Państwo wielkomorawskie: Różnice pomiędzy wersjami

{{{nazwa}}}
	[[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}\|Flaga]]
Stolica	Weligrad
	Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|}
	Multimedia w Wikimedia Commons
	[[wikt:{{{wikisłownik}}}\|Hasło w Wikisłowniku]]

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 22:47, 25 sty 2018

Państwo wielkomorawskie (także Wielkie Morawy – cz. Velká Morava, słow. Veľká Morava, łac. Magna Moravia lub Rzesza Wielkomorawska – cz. Velkomoravská říše, słow. Veľkomoravská ríša) – średniowieczne państwo słowiańskie. Stolicą był Weligrad, którego dokładne położenie pozostaje nieznane. Sądzi się, że główny ośrodek państwa mógł się znajdować na terenie dzisiejszego Starego Města lub grodziska Mikulčice^[1]^[2]^[3].

Historia

Powstało na początku IX wieku na terenach dzisiejszych Moraw (stanowiących wcześniej centrum Państwa Samona), kilka lub kilkanaście lat po ostatecznym zniszczeniu Kaganatu Awarskiego przez armię Karola Wielkiego w 805 roku. Jest wysoce prawdopodobne, że to słowiańskie elity państwa Awarów przyczyniły się bezpośrednio do jego powstania. Wskazuje na to wykorzystywanie ozdób awarskich i awarskich ostróg przez elity wielkomorawskie w początkowym okresie jego istnienia. Państwo wielkomorawskie rządzone było przez lokalną dynastię, której pierwszym znanym przedstawicielem był Mojmir I. Pierwsza wzmianka o tym państwie dotyczy włączenia do niego Księstwa Nitrzańskiego przez Mojmira I, co nastąpiło w roku 833 lub nieco wcześniej. Mniej więcej w tym samym czasie władca wielkomorawski postanowił wprowadzić w swoim państwie chrześcijaństwo w wersji zachodniej. Chrzest przyjęto w 822 za pośrednictwem Państwa wschodniofrankijskiego. Wiązało się to także przypuszczalnie ze zwrotem politycznym na zachód, na co wskazuje także liczniejsze pojawienie się ozdób pochodzących z państwa Franków. Kolejny władca postanowił zmienić orientację polityczną i zwrócić się w kierunku Cesarstwa Bizantyjskiego ze stolicą w Konstantynopolu. Przypuszczalnie z tego powodu w 863 roku działalność misyjną w państwie wielkomorawskim zaczęli prowadzić dwaj greccy misjonarze Cyryl i Metody pochodzący z Salonik. Za zgodą papieża Hadriana w Wielkich Morawach pojawił się stworzony przez nich obrządek słowiański oraz język staro-cerkiewno-słowiański, a także alfabet cyrylica. Wkrótce powstały też liczne murowane kościoły, np. na grodzie w Mikulczycach powstało ich około dwudziestu. Działalność misjonarzy była na tyle skuteczna, że udało się także ustanowić odrębne arcybiskupstwo morawskie, które było niezależne od kościoła wschodniofrankijskiego. Epizod obrządku słowiańskiego zakończył się w roku 887, gdy za sprawą wrogiej postawy duchowieństwa niemieckiego uczniowie Cyryla i Metodego zostali wygnani przez księcia Świętopełka I.

Szczyt ekspansji Wielkich Moraw przypadł na panowanie Świętopełka I w latach 871–894, kiedy w ich skład wchodziły, poza Morawami, częściowo tereny dzisiejszych Węgier i Słowacji, a także Czechy, Łużyce, Zakarpacie. Kwestia przynależności do Państwa wielkomorawskiego Małopolski i Śląska jest przedmiotem sporów między polskimi naukowcami, z których część opowiada się za tą przynależnością^[4]^[5], a część uznaje, że nie ma na nią żadnych dowodów^[6]^[7].

