Aleksander Wiśniowiecki (ok. 1560–1594): Różnice pomiędzy wersjami

Aleksander Wiśniowiecki
Rodzina	Wiśniowieccy
Data urodzenia	ok. 1560
Data śmierci	1594
Ojciec	Michał Wiśniowiecki
Matka	Eżbieta (Halszka) z domu Zenowiczówna

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 20:50, 3 sty 2016

Aleksander Wiśniowiecki (ur. ok. 1560 – zm. początek września 1594 r.^{[U 1]}) – kniaź, starosta czerkaski, kaniowski, korsuński, lubecki, łojowski. Przedstawiciel "królewskiej" gałęzi rodziny książąt Wiśniowieckich, twórca ekonomicznych podstaw potęgi rodu.

Był najstarszym synem Michała Wiśniowieckiego, późniejszego kasztelana kijowskiego i Elżbiety (Halszki) Zenowiczówny. Nie wiadomo nic o jego dzieciństwie i wykształceniu. Był polskojęzyczny (ojciec posługiwał się ruskim i polskim ale podpisywał się zawsze, niezależnie od języka dokumentu, cyrylicą).

15 września 1580 r. otrzymał przywilej na starostwa czerkaskie i kaniowskie po ojcu. Dokument został podpisany przez króla Stefana Batorego pod Wielkimi Łukami podczas wojny polsko-moskiewskiej. W wyprawie pod Wielkie Łuki brał udział Michał Wiśniowiecki. Dokonana w tym czasie cesja starostw, potwierdzona przywilejem królewskim, czyni bardzo prawdopodobnym również udział syna. Pomimo że starszy Wiśniowiecki zachował tytuły starosty czerkaskiego i kaniowskiego do końca życia (1584), Aleksander przejął faktyczny zarząd starostwami. Ze względu na ich wielkość i pograniczne położenie na skraju Dzikich Pól zarządzanie tymi starostwami czyniło starostę ważną postacią publiczną i wiązało się z obowiązkiem obrony południowo-wschodniej granicy Korony. Ciągłe potyczki z najazdami tatarskimi, próby utrzymania kontroli nad Kozakami i wykorzystania ich siły militarnej do obrony granic, działania kolonizacyjne na zadnieprzańskich pustkowiach, a przy okazji również dbałość o osobiste interesy i powiększanie majątku wypełniły Aleksandrowi Wiśniowieckiemu resztę życia.

Młody starosta przystąpił do energicznego działania. Król już w 1581 r. upominał Wiśniowieckiego aby przestrzegał przywilejów skarżących się mieszczan kaniowskich co do użytkowania przez nich gruntów wokół miasta i praw łowieckich. Wkrótce pojawił się konflikt z największym wówczas posiadaczem ziem na Zadnieprzu Michałem Bajbuzą, ojcem Tychona. W styczniu 1592 roku został członkiem komisji królewskiej mającej na celu stłumienie Powstania Kosińskiego. 2 lutego 1593 roku brał udział w rozgromieniu oddziałów Kosińskiego w bitwie pod Piątkiem, jednak był zwolennikiem zawarcia ugody z pokonanymi buntownikami. W dniu 22 maja 1593 roku został oblężony przez zbuntowanych Kozaków Kosińskiego w Czerkasach, jednakże kontratak Wiśniowieckiego spowodował rozgromienie atakujących i śmierć przywódcy powstania co doprowadziło do jego zakończenia.

Uwagi

↑ Datę śmierci ustaloną przez Józefa Wolffa na rok 1594 na podstawie instrukcji poselskiej dla posłów sejmiku wołyńskiego z 1595 r., w której szlachta poleciła swoim posłom domagać się aby rodzinie zwrócony został koszt jaki świeży nieboszczyk kasztelanic Kijowski kniaź Aleksander starosta Czerkaski brat ich poniósł na umacnianie kresowych miejscowości (Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku s. 560) i przyjętą w literaturze doprecyzowała Ilona Czamańska. Ustaliła, że w dokumencie sądowym wystawionym 6 września 1593 r. jest mowa o kniaziu Aleksandrze jako o nieżyjącym. Ostatnim działaniem Wiśniowieckiego była ugoda z Kozakami podpisana pod koniec sierpnia (Wiśniowieccy: monografia rodu, ss. 110, 111)

Bibliografia

Teodor Żychliński, Złota księga szlachty polskiej, R XV, Poznań 1893
Józef Wolff, Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa 1895, reprint Warszawa 1994, ISBN 83 901823 0 0
Ilona Czamańska, Wiśniowieccy: Monografia rodu, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2007, ISBN 83 7177 229 7

