Paweł Jasienica
![]() | |
Imię i nazwisko |
Leon Lech Beynar |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
10 listopada 1909 |
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość | |
Ważne dzieła | |
Odznaczenia | |
![]() ![]() ![]() ![]() |
Paweł Jasienica, właściwie Leon Lech Beynar (ur. 28 października?/ 10 listopada 1909 w Symbirsku, zm. 19 sierpnia 1970 w Warszawie) – polski historyk, pisarz historyczny, eseista i publicysta „Tygodnika Powszechnego”.
Autor cyklu esejów historycznych Polska Piastów (1960), Polska Jagiellonów (1963), Rzeczpospolita Obojga Narodów (1967–1972), w którym przedstawił własną i publicystyczną koncepcję filozofii historii Polski, wyłożoną wcześniej w Myślach o dawnej Polsce (1960)[1]; cykl ten, poświęcony dziejom przedrozbiorowym, zyskał wielką popularność[1]. Sam Jasienica o cyklu esejów pisał:
- „Książki, które piszę, nie roszczą sobie żadnych pretensji do rangi dzieł naukowych, nie są podręcznikami ani popularyzacją nauki. To są zwyczajne eseje. [...] Esejowi przysługują te same prawa, którymi się cieszy dramat, poezja czy powieść”[2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Rodzina[edytuj | edytuj kod]
Dziadek, Ludwik Beynar, był uczestnikiem powstania styczniowego, po upadku którego wyemigrował do Francji. W Tuluzie zawarł związek małżeński z pochodzącą z Hiszpanii Joanną Adelą Feugas. Ich synem był Mikołaj Beynar, z zawodu agronom i muzyk[3], ojciec Lecha Beynara – Pawła Jasienicy. Ojciec matki pisarza, Heleny Maliszewskiej, Wiktor Maliszewski, urodzony w Nantes, był synem powstańca z powstania listopadowego. Obie rodziny w latach 70. XIX wieku przeniosły się na teren Rosji.
Lata młodości i II wojny światowej[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w 1909 w Symbirsku (obecna nazwa: Uljanowsk) nad Wołgą i pozostał z rodziną w Rosji do roku 1920, choć już w 1914 wyruszyli do Polski. Początkowo zamieszkali w okolicach Białej Cerkwi i Humania, następnie w Kijowie, Warszawie i ostatecznie na Wileńszczyźnie. W Wilnie skończył gimnazjum, a następnie historię na USB. Był uczniem Stanisława Kościałkowskiego, pod którego kierunkiem napisał pracę magisterską: Rola i działalność Aleksandra Oskierki[4]. Należał do młodzieży aktywnej społecznie w Klubie Intelektualistów oraz w Akademickim Klubie Włóczęgów Wileńskich. Używał wtedy przydomka Bachus. Był przewodniczącym Koła Naukowego Historyków na USB[5]. W latach 1928–1932 był nauczycielem historii w Grodnie; pracował też jako spiker w Polskim Radiu Wilno. Zadebiutował w 1935 książką „Zygmunt August na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa”[6]. Przed wojną pracował w dzienniku „Słowo”, redagowanym przez Stanisława Mackiewicza.
