Państwo wielkomorawskie: Różnice pomiędzy wersjami

{{{nazwa}}}
	[[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}\|Flaga]]
Stolica	Welehrad
	Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|}
	Multimedia w Wikimedia Commons
	[[wikt:{{{wikisłownik}}}\|Hasło w Wikisłowniku]]

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 16:13, 15 mar 2016

Państwo wielkomorawskie (także Wielkie Morawy - cz. Velká Morava, słow. Veľká Morava, łac. Magna Moravia lub Rzesza Wielkomorawska - cz. Velkomoravská říše, słow. Veľkomoravská ríša) – średniowieczne państwo słowiańskie.

Historia

Powstało na początku IX wieku na terenach dzisiejszych Moraw (stanowiących wcześniej centrum Państwa Samona), kilka lub kilkanaście lat po ostatecznym zniszczeniu Kaganatu Awarskiego przez armię Karola Wielkiego w 805 roku. Jest wysoce prawdopodobne, że to słowiańskie elity państwa Awarów przyczyniły się bezpośrednio do jego powstania. Rządzone było przez lokalną dynastię, której pierwszym znanym przedstawicielem był Mojmir I. Pierwsza wzmianka o tym państwie dotyczy włączenia do niego Księstwa Nitrzańskiego przez Mojmira I, co nastąpiło w roku 833 lub nieco wcześniej. Mniej więcej w tym samym czasie w państwie zaszczepione zostało chrześcijaństwo. Chrzest przyjęto w 822 od strony państwa wschodniofrankijskiego. Od 863 roku działalność misyjną w państwie wielkomorawskim prowadzili Cyryl i Metody, wraz z którymi pojawił się stworzony przez nich obrządek słowiański oraz język staro-cerkiewno-słowiański. Epizod obrządku słowiańskiego zakończył się w roku 887, kiedy to za sprawą wrogiej postawy duchowieństwa niemieckiego uczniowie Cyryla i Metodego zostali wygnani.

Szczyt ekspansji Wielkich Moraw przypadł na panowanie Świętopełka I w latach 871-894, kiedy w ich skład wchodziły, poza Morawami, częściowo tereny dzisiejszych Węgier i Słowacji, a także Czechy, Łużyce, Zakarpacie. Kwestia przynależności do Państwa wielkomorawskiego Małopolski i Śląska jest przedmiotem sporów między polskimi naukowcami, z których część opowiada się za tą przynależnością^[1]^[2], a część uznaje, że nie ma na nią żadnych dowodów^[3]^[4].

Osłabione walkami wewnętrznymi, pomiędzy następcami Świętopełka, państwo upadło w latach 902-907, przede wszystkim w wyniku najazdu koczowniczych Węgrów, którzy wtargnęli przez północne Karpaty do Kotliny Panońskiej około roku 896.

Nazwa

Nazwa Wielkie Morawy (Μεγάλη Μοραβία) została po raz pierwszy wymieniona około 950 roku w dziele De administrando imperio (O rządzeniu państwem) bizantyjskiego cesarza Konstantyna VII Porfirogenety^[5]. Według jednej z teorii człon "wielkie" jest przekładem pierwotnego greckiego terminu Μεγάλη oznaczającego: odległe, obce, dalekie. Określenie to stosowane było do Moraw północnych, w celu odróżnienia ich od Moraw bałkańskich (obecna Serbia), w tamtym okresie będących w strefie wpływów Bizancjum^[6].

W 822 roku mieszkańcy dorzecza Morawy i Dyi występują pod własną nazwą: Sclavi Margenses i Sclavi Marahenses^[7] (Marharii – Morawianie, Merehanii – zachodni Słowacy). Państwo morawskie nazywane było: regnum Maraurorum, Margorum, Rastizi, Zuentibaldi, Moravska oblast’. Inna popularna nazwa to Rzesza Wielkomorawska, która wskazywała na federalny charakter państwa.

Część badaczy sądzi, że przymiotnik "wielkie", wskazuje na Morawy z terytoriami okolicznymi przyłączonymi w drodze ekspansji w IX wieku^[5].

Władza

Ustrój państwa wielkomorawskiego zaliczany jest do monarchii wczesnofeudalnych. Najwyższą władzę w państwie sprawował władca pochodzący z rodzimej dynastii Mojmirowiców. W źródłach określany jako: kьnędzь, princeps, rex, dux, vladyka, comes^[8]. Znaczącą pozycję w rządzeniu krajem posiadali otaczający księcia dostojnicy, możni i naczelnicy uzależnionych terenów, nazywani niekiedy Moravjęne^[8]. Z warstwy możnych prawdopodobnie pochodzili urzędnicy, sprawujący funkcje: administracyjne – żupani zarządzający prowincjami zwanymi żupami; wojskowe – wojewodowie zajmujący się organizacją militarną państwa; a także sądowe - urzędnicy przewodzący sądom żupnym, którym podlegali wszyscy wolni, jak i niewolni, którzy nie zostali na podstawie zarządzenia książęcego objęci inną jurysdykcją np. kościelną^[9]^[10].

