Przejdź do zawartości

Zamek w Bochotnicy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Mathiasrex (dyskusja | edycje)
345 374 edycje
kat.
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Bibliografia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Linia 33: Linia 33:
| www =
| www =
}}
}}
'''Zamek w Bochotnicy (Zamek Esterki)''' – ruiny [[gotyk|gotyckiej]] twierdzy obronnej o obecnych wymiarach ok. 30 × 35 m, powstałej po 1340 na lewym, stromym i zalesionym zboczu doliny Bystrej w [[Bochotnica|Bochotnicy]], ok. 70 m ponad doliną. Zamek i wzgórze zamkowe zostały wpisane w marcu 1970 do rejestru zabytków województwa lubelskiego pod Nr Rej. Zab. A/449<ref name=plan>{{Cytuj stronę| url =http://www.kazimierzdolny.bip.net.pl/?p=document&action=show&id=2055&bar_id=2360 | tytuł =Plan Odnowy Miejscowości Bochotnica na lata 2010-2017 | data dostępu = 2013-08-05| autor = Urząd Miasta Kazimierz Dolny| język =pl}}</ref>. Obecnie gromadzi się dowody na to, że zamek był znacznie większy niż dotychczas przypuszczano, a do jego zniszczenia doszło w XIX wieku w wyniku osunięć zbocza od wschodu i północy<ref name=skarpa />.
'''Zamek w Bochotnicy (Zamek Esterki)''' – ruiny [[gotyk|gotyckiej]] twierdzy obronnej o obecnych wymiarach ok. 30 × 35 m, powstałej po 1340 na lewym, stromym i zalesionym zboczu doliny Bystrej w [[Bochotnica|Bochotnicy]], ok. 70 m ponad doliną. Zamek i wzgórze zamkowe zostały wpisane w marcu 1970 do rejestru zabytków województwa lubelskiego pod Nr Rej. Zab. A/449<ref name=plan>{{Cytuj stronę| url =http://www.kazimierzdolny.bip.net.pl/?p=document&action=show&id=2055&bar_id=2360 | tytuł =Plan Odnowy Miejscowości Bochotnica na lata 2010-2017 | data dostępu = 2013-08-05| autor = Urząd Miasta Kazimierz Dolny| język =pl}}</ref>.


== Historia ==
== Historia ==
[[Plik:Esterka.jpeg|thumb|140px|left|[[Esterka]]]]
[[Plik:Esterka.jpeg|thumb|140px|left|[[Esterka]]]]
Zamek został zbudowany prawdopodobnie przez rodzinę Firlejów w XIV wieku (po najeździe [[Tatarzy|Tatarów]] na Lubelszczyznę), co potwierdza pierwsza wzmianka o nim z 1368 i z 1399 z powodu jego sprzedaży przez Jana z Bejsc kasztelanowi żarnowskiemu Klemensowi z Kurowa herbu Szreniawa za 550 grzywien. W latach 60. XV wieku był własnością Zbąskich, z których Katarzyna ze Zbąskich Oleśnicka napadała na kupców i okoliczne dwory szlacheckie. Potem zamek przeszedł w ręce Oleśnickich, a po 1532 – w dzierżawy. Nie wiadomo kiedy został opuszczony.
Zamek został zbudowany prawdopodobnie przez rodzinę Firlejów około połowy XIV wieku po najeździe [[Tatarzy|Tatarów]] na Lubelszczyznę w 1341 roku, co potwierdza pierwsza wzmianka o nim z 1368 i z 1399 z powodu jego sprzedaży przez Jana z Bejsc kasztelanowi żarnowskiemu Klemensowi z Kurowa herbu Szreniawa za 550 grzywien. W latach 60. XV wieku był własnością Zbąskich, z których Katarzyna ze Zbąskich Oleśnicka napadała na kupców i okoliczne dwory szlacheckie. Potem zamek przeszedł w ręce Oleśnickich, a po 1532 przekazano go w dzierżawę. W 1585 r. zamek opisywany jest jako obiekt tak zniszczony, że grożący ruiną. Zapewne było to związane z częstymi zmianami właścicieli po bezpotomnej śmierci Jana Bochotnickiego w 1532 roku. Nie wiadomo kiedy zamek został ostatecznie opuszczony.


