Niewidoczna strona Księżyca: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Uwagi, poprawiam Szablon:Przypisy i dodaję nagłówek |
merytoryczne |
||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
Pierwsze zdjęcia tej półkuli Księżyca wykonała [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radziecka]] sonda [[Łuna 3]] w 1959; [[Rosyjska Akademia Nauk|Akademia Nauk ZSRR]] wydała wkrótce atlas odwrotnej strony Księżyca, zawierający zdjęcia, mapę i katalog prawie 500 lepiej lub gorzej zidentyfikowanych elementów ukształtowania powierzchni<ref name=atlas/>. Zdjęcia znacznie lepszej jakości dostarczyła w 1965 inna radziecka sonda, [[Zond 3]]{{r|zond3}}. Człowiek po raz pierwszy zobaczył tę część Srebrnego Globu podczas misji [[Apollo 8]] w 1968. |
Pierwsze zdjęcia tej półkuli Księżyca wykonała [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radziecka]] sonda [[Łuna 3]] w 1959; [[Rosyjska Akademia Nauk|Akademia Nauk ZSRR]] wydała wkrótce atlas odwrotnej strony Księżyca, zawierający zdjęcia, mapę i katalog prawie 500 lepiej lub gorzej zidentyfikowanych elementów ukształtowania powierzchni<ref name=atlas/>. Zdjęcia znacznie lepszej jakości dostarczyła w 1965 inna radziecka sonda, [[Zond 3]]{{r|zond3}}. Człowiek po raz pierwszy zobaczył tę część Srebrnego Globu podczas misji [[Apollo 8]] w 1968. |
||
Na odwróconej od Ziemi stronie Księżyca nie odbyło się do tej pory |
Na odwróconej od Ziemi stronie Księżyca nie odbyło się do tej pory żadne lądowanie załogowe, uderzyło w nią kilka sond bezzałogowych. Pierwsze miękkie lądowanie (sonda [[Chang’e 4]]) jest planowane w dniach 1–6 stycznia 2019 roku{{r|Urania}}. [[Harrison Schmitt]], jedyny geolog, który wylądował na powierzchni Księżyca, proponował, aby lądowanie jego misji odbyło się na odwrotnej stronie, w wypełnionym lawą kraterze Ciołkowski{{r|Schmitt}}. [[NASA]] uznała tę propozycję za zbyt ryzykowną i lądownik [[Apollo 17]] ostatecznie wylądował na widocznej stronie. Problem stanowiłby m.in. brak bezpośredniej łączności radiowej z astronautami na powierzchni – z ich punktu widzenia Księżyc przesłaniałby Ziemię i odbiorniki w [[Centrum Lotów Kosmicznych imienia Lyndona B. Johnsona|Centrum Lotów Kosmicznych]], niezbędne byłoby umieszczenie dodatkowego satelity na orbicie wokół Księżyca. |
||
== Uwagi == |
== Uwagi == |
||
| Linia 26: | Linia 26: | ||
<ref name=atlas>{{Cytuj książkę | autor = Akademia Nauk ZSRR | tytuł = Atlas odwrotnej strony Księżyca | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1961 | inni = Tłum. [[Andrzej Kajetan Wróblewski]]}}</ref> |
<ref name=atlas>{{Cytuj książkę | autor = Akademia Nauk ZSRR | tytuł = Atlas odwrotnej strony Księżyca | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1961 | inni = Tłum. [[Andrzej Kajetan Wróblewski]]}}</ref> |
||
<ref name="zond3">{{Cytuj stronę | url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1965-056A | tytuł = Zond 3 | praca = National Space Science Data Center | opublikowany = NASA | język = en | data dostępu = 2012-09-06}}</ref> |
<ref name="zond3">{{Cytuj stronę | url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1965-056A | tytuł = Zond 3 | praca = National Space Science Data Center | opublikowany = NASA | język = en | data dostępu = 2012-09-06}}</ref> |
||
<ref name="Urania">{{Cytuj stronę |url = https://www.urania.edu.pl/wiadomosci/change-4-coraz-blizej-ciemnej-strony-ksiezyca-4931.html |nazwisko = Kuligowska |imię = Elżbieta |tytuł = Chang’e 4 coraz bliżej ciemnej strony Księżyca |opublikowany = Urania – Postępy astronomii |data = 2018-12-20 |data dostępu = 2018-12-25}}</ref>. |
|||
<ref name="Schmitt">{{Cytuj książkę | nazwisko = Chaikin | imię = Andrew | tytuł = A Man on the Moon: Lunar explorers | wydawca = Time-Life Books | data = 1999 | strony=200, 201}}</ref> |
<ref name="Schmitt">{{Cytuj książkę | nazwisko = Chaikin | imię = Andrew | tytuł = A Man on the Moon: Lunar explorers | wydawca = Time-Life Books | data = 1999 | strony=200, 201}}</ref> |
||
}} |
}} |
||
Wersja z 12:05, 25 gru 2018
Niewidoczna lub odwrotna strona Księżyca – powierzchnia odwróconej od Ziemi półkuli Księżyca, która nigdy nie jest widoczna z Ziemi ze względu na rotację synchroniczną satelity. Libracja Księżyca powoduje, że brzegi odwróconej strony (łącznie około 18%) mogą być obserwowane z Ziemi, ale tylko pod małym kątem, co utrudnia rozpoznawanie rzeźby terenu. Odwrotna strona Księżyca pozostawała praktycznie nieznana do czasu lotów sond kosmicznych.