[1] Datę śmierci ustaloną przez Józefa Wolffa na rok 1594 na podstawie instrukcji poselskiej dla posłów sejmiku wołyńskiego z 1595 r., w której szlachta poleciła swoim posłom domagać się aby rodzinie zwrócony został koszt jaki świeży nieboszczyk kasztelanic Kijowski kniaź Aleksander starosta Czerkaski brat ich poniósł na umacnianie kresowych miejscowości (Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku s. 560) i przyjętą w literaturze doprecyzowała Ilona Czamańska. Ustaliła, że w dokumencie sądowym wystawionym 6 września 1593 r. jest mowa o kniaziu Aleksandrze jako o nieżyjącym. Ostatnim działaniem Wiśniowieckiego była ugoda z Kozakami podpisana pod koniec sierpnia (Wiśniowieccy: monografia rodu, ss. 110, 111)

[U 1]

@@ Linia 30: / Linia 30: @@
 września 1580 r. otrzymał przywilej na starostwa czerkaskie i kaniowskie po ojcu. Dokument został podpisany przez króla [[Stefan Batory|Stefana Batorego]] pod [[Oblężenie Wielkich Łuk|Wielkimi Łukami]] podczas [[Wojna polsko-rosyjska 1577-1582|wojny polsko-moskiewskiej]]. W wyprawie pod Wielkie Łuki brał udział Michał Wiśniowiecki. Dokonana w tym czasie cesja starostw, potwierdzona przywilejem królewskim, czyni bardzo prawdopodobnym również udział syna. Pomimo że starszy Wiśniowiecki zachował tytuły starosty czerkaskiego i kaniowskiego do końca życia (1584), Aleksander przejął faktyczny zarząd starostwami. Ze względu na ich wielkość i pograniczne położenie na skraju [[Dzikie Pola|Dzikich Pól]] zarządzanie tymi starostwami czyniło starostę ważną postacią publiczną i wiązało się z obowiązkiem obrony południowo-wschodniej granicy [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]]. Ciągłe potyczki z najazdami [[Chanat Krymski|tatarskimi]], próby utrzymania kontroli nad [[Kozacy zaporoscy|Kozakami]] i wykorzystania ich siły militarnej do obrony granic, działania kolonizacyjne na zadnieprzańskich pustkowiach, a przy okazji również dbałość o osobiste interesy i powiększanie majątku wypełniły Aleksandrowi Wiśniowieckiemu resztę życia.
-Młody starosta przystąpił do energicznego działania. Już w 1581 r. król upominał Wiśniowieckiego aby przestrzegał przywilejów skarżących się mieszczan kaniowskich co do użytkowania przez nich gruntów wokół miasta i praw łowieckich. Wkrótce pojawił się konflikt z największym wówczas posiadaczem ziem na [[Zadnieprze|Zadnieprzu]] [[Michał Bajbuza|Michałem Bajbuzą]], ojcem [[Tychin Bajbuza|Tychona]].
+Młody starosta przystąpił do energicznego działania. Król już w 1581 r. upominał Wiśniowieckiego aby przestrzegał przywilejów skarżących się mieszczan kaniowskich co do użytkowania przez nich gruntów wokół miasta i praw łowieckich. Wkrótce pojawił się konflikt z największym wówczas posiadaczem ziem na [[Zadnieprze|Zadnieprzu]] [[Michał Bajbuza|Michałem Bajbuzą]], ojcem [[Tychin Bajbuza|Tychona]]. W styczniu 1592 roku został członkiem komisji królewskiej mającej na celu stłumienie Powstania Kosińskiego. 2 lutego 1593 roku brał udział w rozgromieniu oddziałów Kosińskiego w [[Bitwa pod Piątkiem (1593)|bitwie pod Piątkiem]], jednak był zwolennikiem zawarcia ugody z pokonanymi buntownikami. W dniu 22 maja 1593 roku został oblężony przez zbuntowanych Kozaków Kosińskiego w Czerkasach, jednakże kontratak Wiśniowieckiego spowodował rozgromienie atakujących i śmierć przywódcy powstania co doprowadziło do jego zakończenia.
 <!--Najprawdopodobniej ożenił się i pozostawił potomstwo, jednak w źródłach nie zachowały się dokładniejsze informacje na ich temat. Według XIX-wiecznej historiografii żoną Aleksandra była [[Helena Jełowicka]], jednak źródło tej informacji nie jest znane<ref>Postać Heleny Jełowickiej występuje w ''Złotej księdze szlachty polskiej'' Teodora Żychlińskiego, jednak I. Czamańska, ''Wiśniowieccy. Monografia rodu'', Poznań 2007, s. 111, uznała informację o Helenie za mało wiarygodną.</ref>. Przypuszcza się, że synem Aleksandra mógł być Iwan Wiśniowiecki, dworzanin [[car]]ski w Moskwie w 1627. -->