Zamek nigdy nie był własnością królewską, dlatego wiązanie go z osobą Esterki nie znajduje potwierdzenia w źródłach. Budowla poważnie ucierpiała podczas [[Potop szwedzki|potopu szwedzkiego]]. Na lata 1868-1879 datuje się najpoważniejsze zniszczenie zamku, spowodowane osuwaniem się wzgórza<ref name=skarpa>{{Cytuj stronę| url =http://www.wkazimierzudolnym.pl/bochotnica-zamek-ktory-zjechal-ze-skarpy.html | tytuł =BOCHOTNICA: ZAMEK KTÓRY ZJECHAŁ ZE SKARPY | data dostępu = 2013-08-04| autor =Wojciech Brochwicz-Lewiński, Tadeusz Kulas, Andrzej Omasta, Jacek Turant| język =pl}}</ref>. W 1889 dziedzic Józef Klemensowski z [[Celejów (województwo lubelskie)|Celejowa]] planował odbudować zamek w duchu [[Romantyzm|romantyzmu]], jednak planów tych nie zrealizował.
Zamek nigdy nie był własnością królewską, dlatego wiązanie go z osobą Esterki nie znajduje potwierdzenia w źródłach. W 1889 dziedzic Józef Klemensowski z [[Celejów (województwo lubelskie)|Celejowa]] planował odbudować zamek w duchu [[Romantyzm|romantyzmu]], jednak planów tych nie zrealizował.


== Architektura ==
== Architektura ==
W latach 1964–1965 zamek badali architekci z Zakładu Architektury Polskiej [[Politechnika Wrocławska|Politechniki Wrocławskiej]] pod kierunkiem Ewy Różyckiej. Odkryto wtedy fragmenty kamiennych portali, fragment [[maswerk]]u, relikty ceglanego sklepienia żebrowego, kamienną konsolę nadbramną<ref name="Leksykon Zamków" /><ref name="Różycka" /><ref name="Gawarecki" />. Badania wskazały na dwa etapy budowy zamku. W XIV wieku zbudowano mury obwodowe na planie wieloboku z jednotraktowym budynkiem mieszkalnym od północy. Twierdza była bezwieżowa, założona na planie prostokąta o ściętych wielobocznie narożach, co zbliżało ją do kształtu [[Elipsa|elipsoidalnego]]. Jako pierwsze powstało skrzydło północne, poprzedzone wcześniejszą [[Baszta|basztą]] na kulminacji wzgórza. W początkach XV wieku zamek rozbudowano od strony południowej. W drugiej fazie na przełomie XV i XVI wieku dobudowano trzypiętrowy budynek od południa i nową bramę od strony południowo-zachodniej z mostem zwodzonym. Za czasów Oleśnickich nastąpiła [[renesans]]owa przebudowa zamku; powstały skrzydła południowe, trójkondygnacyjne, oraz brama wjazdowa i most zwodzony). Budowla składała się z trzech izb mieszkalnych, sali rycerskiej i magazynów. Fragment zachowanych murów pochodzi z XVI wieku<ref name="Leksykon Zamków">[[Leszek Kajzer]], Stanisław Kołodziejski, Jan Salm „Leksykon Zamków w Polsce”, wyd. Arkady, Warszawa 2001, s. 100.</ref><ref name="Różycka">Ewa Różycka, ''Zamek w Bochotnicy”, Komunikat, Zeszyt nauk. Polit. Wrocł. Nr 81. Architektura. Zesz.6, 1964.</ref><ref name="Gawarecki">H. Gawarecki, M. Stankowa ''Zamek w Bochotnicy'' „Przegląd Lubelski” R.1:1965, s. 134-146.</ref>.
W latach 1964–1965 zamek badali architekci i archeolodzy z Zakładu Architektury Polskiej [[Politechnika Wrocławska|Politechniki Wrocławskiej]] pod kierunkiem Ewy Różyckiej. Odkryto wtedy fragmenty kamiennych portali, fragment [[maswerk]]u, relikty ceglanego sklepienia żebrowego, kamienną konsolę nadbramną<ref name="Leksykon Zamków" /><ref name="Różycka" /><ref name="Gawarecki" />. Badania wskazały na dwa etapy budowy zamku.


