Orogeneza kaledońska

Orogeneza kaledońska – ruchy górotwórcze trwające od późnegokambru po wczesny dewon. Największe nasilenie w Ameryce Północnej osiągnęły u schyłku ordowiku i na początku syluru (faza takońska), a w Europie na przełomie kambru i ordowiku oraz pod koniec syluru. W wyniku fałdowania kaledońskiego powstały góry zwane kaledonidami. Powstały w wyniku kolizji Laurencji z Baltiką i Avalonią. Podczas tej kolizji zamknął się ocean Iapetus.

Fazy orogeniczne:

• Finmark (kambr-ordowik)- powstały g.Skandynawskie
• Grampian(kambr-ordowik)-powstała Szkocja i Szwecja; morze wycofało się
• Sardyńska(kambr-ordowik)-przerwa w sedymentacji;regresja morza w Ameryce Północnej
• Sandomierska(wczesny ordowik po wczesnym tremadoku)- wypiętrzenie Gór Świętokrzyskich
• Takońska(ordowik-sylur)-w europie następuje zmiana facji (spłycenie)
• Ardeńska/Eryjska(koniec syluru)- wypiętrzenie Ardenów oraz Irlandii
• Orkadyjska(ems)- wypiętrzenie Orkad,Reńskich Gór Łupkowych, Spitsbergenu
• Akadyjska(środkowy dewon)- wypiętrzenie Appalachów, Kandy oraz pogłębienie Bruzdy Środkowo-Polskiej, powstanie północnej Anglii

Powstały wówczas:

• Góry Kaledońskie, Grampiany i Góry Skandynawskie
• północno-wschodnia część Appalachów (Ameryka Północna)
• góry zachodniego Kazachstanu
• północny Tienszan (Azja)
• Sajany (Azja)
• Ałtaj (Azja)
• Góry Jabłonowe (Azja)
• Góry Świętokrzyskie (Polska)
• góry Flinders (Australia)
• Wyspy Brytyjskie
• Grenlandia

Nazwa orogenezy pochodzi od słowa Caledonia, oznaczającego po łacinie Szkocję.

Według teorii tektoniki płyt orogen kaledoński powstał w wyniku zamknięcia hipotetycznego oceanu Japetus. W sylurze doszło do kolizji kontynentu Bałtyki z Laurencją w wyniku czego powstał superkontynent Laurosja (Eurameryka), wchodzący obecnie w skład Ameryki Północnej, Europy i Grenlandii.

Na terenie dzisiejszej Polski podczas orogenezy kaledońskiej dość intensywne ruchy działały na terenie dzisiejszych Gór Świętokrzyskich, gdzie doszło do częściowych fałdowań i wypiętrzania niektórych rejonów. W znacznie mniejszym stopniu ruchy kaledońskie wpłynęły na warunki sedymentacji w obszarze dzisiejszych Sudetów, choć również tu obserwuje się zmiany facjalne, bardzo ograniczony przestrzennie metamorfizm i fałdowania związane z niewielkimi ruchami tektonicznymi. Obszary dzisiejszych Gór Świętokrzyskich, a zwłaszcza Sudetów zostały geologicznie ukształtowane przede wszystkim w wyniku działania orogenezy hercyńskiej.