Przejdź do zawartości

Zamek w Ciechanowie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Budynek infobox}}
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Bibliografia: drobne merytoryczne
Linia 39: Linia 39:
Najstarsze wzmianki o warowni pochodzą z roku 1429, kiedy to jego architekt – mistrz Niklos przedstawił księciu Januszowi I rachunki budowlane dotyczące prac przy wznoszeniu twierdzy. Niespełna pół wieku później książęca rezydencja uległa poważnym uszkodzeniom, będącym wynikiem pożaru, który w roku 1467 strawił stare miasto. Obiekt szybko odbudowano i podczas prac renowacyjnych znacznie unowocześniono. Nowe wnętrza budziły zachwyt, a przepych i zgromadzone w nich kosztowności świadczyły o zamożności jego bogatych mieszkańców. W zamku znajdowała się kaplica książęca pw. św. Stanisława{{r|autonazwa1}}.
Najstarsze wzmianki o warowni pochodzą z roku 1429, kiedy to jego architekt – mistrz Niklos przedstawił księciu Januszowi I rachunki budowlane dotyczące prac przy wznoszeniu twierdzy. Niespełna pół wieku później książęca rezydencja uległa poważnym uszkodzeniom, będącym wynikiem pożaru, który w roku 1467 strawił stare miasto. Obiekt szybko odbudowano i podczas prac renowacyjnych znacznie unowocześniono. Nowe wnętrza budziły zachwyt, a przepych i zgromadzone w nich kosztowności świadczyły o zamożności jego bogatych mieszkańców. W zamku znajdowała się kaplica książęca pw. św. Stanisława{{r|autonazwa1}}.


Po śmierci ostatniego księcia mazowieckiego, [[Janusz III|Janusza III]], został ofiarowany w posagu królowej [[Bona Sforza|Bonie]], żonie [[Zygmunt I Stary|Zygmunta Starego]]. W [[XVI wiek]]u zamek zostaje przebudowany na renesansową rezydencję królowej [[Bona Sforza|Bony]], wtedy właśnie przeżywa czasy swojej świetności. Największych zniszczeń zamek doznał w okresie [[II wojna północna|potopu szwedzkiego]].
Po śmierci ostatniego księcia mazowieckiego [[Janusz III|Janusza III]], zamek został ofiarowany w posagu królowej [[Bona Sforza|Bonie]], żonie [[Zygmunt I Stary|Zygmunta Starego]]. W [[XVI wiek]]u zamek zostaje przebudowany na renesansową rezydencję królowej [[Bona Sforza|Bony]], wtedy właśnie przeżywa czasy swojej świetności. Największych zniszczeń zamek doznał w okresie [[II wojna północna|potopu szwedzkiego]].


== Architektura ==
== Architektura ==
Linia 70: Linia 70:


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
*[[Leszek Kajzer]], Stanisław Kołodziejski, Jan Salm: ''Leksykon zamków w Polsce,'' Warszawa, [[Wydawnictwo „Arkady”|Arkady]], 2012, ISBN 978-83-213-4158-3
* Zapiski Ciechanowskie, Tom IX, Ciechanów 1995
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Sypek | imię = Agnieszka |nazwisko2=Sypek |imię2=Robert | tytuł = Zamki i warownie ziemi mazowieckiej | data = 2002 | wydawca = Wydawnictwo Trio | miejsce = Warszawa | isbn = 83-88542-34-6 | strony =90-95}}
*[[Robert Kunkel]], ''Architektura gotycka na Mazowszu'', Wydawnictwo DiG, Warszawa 2006, {{ISBN|8371813902}}
*Zapiski Ciechanowskie, Tom IX, Ciechanów 1995
*{{Cytuj książkę | nazwisko = Sypek | imię = Agnieszka |nazwisko2=Sypek |imię2=Robert | tytuł = Zamki i warownie ziemi mazowieckiej | data = 2002 | wydawca = Wydawnictwo Trio | miejsce = Warszawa | isbn = 83-88542-34-6 | strony =90-95}}
*''Ratownicze prace archeologiczne prowadzone na zamku w Ciechanowie w 2003 r.'', [w:] Zamek Książąt Mazowieckich w Ciechanowie, wczoraj — dziś — jutro, Ciechanowskie Studia Muzealne, t. IV, Ciechanów 2006


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==

Wersja z 17:02, 7 sie 2018

Zamek w Ciechanowie
Symbol zabytku nr rej. A-81 z 6 sierpnia 1959[1]
Ilustracja
Zamek wiosną, z przodu Łydynia
Państwo

 Polska

Miejscowość

Ciechanów

Ukończenie budowy

XIV/XV wiek

Położenie na mapie Ciechanowa
Mapa konturowa Ciechanowa, blisko centrum u góry znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek w Ciechanowie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo u góry znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek w Ciechanowie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, u góry nieco na lewo znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek w Ciechanowie”
Położenie na mapie powiatu ciechanowskiego
Mapa konturowa powiatu ciechanowskiego, w centrum znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek w Ciechanowie”
Ziemia52°53′05″N 20°37′10″E/52,884722 20,619444
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Zamek i jego otoczenie w latach 70.
Wejście do zamku od strony zachodniej

Zamek w Ciechanowie – zamek zbudowany w XIV wieku przez księcia mazowieckiego Siemowita III.