W XIV wieku zbudowano mury obwodowe na planie wieloboku z jednotraktowym budynkiem mieszkalnym od północy. Warownia była bezwieżowa, założona na planie prostokąta o ściętych wielobocznie narożach, co zbliżało ją do kształtu [[Elipsa|elipsoidalnego]]. Jako pierwsze powstało skrzydło północne, poprzedzone wcześniejszą [[Baszta|basztą]] na kulminacji wzgórza. W początkach XV wieku zamek rozbudowano od strony południowej.
⚫
Wizja zamku przedstawiona przez zespół Różyckiej pozostaje jednak w sprzeczności z XIX-wiecznym zarysem tej budowli, jaki przedstawili [[Adam Lerue]] (1857/1859), L. Grabowski (1868) i [[Michał Elwiro Andriolli]] (1879)<ref name=skarpa />. Na ich rysunkach ściana zamkowa od strony [[Wisła|Wisły]] nie kończyła się tuż za bramą usytuowaną w narożniku czyli poza zarys muru obwodowego z opracowania Różyckiej, ale ciągnęła się znacznie dalej w głąb doliny Bystrej. Niewielkie rozmiary szczytowej części zamkowego [[Półwysep|cypla]] sugerują, że usytuowany na niej obiekt był niewielki. Takie wrażenie umacnia widok drzew, które górują nad najwyższą częścią ruin oraz zachowanych resztek ścian od strony dawnego dziedzińca. Jedynie widok fragmentu ściany bramnej od strony podejścia sugeruje, że budowla mogła być monumentalną<ref name=skarpa />. Opis zamku w [[S. Orgelbranda Encyklopedia Powszechna (1859)|Encyklopedii Orgelbranda]] w 1860 sugeruje istnienie przed laty wieży i mostu. Wysoką budowlę w obrębie zamku, prawdopodobnie wieżę, widać wyraźnie na rycinie K. Przykorckiego z 1868. Na rysunku [[Feliks Brzozowski|Feliksa Brzozowskiego]] z 1879 widać już tylko resztki zamkowych ścian.