Terytorium państwa wielkomorawskiego

Władcy wielkomorawscy

Osobny artykuł: Władcy wielkomorawscy.

Zobacz też

Państwo Samona - Hipoteza przetrwania

↑ Rościsław Żerelik [w:] Historia Śląska, Wydawnictwo Uniw. Wrocławskiego, Wrocław 2002, s. 37-38
↑ Norman Davies, Roger Moorhouse, Mikrokosmos, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2002, s. 75
↑ Wacław Korta, Historia Śląska do 1763 roku, wyd. DiG, Warszawa 2003, s. 55-57
↑ D.A. Sikorski, Przynależność polityczna i kościelna ziem południowej Polski w X wieku, [w:] Początki Kościoła w Polsce, Wyd. PTPN Poznań 2012 [1]
↑ ^a ^b K. Polek Państwo wielkomorawskie i jego sąsiedzi. Kraków 1994, s. 14 ISBN 83-85898-57-3
↑ J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski Słowianie południowi i zachodni VI-XX wiek. Warszawa 2005, s. 37 ISBN 83-05-13401-6
↑ K. Polek Państwo wielkomorawskie i jego sąsiedzi. Kraków 1994, s. 13 ISBN 83-85898-57-3
↑ ^a ^b K. Polek Państwo wielkomorawskie i jego sąsiedzi. Kraków 1994, s. 16 ISBN 83-85898-57-3
↑ J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski Słowianie południowi i zachodni VI-XX wiek. Warszawa 2005, s. 42 ISBN 83-05-13401-6
↑ K. Polek Państwo wielkomorawskie i jego sąsiedzi. Kraków 1994, s. 17 ISBN 83-85898-57-3

Bibliografia

Athanasius Pekar OSBM, Our Slavic Heritage, Pittsburgh, PA 1969
Jan Dekan, Wielkie Morawy. Epoka i sztuka, Bratysława-Wrocław 1979
Krzysztof Polek, Państwo wielkomorawskie i jego sąsiedzi, Kraków 1994, ISBN 83-85898-57-3
Krzysztof Polek, Podstawy gospodarcze państwa wielkomorawskiego, Kraków 1994, ISBN 83-86077-75-1
Idzi Panic, Ostatnie lata Wielkich Moraw, Katowice 2003, ISBN 83-226-0960-4
Witold Chrzanowski, Świętopełk I Wielki król Wielkomorawski, Kraków 2010, ISBN 978-83-60448-88-5
Witold Chrzanowski, Kronika Słowian. Tom I Rzesza Wielkomorawska i kraj Wiślan, Kraków 2008, ISBN 978-83-7396-702-1

[1] Rościsław Żerelik [w:] Historia Śląska, Wydawnictwo Uniw. Wrocławskiego, Wrocław 2002, s. 37-38

[2] Norman Davies, Roger Moorhouse, Mikrokosmos, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2002, s. 75

[3] Wacław Korta, Historia Śląska do 1763 roku, wyd. DiG, Warszawa 2003, s. 55-57

[4] D.A. Sikorski, Przynależność polityczna i kościelna ziem południowej Polski w X wieku, [w:] Początki Kościoła w Polsce, Wyd. PTPN Poznań 2012 [1]

[autonazwa3-5] K. Polek Państwo wielkomorawskie i jego sąsiedzi. Kraków 1994, s. 14 ISBN 83-85898-57-3

[autonazwa2-6] J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski Słowianie południowi i zachodni VI-XX wiek. Warszawa 2005, s. 37 ISBN 83-05-13401-6

[autonazwa1-7] K. Polek Państwo wielkomorawskie i jego sąsiedzi. Kraków 1994, s. 13 ISBN 83-85898-57-3

[autonazwa4-8] K. Polek Państwo wielkomorawskie i jego sąsiedzi. Kraków 1994, s. 16 ISBN 83-85898-57-3

[autonazwa5-9] J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski Słowianie południowi i zachodni VI-XX wiek. Warszawa 2005, s. 42 ISBN 83-05-13401-6

[autonazwa6-10] K. Polek Państwo wielkomorawskie i jego sąsiedzi. Kraków 1994, s. 17 ISBN 83-85898-57-3

