Bunt wójta Alberta

Bunt wójta Alberta - jest to termin przyjęty do określania buntu mieszczan krakowskich między majem 1311 roku a majem lub czerwcem roku 1312. Główną przyczyną buntu była walka krakowskiego mieszczaństwa o zwiększenie prerogatyw sądowych na terenie miasta i w okolicy, czemu zdecydowanie przeciwne było okoliczne rycerstwo. Nie bez znaczenia była także proczeska orientacja patrycjatu krakowskiego, chętniej widzącego na tronie polskim Jana Luksemburczyka niż Władysława Łokietka.

Za przywódcę buntu uchodzi Albert, lub Albrecht, od roku 1290 dziedziczny wójt Krakowa. W latach 1295-1305 popierał rządy czeskie w Krakowie, jednak w roku 1306, po wygaśnięciu dynastii Przemyślidów, oddał miasto księciu Władysławowi Łokietkowi. W maju 1311 roku wraz z niemieckim mieszczaństwem, przy poparciu niektórych klasztorów (jak Miechów, Mogiła, Jędrzejów) i biskupa krakowskiego Jana Muskaty - zniemczonego Ślązaka osadzonego na biskupstwie przez Wacława II – wywołał bunt przeciwko Łokietkowi, dążąc do ustanowienia w Polsce władzy świeżo koronowanego na króla Czech Jana Luksemburczyka. Bunt poparło kilka innych małopolskich miast takich jak Sandomierz i Wieliczka. Za Łokietkiem z kolei opowiedział się m.in. Nowy Sącz. Przyczyną wzniecenia buntu były polityczne ambicje patrycjatu, w większości niemieckiego, co zostało już ówcześnie poczytane jako zbrojne wystąpienie niemieckie przeciwko legalnej władzy.

Jan Luksemburski nie mógł przybyć na pomoc buntownikom, w związku z buntem który wybuchł przeciwko niemu na Morawach, dlatego do miasta zamiast niego przybył książę Bolesław I Opolski. Bunt zakończył się w czerwcu 1312, gdy nie mogąc zdobyć wawelskiego zamku bronionego przez drużynę książęcą i w sytuacji gdy z pomocą węgierską Łokietek opanował ponownie całą Małopolskę, wójt Albert wraz z księciem Bolkiem I Opolskim opuścili Kraków. W Opolu wójt został, z nieznanych powodów, osadzony przez Bolka w więzieniu, a zwolniony po pięciu latach przez książęcego następcę, również Bolka, wyjechał do Pragi, gdzie zmarł.

Za ten bunt Kraków został przez Władysława Łokietka surowo ukarany. Ludzie książęcy wyłapywali i ścinali mieszczan nie mówiących po polsku. Większość przywódców stracono i skonfiskowano wiele prywatnych majątków, miastu odebrano szereg przywilejów - zniesiono dziedziczenie wójtostwa, prawa wójta jak również jego dochody zostały ograniczone. Zburzono też dom Alberta a na jego miejscu zbudowano warowny gródek. Po stłumieniu buntu książę Łokietek zakazał w Krakowie prowadzenia ksiąg miejskich po niemiecku, wprowadzając łacinę. Zachowane zostały natomiast przywileje gospodarcze miasta.

Jednym z najwcześniejszych zabytków świeckiej poezji jest 21-strofowa anonimowa "Pieśń o pewnym wójcie krakowskim Albercie", rozpoczynająca się od słów "Kto w fortunie ma nadzieję". Utwór ten powstał pomiędzy rokiem 1317 a 1320 i odnosi się do konfliktu polsko-niemieckiego w początkach XIV wieku:

Natura niemiecka do tego mnie wiodła.

Niemiec gdziekolwiek stąpi swoją nogą,

Trzyma się stale zawsze tego godła:

Wszystkich poniżyć, nie słuchać nikogo.

Żaden natury swej zmienić nie zdoła..

Bibliografia

• Marcin Kamler [red.]: PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9