W drugiej fazie na przełomie XV i XVI wieku dobudowano trzypiętrowy budynek od południa i nową bramę od strony południowo-zachodniej z mostem zwodzonym. Za czasów Oleśnickich nastąpiła [[renesans]]owa przebudowa zamku; powstały skrzydła południowe, trójkondygnacyjne, oraz brama wjazdowa i most zwodzony. Zamek po przebudowie stanowił nieregularne założenie o planie zbliżonym do prostokątnego z zaokrąglonym narożem południowo-wschodnim, natomiast południowo-zachodnim przebudowanym – wysuniętym ostro przed lico ściany zachodniej. Wewnątrz murów obwodowych znajdowały się dwa budynki: starszy północny i nowy południowy, rozdzielone trapezowym dziedzińcem. Obydwa były jednotraktowe, o szerokości 6 metrów. W południowej ścianie przy narożu południowo-zachodnim znajdowała się nowa brama. Zachowało się częściowo jej prawe ościeże z dekorowanym ciosem stanowiącym być może podstawę ozdobnego łęku. Na murze przy bramie stwierdzono również wrąb na most zwodzony, który przerzucany nad suchą, szeroką na 50 metrów fosą, łączył zamek z płaskowyżem lessowym od południa. Stwierdzono, że budynek północny podzielony był na trzy pomieszczenia. W środkowym z nich znajdowało się jedno wspólne wejście zewnętrzne, które ujęte było w kamienny portal. Budynek południowy podzielony był na dwa pomieszczenia, a każde z nich posiadało odrębne wejścia od dziedzińca zamkowego, również przez portale obramione kamieniarką. Ewa Różycka przypuszcza, że izby w przyziemiu były sklepione. Nad nimi znajdowały się jeszcze co najmniej dwie kondygnacje budynku<ref name="Leksykon Zamków">[[Leszek Kajzer]], Stanisław Kołodziejski, Jan Salm „Leksykon Zamków w Polsce”, wyd. Arkady, Warszawa 2001, s. 100.</ref><ref name="Różycka">Ewa Różycka, ''Zamek w Bochotnicy”, Komunikat, Zeszyt nauk. Polit. Wrocł. Nr 81. Architektura. Zesz.6, 1964.''</ref><ref name="Gawarecki">H. Gawarecki, M. Stankowa ''Zamek w Bochotnicy'' „Przegląd Lubelski” R.1:1965, s. 134-146.</ref>.
⚫
Z XIX-wiecznych opisów i rysunków wynika, że obecne ruiny to jedynie fragmenty znacznie większego zespołu budowli. Gdy zamek przestał pełnić funkcję [[Rezydencja|rezydencji]], jego zabudowania ulegały stopniowej degradacji. Procesy te mogły znacznie ułatwić błędy w jego budowie. Dotyczy to zwłaszcza miejscami stosunkowo niskiej jakości [[Zaprawa wapienna|zaprawy]] użytej do wznoszenia muru obwodowego oraz pustek wskazujące na pośpiech przy jego wznoszeniu, jak i braku kotwiczenia [[Cegła|cegieł]] (wiszenia cegieł ściany szczytowej, przez co odpadają całe ich płaty)<ref name=skarpa/>. Ostateczne zniszczenie zamku to najprawdopodobniej efekt serii katastrof budowlanych w drugiej połowie XIX wieku, związanych z osuwaniem się stoków cypla, a stąd i murów zamkowych od strony wąwozu przebiegającego na wschód od zamku i od doliny Bystrej, spowodowanym procesami erozji przez wody opadowe i roztopowe, prowadzącymi do podcinania tego zbocza. Osunięcia ziemi do 1868 były odpowiedzialne za pierwszy z tych etapów. Ogromny jęzor osuwiska widoczny jest na rycinie K. Przykorckiego. Koniec drugiego etapu to prawdopodobnie 1879, jednak stabilność zbocza musiała nadal budzić wątpliwości, skoro Józef Klemensowski odstąpił od pomysłu odbudowy zamku.


⚫
Zdaniem innych badaczy wizja zamku przedstawiona przez zespół Różyckiej pozostaje jednak w sprzeczności z XIX-wiecznym zarysem tej budowli, jaki przedstawili [[Adam Lerue]] (1857/1859), L. Grabowski (1868) i [[Michał Elwiro Andriolli]] (1879)<ref name="skarpa">{{Cytuj stronę|url=http://www.wkazimierzudolnym.pl/bochotnica-zamek-ktory-zjechal-ze-skarpy.html|tytuł=BOCHOTNICA: ZAMEK KTÓRY ZJECHAŁ ZE SKARPY|autor=Wojciech Brochwicz-Lewiński, Tadeusz Kulas, Andrzej Omasta, Jacek Turant|data dostępu=2013-08-04|język=pl}}</ref>. Na ich rysunkach ściana zamkowa od strony [[Wisła|Wisły]] nie kończyła się tuż za bramą usytuowaną w narożniku czyli poza zarys muru obwodowego z opracowania Różyckiej, ale ciągnęła się znacznie dalej w głąb doliny Bystrej. Niewielkie rozmiary szczytowej części zamkowego [[Półwysep|cypla]] sugerują, że usytuowany na niej obiekt był niewielki. Takie wrażenie umacnia widok drzew, które górują nad najwyższą częścią ruin oraz zachowanych resztek ścian od strony dawnego dziedzińca. Jedynie widok fragmentu ściany bramnej od strony podejścia sugeruje, że budowla mogła być monumentalną<ref name="skarpa" />.
Z powyższej analizy wynikałoby, że zamek był znacznie większy niż zakładała Różycka. Miał on najprawdopodobniej dwa [[Dziedziniec|dziedzińce]] rozdzielone murem kurtynowym o grubości większej niż mury obwodowe, a zachowane obecnie fragmenty ścian to jedynie resztki zabudowy jego południowej części. W takiej sytuacji przejazd bramny prowadziłby wzdłuż muru kurtynowego na północny dziedziniec, a jego ochronę zapewniałaby czworokątna wieża podparta zachowanymi do dziś potężnymi kamiennymi przyporami. Wieża ta nie była wysunięta poza obręb murów, a stąd można przypuszczać, że kwestię obrony pionowej rozwiązano na wczesnym etapie funkcjonowania zamku przez zainstalowanie [[Hurdycja|hurdycji]] na najwyższej kondygnacji wieży.