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

@@ Linia 88: / Linia 88: @@
 Powstało na początku [[IX wiek]]u na terenach dzisiejszych [[Morawy|Moraw]] (stanowiących wcześniej centrum [[Państwo Samona|Państwa Samona]]), kilka lub kilkanaście lat po ostatecznym zniszczeniu [[Kaganat Awarów|Kaganatu Awarskiego]] przez armię [[Karol Wielki|Karola Wielkiego]] w [[805]] roku. Jest wysoce prawdopodobne, że to słowiańskie elity państwa [[Awarowie|Awarów]] przyczyniły się bezpośrednio do jego powstania. Rządzone było przez lokalną [[dynastia|dynastię]], której pierwszym znanym przedstawicielem był Mojmir I. Pierwsza wzmianka o tym państwie dotyczy włączenia do niego [[Księstwo Nitrzańskie|Księstwa Nitrzańskiego]] przez Mojmira I, co nastąpiło w roku [[833]] lub nieco wcześniej. Mniej więcej w tym samym czasie w państwie zaszczepione zostało [[chrześcijaństwo]]. Chrzest przyjęto w [[822]] od strony [[Państwo wschodniofrankijskie|państwa wschodniofrankijskiego]]. Od [[863]] roku działalność misyjną w państwie wielkomorawskim prowadzili [[Cyryl i Metody]], wraz z którymi pojawił się stworzony przez nich [[ryt słowiański|obrządek słowiański]] oraz [[język staro-cerkiewno-słowiański]]. Epizod obrządku słowiańskiego zakończył się w roku [[887]], kiedy to za sprawą wrogiej postawy duchowieństwa niemieckiego uczniowie Cyryla i Metodego zostali wygnani.
-Szczyt ekspansji Wielkich Moraw przypadł na panowanie [[Świętopełk I morawski|Świętopełka I]] w latach [[871]]-[[894]], kiedy w ich skład wchodziły, poza Morawami, częściowo tereny dzisiejszych [[Węgry|Węgier]] i [[Słowacja|Słowacji]], a także [[Czechy]], [[Łużyce]], [[Zakarpacie]], [[Małopolska]] i [[Śląsk]] (po [[875]] r. książę Świętopełk I podporządkował trybutarnie [[Górny Śląsk]], a po [[885]] roku także [[Dolny Śląsk]] - dawniej niektórzy historycy polscy próbowali negować podporządkowanie Śląska państwu wielkomorawskiemu<ref>Wacław Korta, Historia Śląska do 1763 roku, wyd. DiG, Warszawa 2003, s. 55-57</ref>, ale obecnie większość historyków i archeologów  zdecydowanie opowiada się za panowaniem Morawian na Górnym i Dolnym Śląsku w końcu IX wieku<ref>Rościsław Żerelik [w:] ''Historia Śląska'', Wydawnictwo Uniw. Wrocławskiego, Wrocław 2002, s. 37-38</ref><ref>Norman Davies, Roger Moorhouse, ''Mikrokosmos'', Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2002, s. 75</ref>). Osłabione walkami wewnętrznymi, pomiędzy następcami Świętopełka, państwo upadło w latach [[902]]-[[907]], przede wszystkim w wyniku najazdu koczowniczych [[Węgrzy|Węgrów]], którzy wtargnęli przez północne [[Karpaty]] do [[Kotlina Panońska|Kotliny Panońskiej]] około roku [[896]].
+Szczyt ekspansji Wielkich Moraw przypadł na panowanie [[Świętopełk I morawski|Świętopełka I]] w latach [[871]]-[[894]], kiedy w ich skład wchodziły, poza Morawami, częściowo tereny dzisiejszych [[Węgry|Węgier]] i [[Słowacja|Słowacji]], a także [[Czechy]], [[Łużyce]], [[Zakarpacie]]. Kwestia przynależności do Państwa wielkomorawskiego [[Małopolska|Małopolski]] i [[Śląsk]]a jest przedmiotem sporów między polskimi naukowcami, z których część opowiada się za tą przynależnością<ref>Rościsław Żerelik [w:] ''Historia Śląska'', Wydawnictwo Uniw. Wrocławskiego, Wrocław 2002, s. 37-38</ref><ref>Norman Davies, Roger Moorhouse, ''Mikrokosmos'', Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2002, s. 75</ref>, a część uznaje, że
+nie ma na nią żadnych dowodów<ref>Wacław Korta, Historia Śląska do 1763 roku, wyd. DiG, Warszawa 2003, s. 55-57</ref><ref>D.A. Sikorski, Przynależność polityczna i kościelna ziem południowej Polski w X wieku, [w:]  Początki Kościoła w Polsce, Wyd. PTPN Poznań 2012 [https://www.academia.edu/23100818/Przynale%C5%BCno%C5%9B%C4%87_polityczna_i_ko%C5%9Bcielna_ziem_po%C5%82udniowej_Polski_w_X_wieku_w_D.A._Sikorski_Pocz%C4%85tki_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_w_Polsce_Wyd._PTPN_Pozna%C5%84_2012]</ref>.
+Osłabione walkami wewnętrznymi, pomiędzy następcami Świętopełka, państwo upadło w latach [[902]]-[[907]], przede wszystkim w wyniku najazdu koczowniczych [[Węgrzy|Węgrów]], którzy wtargnęli przez północne [[Karpaty]] do [[Kotlina Panońska|Kotliny Panońskiej]] około roku [[896]].
 == Nazwa ==