Ukraina Słobodzka

Słobodzka Ukraina

Terytoria pułków Ukrainy Słobodzkiej 1764. Zaznaczone współczesne granice państwowe i granice współczesnych obwodów Ukrainy.

Słobodszczyzna na mapie z 1800 r.

Ukraina Słobodzka (także jako Słobodszczyzna) – kraina historyczno-geograficzna na pograniczu północno-wschodniej Ukrainy i południowo-zachodniej Rosji. Były to ziemie wchodzące od drugiej połowy XVII wieku w skład Carstwa Rosyjskiego, na których formowały się służące carowi półautonomiczne pułki kozackie. Na terenach tych prowadzone było także od połowy XVII wieku osadnictwo chłopów ukraińskich z terenów Prawobrzeża.

Terytorium

Ziemie te w Federacji Rosyjskiej leżą obecnie na terenie obwodów kurskiego, białogrodzkiego (iwanowskiego) i woroneskiego, a w Republice Ukrainy znajdują się na terenie obłasti charkowskiej (większa część), sumskiej, ługańskiej i donieckiej. Głównym obecnie miastem w części ukraińskiej jest Charków.

Ukraina Słobodzka graniczyła na zachodzie z Hetmanatem, na południu z Zaporożem i Chanatem Krymskim, na połnocy z Ziemią Moskiewską, na wschodzie granicę stanowił Don.

Obejmowała część Wyżyny Środkoworosyjskiej, sąsiadującą z nią Wyżynę Doniecką, południowo-wschodnią część Niziny Naddnieprzańskiej, oraz niewielką część Wyżyny Donieckiej.

Osadnictwo

Na skutek zniszczeń związanych z walkami prowadzonymi w trakcie Powstania Chmielnickiego na Słobodczyznę zaczęła przenosić się ludność z należącego do Rzeczpospolitek Prawobrzeża. Na skutek tej kolonizacji powstały takie miejscowości jak Ostrogsk nad Cichą Sosną, Ochtyrka. Caroborysów, Gorodne, Lebiedyn, Boromla, Kołontajów, Krasnyj Kut założony przez osadników z Korsunia. W 1665 roku osadnicy założyli zaś miasteczko Marefa, a potem Żmijów. Najbardziej znanym obecnie miastem z tego terenu jest obecnie Charków, które założyło około 1654 roku trzydzieści siedem rodzin. Fakt zakładania miast przez ludność z terenów Prawobrzeża potwierdza to, że wiele nazw nowozakładanych miejscowości nosi nazwy występujące już w innych częściach Ukrainy. Kolonizacja ukraińska wzmogła się jeszcze w latach 70. XVII wieku gdy trwała wojna Rzeczpospolitej z Turcją. Kolonizacja moskiewska z północy była prowadzona równolegle, w związku z czym zdarzało się, że obok siebie funkcjonowały dwie miejscowości o tej samej nazwie zakładane przez osadników moskiewskich (rosyjskich) i ukraińskich (kozackich). W latach 80. XVII wieku w związku z powodami ekonomicznymi i utrudnieniami na polu religijnym związanym z różnicami prawosławia moskiewskiego i ukraińskiego, rozpoczął się proces "ucieczki" osadników na Probrzeże, co miała powstrzymywać m.in. Linia izjumska.

Administracja

Ukraina Słobodzka od lat 80. XVII wieku była podzielona na pięć terytoriów pułkowych:

• pułki sumski,
• pułk charkowski,
• pułk ochtyrski,
• pułk izjumski
• pułk ostrogoski.

Całość terytorium podporządkowane było wojewodzie białogrodzkiemu.

Fortyfikowanie

Tereny te Moskwa zabezpieczała poprzez budowę linii obronnych, najpierw była to ufortyfikowana Linia biełgorodzka z 2 ćwierci XVII wieku, potem Linia Izjumska wlatach 80. XVII w., a potem wraz z przesuwaniem się kolonizacji na południe Linia ukraińska na pocz. XVIII w. Linie te miały za zadanie powstrzymywać najazdy Tatarów z Chanatu krymskiego, które podążały na Moskwę m.in. szlakiem murawskim, kałmuckim i izjumskim. Z uwagi na stałe zagrożenie najazdami tatarskimi wiele miast Ukrainy Słobodzkiej miało fortyfikacje bastionowe.

Likwidacja autonomii

Struktura słobodzkich pułków kozackich została zlikwidowana przez Moskwę w 1765 roku, a starszyznę kozacką Słobodszczyzny włączono do rosyjskiego systemu rang.

Patrz także

• Linia Izjumska

Bibliografia, literatura

• Natalia Jakowenko, Historia Ukrainy do 1795 roku, przeł. Anna Babiak-Owad, Katarzyna Kotyńska, Warszawa 2011 Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9
• Маслійчук В., Слобідська Україна, Київ 2008.
• Багалій Д. І., Історія Слобідської Укаїни, Харків 1990.
• Сумцов М., Слобожане, Харків 2002.
• Юркевич В., Еміграція на схід і залюднення Слобожанщини за Б. Хмельницького, Київ 1932.
• Serczyk A. W., Historia Ukrainy, Wrocław 2001, s. 114-117; s. 136-138; s. 159-160.