Bywa ona niesłusznie nazywana „ciemną stroną Księżyca”[a], chociaż Księżyc obraca się względem Słońca i np. w nowiu to strona zwrócona do Ziemi jest nieoświetlona. Ściśle rzecz biorąc, odwrotna strona otrzymuje nawet minimalnie więcej światła słonecznego niż półkula widoczna z Ziemi; znikome różnice wynikają z faktu, że widoczna strona Księżyca podlega zaćmieniom przez Ziemię.
Charakterystyka
Niewidoczna strona Księżyca różni się wyglądem od widocznej, przede wszystkim ze względu na to, że znacznie mniejszy jej obszar pokrywają ciemne morza księżycowe (2% jej powierzchni[1] w porównaniu do 31,2% po widocznej stronie). Na niewidocznej stronie Księżyca znajdują się Mare Ingenii, Mare Moscoviense i Mare Orientale (częściowo widoczne z Ziemi dzięki libracji), w części także Mare Humboldtianum i Mare Marginis. Zastygła lawa wypełnia również duży krater Ciołkowski. Większą część odwróconej strony zajmują jasne wyżyny, pokryte licznymi kraterami uderzeniowymi różnej wielkości. Na południowej półkuli dominuje największy potwierdzony basen uderzeniowy w Układzie Słonecznym, Basen Biegun Południowy – Aitken.
Badania
Pierwsze zdjęcia tej półkuli Księżyca wykonała radziecka sonda Łuna 3 w 1959; Akademia Nauk ZSRR wydała wkrótce atlas odwrotnej strony Księżyca, zawierający zdjęcia, mapę i katalog prawie 500 lepiej lub gorzej zidentyfikowanych elementów ukształtowania powierzchni[2]. Zdjęcia znacznie lepszej jakości dostarczyła w 1965 inna radziecka sonda, Zond 3[3]. Człowiek po raz pierwszy zobaczył tę część Srebrnego Globu podczas misji Apollo 8 w 1968.
Na odwróconej od Ziemi stronie Księżyca nie odbyło się do tej pory żadne lądowanie załogowe, uderzyło w nią kilka sond bezzałogowych. Pierwsze miękkie lądowanie (sonda Chang’e 4) jest planowane w dniach 1–6 stycznia 2019 roku[4]. Harrison Schmitt, jedyny geolog, który wylądował na powierzchni Księżyca, proponował, aby lądowanie jego misji odbyło się na odwrotnej stronie, w wypełnionym lawą kraterze Ciołkowski[5]. NASA uznała tę propozycję za zbyt ryzykowną i lądownik Apollo 17 ostatecznie wylądował na widocznej stronie. Problem stanowiłby m.in. brak bezpośredniej łączności radiowej z astronautami na powierzchni – z ich punktu widzenia Księżyc przesłaniałby Ziemię i odbiorniki w Centrum Lotów Kosmicznych, niezbędne byłoby umieszczenie dodatkowego satelity na orbicie wokół Księżyca.
Uwagi
- ↑ Pojęcia „ciemna strona” Księżyca lub „mroczna strona Księżyca” są w przenośni stosowane jako określenie zjawisk tajemniczych, budzących niepokój. Przykładem jest nazwa albumu The Dark Side of the Moon grupy Pink Floyd, poświęconego trudnym problemom współczesnego życia (pieniądze, chciwość, przemijanie, szaleństwo, wojna).
Zobacz też
Przypisy
- ↑ J.J. Gillis, P.D. Spudis. The Composition and Geologic Setting of Lunar Far Side Maria. „Lunar and Planetary Science”. 27, s. 413–404, 1996.
- ↑ Akademia Nauk ZSRR: Atlas odwrotnej strony Księżyca. Tłum. Andrzej Kajetan Wróblewski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961.
- ↑ Zond 3. [w:] National Space Science Data Center [on-line]. NASA. [dostęp 2012-09-06]. (ang.).
- ↑ Elżbieta Kuligowska: Chang’e 4 coraz bliżej ciemnej strony Księżyca. Urania – Postępy astronomii, 2018-12-20. [dostęp 2018-12-25].
- ↑ Andrew Chaikin: A Man on the Moon: Lunar explorers. Time-Life Books, 1999, s. 200, 201.