W czasie II wojny światowej oficer Armii Krajowej (m.in. w sztabie Wileńskiego Okręgu Armii Krajowej). W lipcu 1944 uczestniczył w walkach o Wilno (operacja Ostra Brama) jako szeregowiec w stopniu oficerskim. Od 19 sierpnia do 21 sierpnia 1944 roku jego oddział, dowodzony przez pułkownika Macieja Kalenkiewicza ps. „Kotwicz”, stoczył bitwę z Armią Czerwoną. Oddział został rozbity, a on sam pod koniec sierpnia dostał się do niewoli w okolicach Grodna, skąd został przewieziony do Białegostoku, gdzie był przesłuchiwany przez NKWD. Wcielony do jednostki LWP w Dojlidach, z której zdezerterował. Od jesieni 1944 po dezercji z LWP służył w 5 Wileńskiej Brygadzie AK, gdzie był od lipca (dokładny dzień nie ustalony) 1945 adiutantem dowódcy brygady Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”. Ranny w nocy z 8 na 9 sierpnia 1945 w walce z pododdziałem 1 Brygady Pancernej pod Zalesiem, opuścił 5 Brygadę i uniknął losu większości jej oficerów skazanych na karę śmierci. Schronienie znalazł we wsi Jasienica. Miejscowy proboszcz, Stanisław Falkowski, ukrywał go na swojej plebanii do czasu wygojenia się rany[potrzebny przypis]. Według niektórych źródeł przyjęty później pseudonim, Paweł Jasienica, pochodził od nazwy wsi, w której był ukrywany, według innych (Kazimierz Koźniewski) – miał to być początek zdania „JA SIĘ NIC A nic nie boję”[7].
Lata powojenne[edytuj | edytuj kod]
Działalność powojenna[edytuj | edytuj kod]
Po wojnie przedostał się do Krakowa i w 1946 zadebiutował na łamach „Tygodnika Powszechnego” i został również jego współredaktorem. Przyjął wtedy pseudonim Paweł Jasienica, by nie narażać żony, która ówcześnie znajdowała się w Wilnie w Litewskiej SRR, gdzie formalnie miała status wdowy. W swojej publicystyce tego okresu zajmował się głównie systemem oświaty dla młodzieży. Zabiegał o wyjście młodych ludzi „z lasu”[8] i rozpoczęcie przez nich kształcenia dla dobra społeczeństwa i kultury polskiej bez względu na formę państwowości polskiej[9]. Dlatego wypowiadał się przeciw angażowaniu młodzieży w działalność podziemną[10]. Zwalczał u Polaków romantyczne podejście do rzeczywistości[11].

2 lipca 1948 roku, podczas akcji likwidacji grupy wileńskiej został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. Wolność odzyskał dzięki interwencji Bolesława Piaseckiego. Zwalniający go funkcjonariusz UBP powiedział: Wyjdzie pan na wolność, zobaczymy, czy się to Ojczyźnie opłaci[12]. Wstąpił do Stowarzyszenia „Pax”, z ramienia którego w 1950 został członkiem zarządu przymusowego organizacji „Caritas”[13]. Od grudnia 1959 jeden z wiceprezesów Związku Literatów Polskich. Podpisał list Komisji Intelektualistów i Działaczy Katolickich z 6 listopada 1950 do intelektualistów francuskich, wyrażający solidarność i propozycję współpracy[14]. 22 lipca 1956 r. otrzymał od władz PRL Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski[15].
Był działaczem i ostatnim prezesem Klubu Krzywego Koła (1962). Publikował m.in. na łamach tygodnika „Świat”.
