Zamek w Ojcowie

Zamek w Ojcowie

nr rej. A-1235/M z 17.05.1947 i z 2.11.2010
Państwo	Polska
Miejscowość	Ojców
Położenie na mapie województwa małopolskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building}

{{Budynek infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | nazwa oryginalna = | plan budynku = | współrzędne = | alt zdjęcia = Nieznane pola: "sekundN", "stopniS", "sekundS", "minutS", "stopniW", "minutW", "sekundE", "stopniN", "sekundW", "minutE", "stopniE" oraz "minutN".

Zamek w Ojcowie – ruiny zamku leżącego na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, wybudowanego w systemie tzw. Orlich Gniazd, we wsi Ojców w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego.

Był zamkiem warownym wzniesionym przez Kazimierza Wielkiego w II połowie XIV w.

Tradycja głosi, że nazwa warowni, w swej pierwotnej formie brzmiąca Ociec, została nadana przez samego króla, na pamiątkę walki o tron krakowski jego ojca, Władysława Łokietka, który w okolicznych jaskiniach znajdował schronienie.

Historia

Zamek w Ojcowie – brama

Zamek w Ojcowie

Zamek od XIV do XVI w.

W świetle prac archeologicznych, zamek wybudowano w XIV w. i nie ma obecnie podstaw aby stwierdzić, że w miejscu tym istniał wcześniej gród drewniano-ziemny. Budowę zamku zaczęto prawdopodobnie po 1354 r. z polecenia króla Kazimierza Wielkiego. Zamek po raz pierwszy wzmiankowano w 1370 r., gdy wymieniono w jednym z dokumentów pierwszego burgrabię zamku o imieniu Zaklika. W 1397 r. wzmiankowano kapelana kaplicy zamkowej. Z tego okresu zachowała się wieża zamkowa oraz ostrołukowy gotycki przejazd w bramie zamkowej.

Zamek przed 1385 r. został za 500 grzywien za czasów Władysława Jagiełły oddany w dzierżawę (tenutę) Janowi de Kozcow, z prawem jej wykupu przez króla. Potem dzierżawili zamek kolejno: Piotr Szafraniec z Pieskowej Skały (1404-1406), Jan Mężyk z Dąbrowy (1406-1437), Mikołaj z Balic i Ossolina (1440-1459) oraz Zbigniew z Wodzisławia herbu Zadora (1485-1497), Adam Wodzisławski, Jan Boner (1515-1523), Andrzej Tęczyński (1525-1536).

Po 1536 r. zamek przeszedł w ręce królowej Bony Sforzy, która po 20 latach, w związku z wyjazdem do Włoch w 1556 roku, przekazała go Mikołajowi Płazie z Mstyczowa herbu Topór. W 1587 r. zamek trafił do Piotra Myszkowskiego herbu Jastrzębiec, a potem do jego syna Aleksandra Myszkowskiego.

Zamek od XVII do XVIII w.

W 1619 r. Aleksander Myszkowski sprzedał zrujnowany zamek Mikołajowi Korycińskiemu z Pilicy. W 1620 r. lustracja opisała zamek jako zrujnowany, jednak wkrótce nowy właściciel wyremontował go i wybudował od południowej strony nowy budynek na ruinie dawnego gotyckiego. Zamek nie został zniszczony w czasie Potopu szwedzkiego, na co wskazuje lustracja z 1660 r.

Od 1676 r. starostwo ojcowskie było we władaniu najpierw Warszyckich, a później Męcińskich, od 1703 r. Morskich, od 1715 r. Łubieńskich i od 1756 r. Załuskich, którzy na zamku w 1787 r. podejmowali obiadem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Zamek od XIX do XX w.

W 1802 r. zamek został opuszczony, a spadkobierca Teofil Załuski wywiózł z niego ruchomości. W okresie rozbiorów ponownie zaczął podupadać. Konstanty Wolicki, który w 1829 r. nabył go od rządu rosyjskiego, rozebrał mury, ponieważ groziły zawaleniem. Pozostała ośmioboczna wieża, brama wjazdowa i mury obwodowe.