Po śmierci Świętopełka jego dwaj synowie zaczęli walkę o tron. Osłabione walkami wewnętrznymi, państwo nie było w stanie obronić się przed najazdem koczowniczych Węgrów ktorzy zaatakowali od strony Niziny Panońskiej. W konsekwencji osłabienia wewnętrznego i węgierskiego najazdu Państwo Wielkomorawskie upadło w latach 902–907 po około stu latach istnienia.

Nazwa

Nazwa Wielkie Morawy (Μεγάλη Μοραβία) została po raz pierwszy wymieniona około 950 roku w dziele De administrando imperio (O rządzeniu państwem) bizantyjskiego cesarza Konstantyna VII Porfirogenety^[8]. Według jednej z teorii człon „wielkie” jest przekładem pierwotnego greckiego terminu Μεγάλη ‘odległe, obce, dalekie’. Określenie to stosowane było do Moraw północnych, w celu odróżnienia ich od Moraw bałkańskich (obecna Serbia), w tamtym okresie będących w strefie wpływów Bizancjum^[9].

W 822 roku mieszkańcy dorzecza Morawy i Dyi występują pod własną nazwą: Sclavi Margenses i Sclavi Marahenses^[10] (Marharii – Morawianie, Merehanii – zachodni Słowacy). Państwo morawskie nazywane było: regnum Maraurorum, Margorum, Rastizi, Zuentibaldi, Moravska oblast’. Inna popularna nazwa to Rzesza Wielkomorawska, która wskazywała na federalny charakter państwa.

Część badaczy sądzi, że przymiotnik „wielkie”, wskazuje na Morawy z terytoriami okolicznymi przyłączonymi w drodze ekspansji w IX wieku^[8].

Władza

Ustrój państwa wielkomorawskiego zaliczany jest do monarchii wczesnofeudalnych. Najwyższą władzę w państwie sprawował władca pochodzący z rodzimej dynastii Mojmirowiców. W źródłach określany jako: kьnędzь, princeps, rex, dux, vladyka, comes^[11]. Znaczącą pozycję w rządzeniu krajem posiadali otaczający księcia dostojnicy, możni i naczelnicy uzależnionych terenów, nazywani niekiedy Moravjęne^[11]. Z warstwy możnych prawdopodobnie pochodzili urzędnicy, sprawujący funkcje: administracyjne – żupani zarządzający prowincjami zwanymi żupami; wojskowe – wojewodowie zajmujący się organizacją militarną państwa; a także sądowe – urzędnicy przewodzący sądom żupnym, którym podlegali wszyscy wolni, jak i niewolni, którzy nie zostali na podstawie zarządzenia książęcego objęci inną jurysdykcją np. kościelną^[12]^[13].

Terytorium państwa wielkomorawskiego

Władcy wielkomorawscy

Osobny artykuł: Władcy wielkomorawscy.