Prześladowania i cenzura[edytuj | edytuj kod]
W 1964, w związku z zaostrzeniem cenzury, Jasienica wraz z 33 innymi polskimi intelektualistami podpisał List 34 skierowany do premiera Józefa Cyrankiewicza. Reakcją na to wystąpienie było nasilenie inwigilacji pisarza. W połowie lat 60 donosiło na niego co najmniej trzydziestu agentów[16]. Prześladowano go za sprzeciwianie się cenzurze i aktywną działalność w opozycji liberalno-demokratycznej. Od 1966 był wiceprzewodniczącym polskiego PEN Clubu. Brał udział w protestach przeciw zdjęciu z afisza Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka. Poparł otwarcie protest młodzieży akademickiej w 1968, co doprowadziło do zakazu publikacji pisarza w latach 1968–1970 i usunięcia go ze Związku Literatów Polskich. Władysław Gomułka w 1968 publicznie pomówił Jasienicę o współpracę z aparatem władzy, mówiąc że „Śledztwo przeciwko Jasienicy zostało umorzone z powodów, które są mu znane. Został on zwolniony z więzienia”[17]. Pomówienie to Jasienica odebrał bardzo ciężko i stanowiło ono dla niego problem aż do śmierci[potrzebny przypis].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Paweł Jasienica jest najbardziej znany ze swej syntezy dziejów Polski przedrozbiorowej (Polska Piastów, Polska Jagiellonów, Rzeczpospolita Obojga Narodów), w której przedstawił poglądy kłócące się z poglądami większości współczesnych mu historyków. Zarzucano mu tzw. personalistyczne pojmowanie dziejów, sprzeczne z odgórnie narzuconą i obowiązującą wówczas historiozofią marksistowską. Inne popularne dzieła Jasienicy to Słowiański rodowód – zbiór reportaży archeologicznych (książka ta to nieco zmieniona wersja książki Świt słowiańskiego jutra), Trzej kronikarze – rozważania o Polsce średniowiecznej na podstawie fragmentów kronik Thietmara, Galla Anonima i Wincentego Kadłubka, Dwie drogi – refleksje o powstaniu styczniowym (książka ta to nieco zmieniona wersja książki Biały front), Ostatnia z rodu – dzieło poświęcone Annie Jagiellonce. Pisarz był również autorem książek reportażowych takich jak Kraj nad Jangcy, Wisła pożegna zaścianek. Nie pisał on wyłącznie o historii, zajmował się archeologią (Archeologia na wyrywki, Słowiański rodowód), nauką i techniką (Opowieści o żywej materii, Zakotwiczeni), jednak w niemalże każdej jego książce obecne są liczne refleksje nad przeszłością. Ostatnią ukończoną książką Pawła Jasienicy są Rozważania o wojnie domowej – esej o kontrrewolucji w Wandei. Ostatnią książką, którą pisarz pisał, ale jej nie ukończył, jest Pamiętnik. Jasienica nie mógł z czystym sumieniem napisać i wydać książki o historii najnowszej, ponieważ albo musiałby w takiej książce przedstawić poglądy zgodne z obowiązującą ideologią, albo książka taka nie zostałaby dopuszczona do druku[18]. Z tego też powodu zawarte w Dwóch drogach refleksje o powstaniu styczniowym są ostatnim fragmentem dziejów, jakim Jasienica zajął się na kartach swych książek.
Poglądy historyczne[edytuj | edytuj kod]
Jasienica był zwolennikiem poglądu, że na kształt historii mogą wpływać pojedyncze jednostki, skupiał się przy tym głównie na działaniach władzy centralnej. Gwałtownie zwalczał tezy o charakterze narodowym i teorię o anarchizmie polskiej szlachty, uznając ją za „łatwiutką i zwalniającą od myślenia”. Piastów cenił za stworzenie polskiej myśli politycznej, oraz niezależność i suwerenność podejmowania decyzji, gdy było to tylko możliwe. Uważał, że pozostawanie w kręgu zachodnioeuropejskim – zarówno kulturalnym, jak i interesów państwowych, było największą – i zmarnowaną później – spuścizną czasów piastowskich. Chwaląc, potrafił jednak dostrzec słabostki polskich Piastów – w tym okrucieństwo, niebędące jednak niczym niezwykłym w ówczesnej Europie. Jagiellonowie zaś byli dynastią stosunkowo łagodną i wprowadzili Polskę w krąg wyższej kultury umysłowej, zmarnowali jednak (zwłaszcza ostatni dwaj) koniunkturę polityczną. Rządy Wazów zostały przedstawione jako katastrofalne w skutkach „przestępstwo polityczne”. Poglądy Jasienicy wywoływały gorące spory wśród historyków, jednak wśród czytelników jego książki cieszyły się wielką popularnością[1].