Nie został zrealizowany projekt odnowy podjęty przez Ludwika Krasińskiego, który pod koniec XIX w. został właścicielem Ojcowa. Krasiński jedynie odnowił wówczas bramę i obniżył w 1892 r. o ok. 6 metrów nadwątlone górne partie wieży głównej, z zamiarem ich odbudowy (niezrealizowanym). Wieżę uszkodzono w 1914 roku podczas I wojny światowej i częściowo restaurowano w 1935, o czym świadczy napis na belce, a także odbudowano jedną kondygnację staraniem księżnej Ludwiki Marii Czartoryskiej. W latach 1958-1963 wykonano niewielkie prace polegające na częściowym odgruzowaniu zamku. W ograniczonym stopniu przeprowadzono też niewielkie prace w 1991 zabezpieczając relikty piwnic. W 1996 roku w bramie zamkowej urządzono ekspozycję.

Badania archeologiczne

• 1991 – mgr Krystyna Kruczek (PKZ Kraków), W. Niewalda
• 2006, 2007 – mgr Michał Wojenka

Bibliografia

• 1922 - Sukertowa E., Zamek w Ojcowie, Warszawa
• 1966 - Frazik J.T., Zamek w Ojcowie. Problemy badawcze i konserwatorskie. CT, R.71, z. 4 B, s. 28-34
• 1977 - Frazik J.T., Zamek w Ojcowie – dzieje , stan zachowania, problemy konserwatorskie. Sprawozdania PAN, XX/1, I-VI. 1976
• 1983 - Leńczyk G. Katalog grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski, oprac. S. Kłodziejski, Kraków
• 1993 - Laberschek J., Zamek Ojców w średniowieczu. Aura, nr 3, s. 18
• 1997 - Kołodziejski S., Trzynastowieczne budowle warowne w Dolinie Prądnika. TK, t.. 5, s. 71-80
• 1997 - Kołodziejski S., Z problematyki badań średniowiecznych zamków na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. AHP, 5.
• 1998 - Kołodziejski S., Początki zamków na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. TK; VII.
• 1999 - Kołodziejski S., Średniowieczne budowle obronne na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego i w okolicy w świetle nowszych badań, Ojców.
• 1999 - Falniowska-Gradowska Alicja, Dzieje zamku ojcowskiego, Ojców.
• 2001 - Niewalda W., Rojkowska H., Badania Ikonograficzne i architektoniczne zamku w Ojcowie w 1991 roku, [w:] Badania naukowe w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, red. J. Partyka, Ojców, s. 426–434
• 2001 - Kołodziejski S., Badania archeologiczne reliktów średniowiecznych budowli obronnych na Jurze Ojcowskiej w latach dziewięćdziesiątych. [w: ] Z archeologii Ukrainy i Jury Ojcowskiej. Ojców
• 2001 - Kruczek K., Zamek w Ojcowie – wstępne wyniki badań archeologicznych prowadzonych w 1991 r.[w: ] Badania naukowe w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Ojców, Red. J. Partyka.
• 2006 - Bicz-Suknarowska M., Zamek w Ojcowie. Historia, teraźniejszość, możliwości rewaloryzacji, [w:] „Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. W. Szafera”, 2006, 16: s.255–266
• 2008 - Wojenka M., Zamek ojcowski w dobie nowożytnej, [w:] Archeologia okresu nowożytnego w Karpatach polskich, red. J.Gancarski, Krosno 2008, s. 341–411

Linki zewnętrzne

• Ruiny Zamku Kazimierzowskiego w Ojcowie - Zamek w Ojcowie - Informator Turystyczny Ojcow.pl
• Opis Zamku w Ojcowie - portal www.poJurze.pl
• Galeria zdjęć Zamku w Ojcowie - portal www.poJurze.pl
• Zamek w Ojcowie - opis wycieczki do zamku, dojazd, historia, zdjęcia
• Panorama 360° zamku w Ojcowie - galeria-zdjec.pl