Zobacz też

Państwo Samona – Hipoteza przetrwania

Przypisy

↑ JosefJ. Poulík JosefJ., Mikulčice: Velkomoravské mocenské ústředí, Praga: Olympia, 1974 (cz.).
↑ LuděkL. Galuška LuděkL., Velká Morava mezi východem a západem = Großmähren zwischen West und Ost: sborník příspěvků z mezinárodní vědecké konference: Uherské Hradiště, Staré Město 28.9.-1.10.1999, PavelP. Kouřil, ZdeněkZ. Měřínský, Archeologický ústav Akademie věd České republiky, Brno 2001, ISBN 80-86023-28-1 (cz.).
↑ LuděkL. Galuška LuděkL., Uherské Hradiště - Sady: křesťanské centrum Říše velkomoravské, Moravské zemské muzeum, Litera, 1996, ISBN 80-7028-080-8 .
↑ RościsławR. Żerelik RościsławR., Historia Śląska, Wrocław: Wydawnictwo Uniw. Wrocławskiego, 2002, s. 37–38 .
↑ NormanN. Davies NormanN., RogerR. Moorhouse RogerR., Mikrokosmos, Kraków: Znak, 2002, s. 75 .
↑ WacławW. Korta WacławW., Historia Śląska do 1763 roku, Warszawa: DiG, 2003, s. 55–57 .
↑ Przynależność polityczna i kościelna ziem południowej Polski w X wieku, [w:] Dariusz AndrzejD.A. Sikorski Dariusz AndrzejD.A., Początki Kościoła w Polsce, Poznań: PTPN, 2012, ISBN 978-83-7654-159-4 .
↑ ^a ^b Polek 1994 ↓, s. 14.
↑ JerzyJ. Skowronek JerzyJ., MieczysławM. Tanty MieczysławM., TadeuszT. Wasilewski TadeuszT., Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek, Warszawa: Książka i Wiedza, 2005, s. 37, ISBN 83-05-13401-6 .
↑ Polek 1994 ↓, s. 13.
↑ ^a ^b Polek 1994 ↓, s. 16.
↑ JerzyJ. Skowronek JerzyJ., MieczysławM. Tanty MieczysławM., TadeuszT. Wasilewski TadeuszT., Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek, Warszawa: Książka i Wiedza, 2005, s. 42, ISBN 83-05-13401-6 .
↑ Polek 1994 ↓, s. 17.

Bibliografia

JanJ. Dekan JanJ., Wielkie Morawy. Epoka i sztuka, Bratysława – Wrocław 1979 .
KrzysztofK. Polek KrzysztofK., Państwo wielkomorawskie i jego sąsiedzi, Kraków 1994, ISBN 83-85898-57-3 .
KrzysztofK. Polek KrzysztofK., Podstawy gospodarcze państwa wielkomorawskiego, Kraków 1994, ISBN 83-86077-75-1 .
IdziI. Panic IdziI., Ostatnie lata Wielkich Moraw, Katowice 2003, ISBN 83-226-0960-4 .
WitoldW. Chrzanowski WitoldW., Świętopełk I Wielki król Wielkomorawski, Kraków 2010, ISBN 978-83-60448-88-5 .
WitoldW. Chrzanowski WitoldW., Kronika Słowian. Tom I Rzesza Wielkomorawska i kraj Wiślan, Kraków 2008, ISBN 978-83-7396-702-1 .
Athanasius Pekar OSBM, Our Slavic Heritage, Pittsburgh, PA 1969

[1] JosefJ. Poulík JosefJ., Mikulčice: Velkomoravské mocenské ústředí, Praga: Olympia, 1974 (cz.).

[2] LuděkL. Galuška LuděkL., Velká Morava mezi východem a západem = Großmähren zwischen West und Ost: sborník příspěvků z mezinárodní vědecké konference: Uherské Hradiště, Staré Město 28.9.-1.10.1999, PavelP. Kouřil, ZdeněkZ. Měřínský, Archeologický ústav Akademie věd České republiky, Brno 2001, ISBN 80-86023-28-1 (cz.).

[3] LuděkL. Galuška LuděkL., Uherské Hradiště - Sady: křesťanské centrum Říše velkomoravské, Moravské zemské muzeum, Litera, 1996, ISBN 80-7028-080-8 .

[4] RościsławR. Żerelik RościsławR., Historia Śląska, Wrocław: Wydawnictwo Uniw. Wrocławskiego, 2002, s. 37–38 .

[5] NormanN. Davies NormanN., RogerR. Moorhouse RogerR., Mikrokosmos, Kraków: Znak, 2002, s. 75 .

[6] WacławW. Korta WacławW., Historia Śląska do 1763 roku, Warszawa: DiG, 2003, s. 55–57 .

[7] Przynależność polityczna i kościelna ziem południowej Polski w X wieku, [w:] Dariusz AndrzejD.A. Sikorski Dariusz AndrzejD.A., Początki Kościoła w Polsce, Poznań: PTPN, 2012, ISBN 978-83-7654-159-4 .

[CITEREFPolek199414-8] Polek 1994 ↓, s. 14.