Związek z Zofią O’Bretenny[edytuj | edytuj kod]
W materiałach operacyjnych Służby Bezpieczeństwa dotyczących Pawła Jasienicy, jako jedną z jego słabości wymieniano kobiety[19]. Z ujawnionych w roku 2002 akt IPN wynika, że około roku 1965 wśród donoszących na niego osób pojawiła się agentka o pseudonimie „Ewa”[16] – Nena Zofia Darowska (primo voto O’Bretenny – pierwszego męża, Irlandczyka, poznała w obozie w Niemczech)[16]. Miała wówczas 40 lat, była młodsza od pisarza o 15 lat i pracowała w dziekanacie jednej z warszawskich uczelni. Atrakcyjnej tajnej współpracownicy, przy wydatnej pomocy SB, udało się stopniowo zbliżyć do pisarza przygnębionego niespodziewaną śmiercią żony w 1965 roku. Z upływem czasu „Ewa” zdobyła sympatię i zaufanie ofiary, a w końcu i serce – w grudniu 1969 roku zawarła z nim związek małżeński. Był to ewenement, bowiem nigdy wcześniej nie doszło do ślubu agentki z inwigilowanym. Przełożonych z SB zapewniła, że wejście w stosunek małżeński nie zmieni jej lojalnej postawy[20]. Zachowane dokumenty potwierdzają to. Po ślubie kobieta zmieniła pseudonim na „Max” i dalej gorliwie donosiła na męża. Raporty pisała w toalecie, a następnie funkcjonariusz prowadzący odbierał je jako jej dobry znajomy, który przyszedł pożyczyć książki.
19 sierpnia 1970 roku, osiem miesięcy po ślubie, wyczerpany pisarz zmarł na raka płuc[19]. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (aleja zasłużonych, grób 38)[21]. Po jego śmierci Zofia Beynar kontynuowała współpracę z SB[16]. Zmarła w 1997 roku.
Odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski nadany pośmiertnie postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 3 maja 2007 „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność na rzecz przemian demokratycznych, za osiągnięcia w podejmowanej z pożytkiem dla kraju pracy zawodowej i działalności społecznej”[22] i przekazany na ręce członków rodziny 1 marca 2011 podczas uroczystości z okazji święta państwowego Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”[23].
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski nadany 22 lipca 1956 r.
- Krzyż Walecznych nadany przez Dowództwo Wileńskiego Okręgu Armii Krajowej w 1944 r. i zatwierdzony przez Ministerstwo Obrony Narodowej w 1967.
- Krzyż Armii Krajowej nadany 24 lipca 1967 w Londynie przez Karola Ziemskiego ps. „Wachnowski”.
- 19 czerwca 2007 pisarza uhonorowano wyróżnieniem Kustosza Pamięci Narodowej. Nagrodę przyznaną post mortem Pawłowi Jasienicy odebrała córka pisarza Ewa Beynar-Czeczott[24].
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Zygmunt August na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa, Wilno 1935.
- Ziemie północno-wschodnie Rzeczypospolitej za Sasów, Wilno 1939.
- Wisła pożegna zaścianek (wydanie pierwsze Instytut Wydawniczy „Pax” lipiec 1951, nakład 10000+350 egz.)
- Świt słowiańskiego jutra (wydanie pierwsze PIW październik 1952, nakład 10000+153 egz.)
- Biały front (wydanie pierwsze PIW sierpień 1953, nakład 7000+161 egz.)
- Opowieści o żywej materii (wydanie pierwsze PIW 1954, nakład 10000+176 egz.)
- Zakotwiczeni (wydanie pierwsze PWN 1955, nakład 5136 egz.)
- Chodzi o Polskę, wydawnictwo Polonia, Warszawa 1956.