⚫
Opis zamku w [[S. Orgelbranda Encyklopedia Powszechna (1859)|Encyklopedii Orgelbranda]] w 1860 sugeruje istnienie przed laty wieży i mostu. Wysoką budowlę w obrębie zamku, prawdopodobnie wieżę, widać na rycinie K. Przykorckiego z 1868. Na rysunku [[Feliks Brzozowski|Feliksa Brzozowskiego]] z 1879 widać już tylko resztki zamkowych ścian. Z XIX-wiecznych opisów i rysunków wynika, że obecne ruiny to jedynie fragmenty znacznie większego zespołu budowli. Wg niepotwierdzonych naukowo koncepcji ostateczne zniszczenie zamku to najprawdopodobniej efekt serii katastrof budowlanych w drugiej połowie XIX wieku, związanych z osuwaniem się stoków cypla, a stąd i murów zamkowych od strony wąwozu przebiegającego na wschód od zamku i od doliny Bystrej, spowodowanym procesami erozji przez wody opadowe i roztopowe, prowadzącymi do podcinania tego zbocza. Osunięcia ziemi do 1868 były odpowiedzialne za pierwszy z tych etapów. Ogromny jęzor osuwiska widoczny jest na rycinie K. Przykorckiego. Koniec drugiego etapu to prawdopodobnie 1879, jednak stabilność zbocza musiała nadal budzić wątpliwości, skoro Józef Klemensowski odstąpił od pomysłu odbudowy zamku.

Jednakże po analizie numerycznego modelu ukształtowania terenu wzgórza zamkowego, koncepcja osunięcia się wzgórza zamkowego wydaje się błędna, ponieważ patrząc na mocno regularny do poziomu fosy wygląd stoków wschodniego, północnego i południowego, ich zbliżony stopień nachylenia, nie jest możliwe, aby plateau wzgórza było na tyle większe, że zmieściłby się na nim drugi dziedziniec i dodatkowe skrzydło zamku od strony północnej<ref>Agnieszka Stachyra, "Rycerski zamek w Bochotnicy" [w:] Zamki Lubelszczyzny w źródłach archeologicznych, Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Lublin 2015</ref>.


W 1959 ze względów bezpieczeństwa, za zgodą konserwatora zabytków rozebrano znajdujący się u podnóża wzgórza zamkowego historyczny mur, stanowiący dawniej część szczytową wysokiego na 15 m budynku<ref name=piw />. Przeznaczenie tego budynku nie jest jasne; mógł to być spichlerz zbożowy, piwnica winna, magazyn lub przechowalnia. Obok muru usypany był znaczących rozmiarów wzgórek. Zniszczono go podczas budowy domu mieszkalnego<ref name=piw />.
W 1959 ze względów bezpieczeństwa, za zgodą konserwatora zabytków rozebrano znajdujący się u podnóża wzgórza zamkowego historyczny mur, stanowiący dawniej część szczytową wysokiego na 15 m budynku<ref name=piw />. Przeznaczenie tego budynku nie jest jasne; mógł to być spichlerz zbożowy, piwnica winna, magazyn lub przechowalnia. Obok muru usypany był znaczących rozmiarów wzgórek. Zniszczono go podczas budowy domu mieszkalnego<ref name=piw />.

