Zamek w Pilicy

Zamek w Pilicy

nr rej. 1603/95 (101/7/61) z 22.05.1961
Pałac na terenie zamku w Pilicy
Państwo	Polska
Miejscowość	Pilica
Typ budynku	pałac otoczony fortyfikacjami bastionowymi
Ukończenie budowy	XVII-XIX w.
Położenie na mapie Pilicy Zamek w Pilicy
Położenie na mapie Polski Zamek w Pilicy
Położenie na mapie województwa śląskiego Zamek w Pilicy
Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego Zamek w Pilicy
Położenie na mapie gminy Pilica Zamek w Pilicy
50°28′02″N 19°38′57″E

Bastionowe mury twierdzy zbudowanej przez Warszyckiego w 1651 r.

Zamek w Pilicy

Zamek w Pilicy (zwany również pałacem) – zamek leżący na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, w mieście Pilica, w województwie śląskim. Otoczony fortyfikacjami bastionowymi zamek składa się z 4 skrzydeł otaczających wewnętrzny dziedziniec.

Historia

Od rodu Pileckich, zwanych wcześniej Toporczykami, Pilicę kupili w 1569 r. Padniewscy herbu Nowina. Około 1610 r. kasztelan oświęcimski Wojciech Padniewski wzniósł późnorenesansową rezydencję w stylu włoskim i przeniósł się do niej z nieodległego zamku w Smoleniu. Po wygaśnięciu rodu Padniewskich kolejnym właścicielem był Jerzy Zbaraski, który dokończył budowę.

Następnym właścicielem zamku został Konstanty Wiśniowiecki, którego córka Helena wniosła zamek w posagu w 1636 r. Stanisławowi Warszyckiemu z Dankowa. On to rozbudował pałac, a w 1651 r. wzniósł potężne fortyfikacje otaczające zamek, w tym sześć murowanych bastionów z kazamatami, połączonych murami kurtynowymi otoczonymi fosą o szerokości 20 metrów, dzięki czemu zamek stał się nowoczesną jak na ówczesne czasy twierdzą. Pomimo tego w 1655 r. podczas potopu szwedzkiego zespół zamkowy został na krótko zajęty przez wojska szwedzkie pod dowództwem Lindorna, jednak wkrótce został odzyskany przez Warszyckiego, a szkody usunięte
W 1705 r. wojska szwedzkie ponownie zajęły zamek. W 1731 r. ostatnia z rodu Warszyckich Emerencjanna Pociejowa sprzedała zamek Marii z Wesslów Sobieskiej (wdowie po królewiczu Konstantym Sobieskim), która następnie przebudowała pałac w stylu barokowym. W 1753 r. przekazała Pilicę bratankowi Teodorowi Wesslowi i wstąpiła do klasztoru Sakramentek w Warszawie. W 1852 r. pałac kupił Krystyn August Moes, który rozpoczął remont, po którym jednak pałac spłonął w pożarze. W 1874 r. ruinę kupił słynny przemysłowiec Leon Epstein, który wyremontował pałac i nadał mu styl neorenesansowy, a fortyfikacje ozdobił w stylu romantycznym. W 1880 r. Epsteinowie opuścili Pilicę i przenieśli się do Krakowa, a do 1887 r. majątkiem kierowali zarządcy, po czym zapadła decyzja o sprzedaży zespołu zamkowego.

W 1908 r. od Pelagii z Dziewulskich (wdowy po Zdzisławie Puchale) pałac i okoliczne majątki kupił inżynier Kazimierz Arkuszewski, którego potomkowie byli właścicielami zamku do 1945
W czasie II wojny światowej od końca 1942 do wiosny 1944 r. na zamku stacjonował pluton zmotoryzowanej żandarmerii niemieckiej - Gandarmerie Mot-Zug 63 pod dowództwem lejtnanta von Kreske. Pluton ten pod murami zamku rozstrzelał ok. 80 Polaków i ok. 70 Żydów. W 1945 r. odebrano majątek Arkuszewskim, a pałac przeznaczono na dom dziecka dla dziewcząt, a w latach 80. XX w. na zakład poprawczy dla młodzieży. W latach 1960-1962 konserwowano częściowo pałacowe wnętrza.

W 1985 r. przeprowadzono wykopaliska archeologiczne. W maju 1989 r. zespół pałacowy od Skarbu Państwa kupiła Barbara Piasecka Johnson, która planowała przeznaczyć go na swoją rezydencję z udostępnioną zwiedzającym galerią malarstwa, jednak po rocznym remoncie prac zaprzestano, ponieważ roszczenia do zamku zgłosili potomkowie Kazimierza Arkuszewskiego. W 1994 r. Sąd Okręgowy w Katowicach uznał, że akt notarialny sprzedaży jest nieważny, ponieważ na sprzedaż nie wyraził zgody Minister Kultury. Postępowanie odwoławcze w tej sprawie nie zakończyło się aż do śmierci Piaseckiej-Johnson w kwietniu 2013 r.

Park

Wokół pałacu znajduje się park o powierzchni 10 hektarów o bogatej roślinności, uznany za pomnik przyrody jako dzieło sztuki ogrodowej. W parku znajduje się klasycystyczna studnia.

Bibliografia

• Jerzy Kwiatek. Polska. Urokliwy świat małych miasteczek. Sport i turystyka - Muza SA, Warszawa 2002, ISBN 83-7200-965-1