- Archeologia na wyrywki. Reportaże (wyd. pierwsze, wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa listopad 1956, nakład 3260 egz., wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2009, ISBN 978-83-7648-085-5)
- Ślady potyczek (wydanie pierwsze Czytelnik styczeń 1957, nakład 3205 egz., wyd. ostatnie Prószyński i s-ka 2009, ISBN 978-83-7648-196-8)
- Kraj Nad Jangtse, w nowszych wydaniach Kraj na Jangcy (wydanie pierwsze Czytelnik 1957, nakład 2185 egz., wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2008, ISBN 978-83-7469-798-9)
- Myśli o dawnej Polsce (wyd. pierwsze Czytelnik 1960, wyd. ostatnie Czytelnik 1990 ISBN 83-07-01957-5)
- Polska Piastów (wyd. pierwsze PIW 1960, wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2007, ISBN 978-83-7469-479-7)
- Słowiański rodowód (wyd. pierwsze PIW 1961, wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2008, ISBN 978-83-7469-705-7)
- Tylko o historii (wyd. pierwsze Iskry 1962, wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2009, ISBN 978-83-7648-267-5)
- Dwie Drogi (wyd. pierwsze PIW 1963, wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2009, ISBN 978-83-89325-28-0)
- Polska Jagiellonów (wyd. pierwsze PIW 1963, wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2007, ISBN 978-83-7469-522-0)
- Trzej kronikarze (wyd. pierwsze PIW 1964, wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2008, ISBN 978-83-7469-750-7)
- Ostatnia z rodu (wyd. pierwsze 1965, wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2009, ISBN 978-83-7648-135-7)
- Cykl Rzeczpospolita Obojga Narodów (wyd. ostatnie (całość) Prószyński i S-ka 2007)
- Rzeczpospolita Obojga Narodów: Srebrny wiek t. 1 (wyd. pierwsze PIW 1967, wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2007, ISBN 978-83-7469-580-0)
- Rzeczpospolita Obojga Narodów: Calamitatis Regnum t. 2 (wyd. pierwsze PIW 1967, wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2007, ISBN 978-83-7469-582-4)
- Rzeczpospolita Obojga Narodów: Dzieje agonii t. 3 (wyd. pierwsze PIW 1972, wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2007, ISBN 978-83-7469-583-1)
- Rozważania o wojnie domowej (wyd. pierwsze w drugim obiegu ok. 1980, wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2008, ISBN 978-83-7469-660-9)
- Pamiętnik (wyd. pierwsze w drugim obiegu 1986, wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2007, ISBN 978-83-7469-612-8)
- Polska anarchia (wyd. pierwsze Wydawnictwo Literackie 1988, wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2008, ISBN 978-83-7469-880-1)
- Historia to nie dziwka. Antologia tekstów Pawła Jasienicy, jego interlokutorów i recenzentów (Zbiór, wstęp i komentarz – Arkadiusz Kierys. Universitas 2018, ISBN 97883-242-3151-5)
Ostatnie wydania dzieł Jasienicy ukazały się w 1999 roku. Po ujawnieniu w 2002 roku w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej faktu współpracy, jedyna córka pisarza, Ewa Beynar-Czeczott, odmówiła zgody na kolejne wznowienia i złożyła do sądu wniosek o odebranie praw spadkowych (w tym autorskich praw majątkowych) synowi agentki z pierwszego małżeństwa, Markowi Obretennemu, jako powód podając, że matka, po której je odziedziczył, była [...] niegodna dziedziczenia, gdyż działała na szkodę męża. Do czasu zakończenia sporu dzieła Jasienicy miały być niewydawane. 28 grudnia 2006 sąd przyznał wyłączność praw autorskich córce pisarza; pasierb Jasienicy miał otrzymać księgozbiór ojczyma. To otworzyło drogę do wznowienia dzieł Jasienicy. W latach 2007–2009 Wydawnictwo Prószyński i S-ka opublikowało cykl Jasienica. Powrót złożony z 17 tomów.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- W 98. rocznicę urodzin pisarza, 10 listopada 2007, na ścianie bloku przy ul. Dąbrowskiego 75b w Warszawie, w którym w latach 1955–1970 mieszkał Paweł Jasienica, odsłonięto tablicę pamiątkową[25].
- W maju 2008 Rada m. st. Warszawy nadała imię Pawła Jasienicy rondu u zbiegu ulic Dąbrowskiego i Łowickiej[26].