Wersja z 13:43, 11 sie 2016

Zamek w Bochotnicy
Symbol zabytku nr rej. A/449 z 24 marca 1970
Ilustracja
Widok na przednią ścianę zamku
Państwo

 Polska

Miejscowość

Bochotnica

Styl architektoniczny

gotycki, renesansowy

Ukończenie budowy

po 1340

Ważniejsze przebudowy

XV w., XVI w.

Zniszczono

1655–1660, 1868–1879

Pierwszy właściciel

Firlejowie

Kolejni właściciele

Kurowscy, Zbąscy, Oleśniccy, Borkowscy, Tarłowie, Lubomirscy, Sanguszkowie, Potoccy, Adam Kazimierz Czartoryski, Józef Klemensowski

Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building}
Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek w Bochotnicy (Zamek Esterki) – ruiny gotyckiej twierdzy obronnej o obecnych wymiarach ok. 30 × 35 m, powstałej po 1340 na lewym, stromym i zalesionym zboczu doliny Bystrej w Bochotnicy, ok. 70 m ponad doliną. Zamek i wzgórze zamkowe zostały wpisane w marcu 1970 do rejestru zabytków województwa lubelskiego pod Nr Rej. Zab. A/449[1].

Historia

Esterka

Zamek został zbudowany prawdopodobnie przez rodzinę Firlejów około połowy XIV wieku po najeździe Tatarów na Lubelszczyznę w 1341 roku, co potwierdza pierwsza wzmianka o nim z 1368 i z 1399 z powodu jego sprzedaży przez Jana z Bejsc kasztelanowi żarnowskiemu Klemensowi z Kurowa herbu Szreniawa za 550 grzywien. W latach 60. XV wieku był własnością Zbąskich, z których Katarzyna ze Zbąskich Oleśnicka napadała na kupców i okoliczne dwory szlacheckie. Potem zamek przeszedł w ręce Oleśnickich, a po 1532 przekazano go w dzierżawę. W 1585 r. zamek opisywany jest jako obiekt tak zniszczony, że grożący ruiną. Zapewne było to związane z częstymi zmianami właścicieli po bezpotomnej śmierci Jana Bochotnickiego w 1532 roku. Nie wiadomo kiedy zamek został ostatecznie opuszczony.

Zamek nigdy nie był własnością królewską, dlatego wiązanie go z osobą Esterki nie znajduje potwierdzenia w źródłach. W 1889 dziedzic Józef Klemensowski z Celejowa planował odbudować zamek w duchu romantyzmu, jednak planów tych nie zrealizował.

Architektura

W latach 1964–1965 zamek badali architekci i archeolodzy z Zakładu Architektury Polskiej Politechniki Wrocławskiej pod kierunkiem Ewy Różyckiej. Odkryto wtedy fragmenty kamiennych portali, fragment maswerku, relikty ceglanego sklepienia żebrowego, kamienną konsolę nadbramną[2][3][4]. Badania wskazały na dwa etapy budowy zamku.

W XIV wieku zbudowano mury obwodowe na planie wieloboku z jednotraktowym budynkiem mieszkalnym od północy. Warownia była bezwieżowa, założona na planie prostokąta o ściętych wielobocznie narożach, co zbliżało ją do kształtu elipsoidalnego. Jako pierwsze powstało skrzydło północne, poprzedzone wcześniejszą basztą na kulminacji wzgórza. W początkach XV wieku zamek rozbudowano od strony południowej.

