowych), czynników wzrostu, jonów (np. jonów wapnia);
- występowanie cytokin – cząsteczek produkowanych przez układ immunologiczny, np interferon;
- oddziaływania międzykomórkowe – na skutek przekazywania błędnych informacji o podziałach komórkowych;
- limfocyty cytotoksyczne (np. przy odrzuceniu przeszczepu);
- czynniki fizyczne (np. promieniowanie jonizujące);
- działalność niektórych patogenów (głównie wirusów);
- wolne rodniki.
Zobacz też
- Anoikis
- Apoptosom
- Bcl-2
- Białko p53
- Ciałka apoptyczne
- Kaspazy
- Nekroza (in. martwica)
- Nekroptoza
- Rak (choroba)
- Receptory śmierci