- Dla upamiętnienia 100. rocznicy urodzin Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek, na którym widnieje czarno-biała fotografia pisarza na tle jego książek[27].
- W 2008 roku imieniem Pawła Jasienicy zostało nazwane 2 Społeczne Liceum Ogólnokształcące w Warszawie.
Odniesienia w kulturze popularnej[edytuj | edytuj kod]
Ostatnie lata życia pisarza i jego małżeństwo z Zofią O’Bretenny stały się inspiracją dla twórców filmu Różyczka.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Wykaz literatury uzupełniającej:
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Julian Krzyżanowski (red.). T. 1: A–M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 392–393. ISBN 83-01-05368-2.
- ↑ Paweł Jasienica: Polska Jagiellonów. T. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1963, s. 234.
- ↑ Muzyk według wspomnień W. Bartoszewskiego. Faktycznie M. Beynar studiował rolnictwo na Sorbonie i muzykę – Konserwatorium w Wersalu, był m.in. Kapelmistrzem w Armii gen. Andersa.
- ↑ Bogumił Zwolski, Wykaz tematów prac doktorskich oraz prac magisterskich i nauczycielskich w zakresie historii, przyjętych w latach 1923–1933 przez komisję Egzaminacyjną Wydz. Humanistycznego U.S.B., [w:] Księga pamiątkowa Koła Historyków Słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie 1923-1933, Wilno: Zrzeszenie Kół Naukowych 1933, s. 371.
- ↑ A. Srebrakowski, Wileńscy „Włóczędzy”, Wrocław 1997.
- ↑ Michał Kozłowski, Nauczyciel i wychowawca. O uczniach Stanisława Kościałkowskiego, [w:] Stanisław Kościałkowski pamięci przywrócony, red. Małgorzata Dąbrowska, Warszawa–Łódź IPN 2016, s. 130–179 [1].
- ↑ Kazimierz Koźniewski „Słownik swoich i obcych, czyli alfabet Koźniewskiego” „Iskry”, Warszawa 1995, ISBN 83-207-1468-0.
- ↑ Pisał „(..) podziemie w sposób nieunikniony musiało się aż do (...)granic zdegenerować. Ku końcowi swego pobytu w lesie bardzo wyraźnie odczuwałem zanik hamulców moralnych. (...) Działy się rzeczy obrzydliwe (...)”. „Lekcja historii według Pawła Jasienicy” Arkadiusz Kierys „Gazeta Wyborcza., ale historia” nr 1/251.
- ↑ „Odłóżmy na bok wszelkie polityczne podziały (...). Miejmy na oku najprościej rozumiany interes Polski. Francuscy pisarze radzi używają zwrotu „La France eternelle”. Dobrze by było przyswoić i u nas podobne pojęcie Polski wiecznotrwałej. Nie Polski „białej”, „czerwonej” czy „sanacyjnej” – lecz Polski wiecznej, tej która trwa lat tysiąc”.
- ↑ „(...) wszelka działalność konspiracyjna musi wywołać reakcję ze strony tego, przeciwko komu jest kierowana. Wszystko jedno jaki będzie rząd – każdy bowiem musi tępić wrogą sobie konspirację. Ofiary są więc nieuniknione, a represje z reguły spadają na najbardziej zdeterminowanych, częstokroć n najwartościowszych pod względem charakteru.”.
- ↑ „Nie ma na świecie narodu głupszego od Polaków” „Lekcja historii według Pawła Jasienicy” Arkadiusz Kierys „Gazeta Wyborcza., ale historia” nr 1/251.
- ↑ Krzysztof Masłoń , Jak Paweł Jasienica opłacił się ojczyźnie, „Uważam Rze Historia”, historia.uwazamrze.pl, 17 października 2012 [dostęp 2023-02-03] (pol.).
- ↑ M.P. z 1950 r. nr 11, poz. 112, s. 96.