W drugiej fazie na przełomie XV i XVI wieku dobudowano trzypiętrowy budynek od południa i nową bramę od strony południowo-zachodniej z mostem zwodzonym. Za czasów Oleśnickich nastąpiła renesansowa przebudowa zamku; powstały skrzydła południowe, trójkondygnacyjne, oraz brama wjazdowa i most zwodzony. Zamek po przebudowie stanowił nieregularne założenie o planie zbliżonym do prostokątnego z zaokrąglonym narożem południowo-wschodnim, natomiast południowo-zachodnim przebudowanym – wysuniętym ostro przed lico ściany zachodniej. Wewnątrz murów obwodowych znajdowały się dwa budynki: starszy północny i nowy południowy, rozdzielone trapezowym dziedzińcem. Obydwa były jednotraktowe, o szerokości 6 metrów. W południowej ścianie przy narożu południowo-zachodnim znajdowała się nowa brama. Zachowało się częściowo jej prawe ościeże z dekorowanym ciosem stanowiącym być może podstawę ozdobnego łęku. Na murze przy bramie stwierdzono również wrąb na most zwodzony, który przerzucany nad suchą, szeroką na 50 metrów fosą, łączył zamek z płaskowyżem lessowym od południa. Stwierdzono, że budynek północny podzielony był na trzy pomieszczenia. W środkowym z nich znajdowało się jedno wspólne wejście zewnętrzne, które ujęte było w kamienny portal. Budynek południowy podzielony był na dwa pomieszczenia, a każde z nich posiadało odrębne wejścia od dziedzińca zamkowego, również przez portale obramione kamieniarką. Ewa Różycka przypuszcza, że izby w przyziemiu były sklepione. Nad nimi znajdowały się jeszcze co najmniej dwie kondygnacje budynku[2][3][4].

Zdaniem innych badaczy wizja zamku przedstawiona przez zespół Różyckiej pozostaje jednak w sprzeczności z XIX-wiecznym zarysem tej budowli, jaki przedstawili Adam Lerue (1857/1859), L. Grabowski (1868) i Michał Elwiro Andriolli (1879)[5]. Na ich rysunkach ściana zamkowa od strony Wisły nie kończyła się tuż za bramą usytuowaną w narożniku czyli poza zarys muru obwodowego z opracowania Różyckiej, ale ciągnęła się znacznie dalej w głąb doliny Bystrej. Niewielkie rozmiary szczytowej części zamkowego cypla sugerują, że usytuowany na niej obiekt był niewielki. Takie wrażenie umacnia widok drzew, które górują nad najwyższą częścią ruin oraz zachowanych resztek ścian od strony dawnego dziedzińca. Jedynie widok fragmentu ściany bramnej od strony podejścia sugeruje, że budowla mogła być monumentalną[5].

Opis zamku w Encyklopedii Orgelbranda w 1860 sugeruje istnienie przed laty wieży i mostu. Wysoką budowlę w obrębie zamku, prawdopodobnie wieżę, widać na rycinie K. Przykorckiego z 1868. Na rysunku Feliksa Brzozowskiego z 1879 widać już tylko resztki zamkowych ścian. Z XIX-wiecznych opisów i rysunków wynika, że obecne ruiny to jedynie fragmenty znacznie większego zespołu budowli. Wg niepotwierdzonych naukowo koncepcji ostateczne zniszczenie zamku to najprawdopodobniej efekt serii katastrof budowlanych w drugiej połowie XIX wieku, związanych z osuwaniem się stoków cypla, a stąd i murów zamkowych od strony wąwozu przebiegającego na wschód od zamku i od doliny Bystrej, spowodowanym procesami erozji przez wody opadowe i roztopowe, prowadzącymi do podcinania tego zbocza. Osunięcia ziemi do 1868 były odpowiedzialne za pierwszy z tych etapów. Ogromny jęzor osuwiska widoczny jest na rycinie K. Przykorckiego. Koniec drugiego etapu to prawdopodobnie 1879, jednak stabilność zbocza musiała nadal budzić wątpliwości, skoro Józef Klemensowski odstąpił od pomysłu odbudowy zamku.

Jednakże po analizie numerycznego modelu ukształtowania terenu wzgórza zamkowego, koncepcja osunięcia się wzgórza zamkowego wydaje się błędna, ponieważ patrząc na mocno regularny do poziomu fosy wygląd stoków wschodniego, północnego i południowego, ich zbliżony stopień nachylenia, nie jest możliwe, aby plateau wzgórza było na tyle większe, że zmieściłby się na nim drugi dziedziniec i dodatkowe skrzydło zamku od strony północnej[6].