[9] JerzyJ. Skowronek JerzyJ., MieczysławM. Tanty MieczysławM., TadeuszT. Wasilewski TadeuszT., Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek, Warszawa: Książka i Wiedza, 2005, s. 37, ISBN 83-05-13401-6 .

[CITEREFPolek199413-10] Polek 1994 ↓, s. 13.

[CITEREFPolek199416-11] Polek 1994 ↓, s. 16.

[12] JerzyJ. Skowronek JerzyJ., MieczysławM. Tanty MieczysławM., TadeuszT. Wasilewski TadeuszT., Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek, Warszawa: Książka i Wiedza, 2005, s. 42, ISBN 83-05-13401-6 .

[CITEREFPolek199417-13] Polek 1994 ↓, s. 17.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

@@ Linia 90: / Linia 90: @@
 == Historia ==
-Powstało na początku IX wieku na terenach dzisiejszych [[Morawy|Moraw]] (stanowiących wcześniej centrum [[Państwo Samona|Państwa Samona]]), kilka lub kilkanaście lat po ostatecznym zniszczeniu [[Kaganat Awarów|Kaganatu Awarskiego]] przez armię [[Karol Wielki|Karola Wielkiego]] w [[805]] roku. Jest wysoce prawdopodobne, że to słowiańskie elity państwa [[Awarowie|Awarów]] przyczyniły się bezpośrednio do jego powstania. Rządzone było przez lokalną [[dynastia|dynastię]], której pierwszym znanym przedstawicielem był Mojmir I. Pierwsza wzmianka o tym państwie dotyczy włączenia do niego [[Księstwo Nitrzańskie|Księstwa Nitrzańskiego]] przez Mojmira I, co nastąpiło w roku 833 lub nieco wcześniej. Mniej więcej w tym samym czasie w państwie zaszczepione zostało [[chrześcijaństwo]]. Chrzest przyjęto w 822 od strony [[Państwo wschodniofrankijskie|państwa wschodniofrankijskiego]]. Od 863 roku działalność misyjną w państwie wielkomorawskim prowadzili [[Cyryl i Metody]], wraz z którymi pojawił się stworzony przez nich [[ryt słowiański|obrządek słowiański]] oraz [[język staro-cerkiewno-słowiański]]. Epizod obrządku słowiańskiego zakończył się w roku [[887]], gdy za sprawą wrogiej postawy duchowieństwa niemieckiego uczniowie Cyryla i Metodego zostali wygnani.
+Powstało na początku IX wieku na terenach dzisiejszych [[Morawy|Moraw]] (stanowiących wcześniej centrum [[Państwo Samona|Państwa Samona]]), kilka lub kilkanaście lat po ostatecznym zniszczeniu [[Kaganat Awarów|Kaganatu Awarskiego]] przez armię [[Karol Wielki|Karola Wielkiego]] w [[805]] roku. Jest wysoce prawdopodobne, że to słowiańskie elity państwa [[Awarowie|Awarów]] przyczyniły się bezpośrednio do jego powstania. Wskazuje na to wykorzystywanie ozdób awarskich i awarskich ostróg przez elity wielkomorawskie w początkowym okresie jego istnienia. Państwo wielkomorawskie rządzone było przez lokalną [[dynastia|dynastię]], której pierwszym znanym przedstawicielem był Mojmir I. Pierwsza wzmianka o tym państwie dotyczy włączenia do niego [[Księstwo Nitrzańskie|Księstwa Nitrzańskiego]] przez Mojmira I, co nastąpiło w roku 833 lub nieco wcześniej. Mniej więcej w tym samym czasie władca wielkomorawski  postanowił wprowadzić w swoim państwie [[chrześcijaństwo]] w wersji zachodniej. Chrzest przyjęto w [[822]] za pośrednictwem [[Państwo wschodniofrankijskie|Państwa wschodniofrankijskiego]]. Wiązało się to także przypuszczalnie ze zwrotem politycznym na zachód, na co wskazuje także liczniejsze pojawienie się ozdób pochodzących z państwa Franków.