- ↑ Janusz Stefaniak, Komisja Intelektualistów i Działaczy Katolickich, w: Encyklopedia Białych Plam, t. XIX, Suplement, Radom 2005, s. 180.
- ↑ Paweł Jasienica , Pamiętnik, Znak, 1990, s. 143, ISBN 83-7006-070-6 .
- ↑ a b c d Helena Kowalik Ubeckie donosy z sypialni [zarchiwizowano = 2008-09-24].
- ↑ Michnik o Jasienicy: pisarz w obcęgach, Gazeta Wyborcza, 2006-09-28.
- ↑ A. Mękarski, Między mitem a polityką racjonalnością. Myśl historyczna Pawła Jasienicy i jej recepcja w dobie Polski Ludowej, „Kwartalnik Historyczny” 120 (2013), z. 1, s. 55–97.
- ↑ a b Uwieść Jasienicę, Piotr Jezierski, Historia, Polskie Radio.
- ↑ Nesia wszystko doniesie, Cezary Łazarewicz, „Polityka”, 12-03-2010 r.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: PAWEŁ JASIENICA (LECH BEYNAR), [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-11-02] .
- ↑ M.P. z 2007 r. nr 52, poz. 596.
- ↑ Prezydent odznaczył pośmiertnie „Żołnierzy Wyklętych”. prezydent.pl, 1 marca 2011. [dostęp 2011-03-02].
- ↑ Rok 2007 – Uroczystość wręczenia Nagrody Kustosz Pamięci Narodowej, ipn.gov.pl.
- ↑ Janina Blikowska: Tablica Pawła Jasienicy. [w:] „Rzeczpospolita” [on-line]. rp.pl, 12 listopada 2007. [dostęp 2014-10-03].
- ↑ Uchwała nr XXX/949/2008 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 8 maja 2008 r. w sprawie nadania nazwy rondu w Dzielnicy Mokotów m. st. Warszawy.. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego nr. 96, poz. 3412 [on-line]. bip.mazowieckie.pl. s. 23 369. [dostęp 2014-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-25)].
- ↑ Poczta Polska, Nr kat. 4308, data wyd.: 10.11.2009. [2].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- ISNI: 0000 0003 6851 3980, 0000 0000 8362 0686
- VIAF: 19696978
- LCCN: n82154842
- GND: 118981501
- BnF: 12053540t
- SUDOC: 028767233
- NLA: 35471075
- NKC: js20020805204
- CiNii: DA01728754
- Open Library: OL686894A
- PLWABN: 9810675846205606
- NUKAT: n93080259
- J9U: 987007274447705171
- NSK: 000174122
- LIH: LNB:V*140136;=BB
- WorldCat: lccn-n82154842
- Absolwenci Wydziału Historii Uniwersytetu Wileńskiego
- Członkowie Komend Okręgów AK
- Pochowani w alei zasłużonych na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
- Polscy dziennikarze
- Polscy historycy
- Polscy pisarze współcześni
- Polscy eseiści
- Polscy popularyzatorzy historii
- Członkowie Związku Literatów Polskich (Polska Rzeczpospolita Ludowa)
- Członkowie polskiego PEN Clubu
- Działacze PAX
- Kustosz Pamięci Narodowej
- Pisarze związani z Grodnem
- Sygnatariusze Listu 34
- Uczestnicy wydarzeń Marca 1968
- Żołnierze 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej
- Żołnierze Armii Krajowej – wcieleni do ludowego Wojska Polskiego
- Żołnierze i działacze podziemia antykomunistycznego (1944–1956)
- Żołnierze ludowego Wojska Polskiego
- Członkowie zarządu przymusowego organizacji „Caritas”
- Odznaczeni Krzyżem Armii Krajowej
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Ludzie urodzeni w Uljanowsku
- Uczestnicy walk z wojskami radzieckimi w Polsce (1944–1956)
- Urodzeni w 1909
- Zmarli w 1970
- Polacy pochodzenia hiszpańskiego