W 1959 ze względów bezpieczeństwa, za zgodą konserwatora zabytków rozebrano znajdujący się u podnóża wzgórza zamkowego historyczny mur, stanowiący dawniej część szczytową wysokiego na 15 m budynku[7]. Przeznaczenie tego budynku nie jest jasne; mógł to być spichlerz zbożowy, piwnica winna, magazyn lub przechowalnia. Obok muru usypany był znaczących rozmiarów wzgórek. Zniszczono go podczas budowy domu mieszkalnego[7].

Legendy

Według miejscowej legendy warownia miała być miejscem schronienia Esterki[8][9], żydowskiej kochanki króla Kazimierza Wielkiego. Przed laty fundację zamku przypisywano również Maciejowi Borkowicowi[10], zaufanemu króla Kazimierza. Jeszcze inna legenda mówi o Katarzynie Zbąskiej – rozbójniczce, która za swe zbrodnie skazana została na wieczne potępienie i jako duch pilnuje swoich skarbów (znany jest proces o najechanie przez Katarzynę dóbr podkomorzego lubelskiego, Grota z Ostrowa). Legenda podaje też, że zamek połączony był podziemnym tunelem z zamkiem w Kazimierzu. Tunelem tym, można było poruszać się podobno jeszcze na początku XX wieku, ale obecnie jest on zasypany. Wzgórze zamkowe do dziś określane jest przez starszych mieszkańców mianem Lochów[7]

Galeria

  • Widok na najlepiej zachowaną ścianę zamku (2007)
    Widok na najlepiej zachowaną ścianę zamku (2007)
  • Pozostałości murów zamkowych (2011)
    Pozostałości murów zamkowych (2011)
  • Ściana skrzydła południowego (2011)
    Ściana skrzydła południowego (2011)
  • Ruiny zamku (2012)
    Ruiny zamku (2012)
  • Ruiny zamku (2012)
    Ruiny zamku (2012)
  1. ↑ Urząd Miasta Kazimierz Dolny: Plan Odnowy Miejscowości Bochotnica na lata 2010-2017. [dostęp 2013-08-05]. (pol.).
  2. ↑ a b Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, Jan Salm „Leksykon Zamków w Polsce”, wyd. Arkady, Warszawa 2001, s. 100.
  3. ↑ a b Ewa Różycka, Zamek w Bochotnicy”, Komunikat, Zeszyt nauk. Polit. Wrocł. Nr 81. Architektura. Zesz.6, 1964.
  4. ↑ a b H. Gawarecki, M. Stankowa Zamek w Bochotnicy „Przegląd Lubelski” R.1:1965, s. 134-146.
  5. ↑ a b Wojciech Brochwicz-Lewiński, Tadeusz Kulas, Andrzej Omasta, Jacek Turant: BOCHOTNICA: ZAMEK KTÓRY ZJECHAŁ ZE SKARPY. [dostęp 2013-08-04]. (pol.).
  6. ↑ Agnieszka Stachyra, "Rycerski zamek w Bochotnicy" [w:] Zamki Lubelszczyzny w źródłach archeologicznych, Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Lublin 2015
  7. ↑ a b c Edward Piwowarek: Rody Bochotnickie. Obrzędy – Obyczaje – Tradycje XX wieku. Bochotnica: 2007, s. 90.
  8. ↑ Waldemar Sulisz: Strażnik królewskiej kochanki. [dostęp 2013-08-04]. (pol.).
  9. ↑ Maria Kolesiewicz: Historia zamku w Bochotnicy. Esterka i biały kot pilnujący skarbów. [dostęp 2013-08-04]. (pol.).
  10. ↑ Karol Rose. Pamiątka po Maćku Borkowiczu. „Biesiada Literacka, nr 11/1914”. 

Bibliografia

  • Jolanta Nogaj-Chachaj, Paweł Lis, Anna Sochacka, Jadwiga Teodorowicz-Czerepińska, Pawłowski: Bochotnica – historia i zabytki. Puławy: Drukarnia Azoty, 1996, s. 40.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zamek_w_Bochotnicy&oldid=46567409”