+Kolejny władca postanowił zmienić orientację polityczną i zwrócić się w kierunku Cesarstwa Bizantyjskiego ze stolicą w Konstantynopolu. Przypuszczalnie z tego powodu w [[863]] roku działalność misyjną w państwie wielkomorawskim zaczęli prowadzić dwaj greccy misjonarze [[Cyryl i Metody]] pochodzący z Salonik. Za zgodą papieża Hadriana w Wielkich Morawach pojawił się stworzony przez nich [[ryt słowiański|obrządek słowiański]] oraz [[język staro-cerkiewno-słowiański]], a także alfabet [[cyrylica]]. Wkrótce powstały też liczne murowane kościoły, np. na  grodzie w Mikulczycach powstało ich około dwudziestu. Działalność misjonarzy była na tyle skuteczna, że udało się także ustanowić odrębne arcybiskupstwo morawskie, które było niezależne od kościoła wschodniofrankijskiego. Epizod obrządku słowiańskiego zakończył się w roku [[887]], gdy za sprawą wrogiej postawy duchowieństwa niemieckiego uczniowie Cyryla i Metodego zostali wygnani przez księcia Świętopełka I.
 Szczyt ekspansji Wielkich Moraw przypadł na panowanie [[Świętopełk I morawski|Świętopełka I]] w latach 871–894, kiedy w ich skład wchodziły, poza Morawami, częściowo tereny dzisiejszych [[Węgry|Węgier]] i [[Słowacja|Słowacji]], a także [[Czechy]], [[Łużyce]], [[Zakarpacie]]. Kwestia przynależności do Państwa wielkomorawskiego [[Małopolska|Małopolski]] i [[Śląsk]]a jest przedmiotem sporów między polskimi naukowcami, z których część opowiada się za tą przynależnością<ref>{{cytuj|autor=Rościsław Żerelik|tytuł=Historia Śląska|wydawca=Wydawnictwo Uniw. Wrocławskiego|miejsce=Wrocław|data=2002|s=37–38}}</ref><ref>{{cytuj|autor=Norman Davies, Roger Moorhouse|tytuł=Mikrokosmos|wydawca=Znak|miejsce=Kraków|data=2002|s=75}}</ref>, a część uznaje, że
 nie ma na nią żadnych dowodów<ref>{{cytuj|autor=Wacław Korta|tytuł=Historia Śląska do 1763 roku|wydawca=DiG|miejsce=Warszawa|data=2003|s=55–57}}</ref><ref>{{cytuj|autor=Dariusz Andrzej Sikorski|rozdział=[https://www.academia.edu/23100818/Przynale%C5%BCno%C5%9B%C4%87_polityczna_i_ko%C5%9Bcielna_ziem_po%C5%82udniowej_Polski_w_X_wieku_w_D.A._Sikorski_Pocz%C4%85tki_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_w_Polsce_Wyd._PTPN_Pozna%C5%84_2012 Przynależność polityczna i kościelna ziem południowej Polski w X wieku]|tytuł=Początki Kościoła w Polsce|wydawca=PTPN|miejsce=Poznań|data=2012|isbn=9788376541594}}</ref>.
+Po śmierci Świętopełka jego dwaj synowie zaczęli walkę o tron.  Osłabione walkami wewnętrznymi, państwo nie było w stanie obronić się przed najazdem koczowniczych Węgrów ktorzy zaatakowali od strony Niziny Panońskiej. W konsekwencji osłabienia wewnętrznego i węgierskiego najazdu Państwo Wielkomorawskie upadło w latach 902–907 po około stu latach istnienia.
-Osłabione walkami wewnętrznymi, pomiędzy następcami Świętopełka, państwo upadło w latach 902–907, przede wszystkim w wyniku najazdu koczowniczych [[Węgrzy|Węgrów]], którzy wtargnęli przez północne [[Karpaty]] do [[Kotlina Panońska|Kotliny Panońskiej]] około roku 896.
 == Nazwa ==