Historia

Zamek ciechanowski został wzniesiony w latach osiemdziesiątych XIV wieku[2]. Najstarsze wzmianki o warowni pochodzą z roku 1429, kiedy to jego architekt – mistrz Niklos przedstawił księciu Januszowi I rachunki budowlane dotyczące prac przy wznoszeniu twierdzy. Niespełna pół wieku później książęca rezydencja uległa poważnym uszkodzeniom, będącym wynikiem pożaru, który w roku 1467 strawił stare miasto. Obiekt szybko odbudowano i podczas prac renowacyjnych znacznie unowocześniono. Nowe wnętrza budziły zachwyt, a przepych i zgromadzone w nich kosztowności świadczyły o zamożności jego bogatych mieszkańców. W zamku znajdowała się kaplica książęca pw. św. Stanisława[2].

Po śmierci ostatniego księcia mazowieckiego Janusza III, zamek został ofiarowany w posagu królowej Bonie, żonie Zygmunta Starego. W XVI wieku zamek zostaje przebudowany na renesansową rezydencję królowej Bony, wtedy właśnie przeżywa czasy swojej świetności. Największych zniszczeń zamek doznał w okresie potopu szwedzkiego.

Architektura

Zamek zbudowano na bagnistym terenie. Mury o wysokości 10 m stanowią prostokąt. W narożnikach znajdują się dwie okrągłe baszty. Założenie obronne zbudowane zostało na bagnach, na prawym brzegu rzeki Łydyni. Aby zamek zachował stabilność, w bagnistym podłożu przed rozpoczęciem budowy, zatopiono masę żwiru i cegieł oraz setki dębowych pni. Masywna, ceglana twierdza ma kształt regularnego czworoboku (48 na 57 metrów) z dwiema potężnymi basztami (zachodnia, zwana arsenałem i wschodnia, zwana więzienną) od strony rzeki.

Usytuowane w południowych narożach zamku wieże osłaniały podejście do bramy. Pierwotnie miały one tę samą wysokość, co mury obwodowe. Dostęp do nich prowadził prosto z chodników straży, znajdujących się po wewnętrznej stronie murów obronnych. W północnej części dziedzińca stał pałac książęcy - budynek o dwu kondygnacjach, z czterema pomieszczeniami na każdym poziomie. Jego przyziemia zajmowały kuchnia i spiżarnia, a na piętrze mieściły się sale reprezentacyjne.

Po pożarze, w ramach odbudowy podwyższono mury i wieże oraz dobudowano piętro pałacu, na którym umieszczono sypialnie i kaplicę św. Stanisława. Funkcje gospodarcze przejęły wtedy drewniane budynki, rozlokowane wzdłuż wschodniej i południowej kurtyny murów. Aby uchronić zamek przed podmyciem przez podnoszące się wody gruntowe, o 1,5 metra podwyższono poziom dziedzińca (podobno w tym celu trzeba było nawieźć ponad 2000 wozów z gliną). Najpoważniejszych przeobrażeń budowla doświadczyła w wieku XVI. Zlikwidowano wówczas starą bramę od południa, przebito zaś nową – w południowej części kurtyny zachodniej. Wjazd na dziedziniec poprzedzało przedbramie w formie niewielkiego ryzalitu. Znajdował się tam mechanizm do opuszczania zwodzonego mostu, a na jego piętrze usytuowany był pokoik dla odźwiernego. Po raz kolejny nadbudowano wieże i przystosowano je do broni palnej. W południowej części dziedzińca dostawiono ciąg murowanych budynków; podwyższono też górną kondygnację pałacu, który uzyskał renesansowy wystrój.

Społeczność

Od 2004 roku obok zamku w Ciechanowie istnieje Chorągiew Rycerstwa Ziemi Ciechanowskiej, grupa rekonstruująca stan rycerski wczesnego XV wieku[3].

Kontrowersje

Istnieją dwa sprzeczne projekty:

  1. rekonstrukcji – odbudowy części mieszkalnej – tzw. domu wielkiego zamku w Ciechanowie oraz
  2. projekt "rewitalizacji" – wykorzystania zabytku jako tła dla budowy współczesnej żelbetowo-przeszklonej konstrukcji architektonicznej.

1. projekt rekonstrukcji zamku, oparty na tradycji mazowieckiego budownictwa gotyckiego, nawiązujący do widoku zamku z XVI w. opracowany przez zespół konserwatorów i architektów z Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem dr Marii Ludwiki Lewickiej[4] na podstawie istniejącej historycznej inwentaryzacji zamku z XVI w.[5]. Co jest jednak nie zgodne z postanowieniami Karty Weneckiej gdzie zapisano, że "Wszystkie nowo dodane elementy zabytkowego budynku powinny być rozróżnialne od oryginalnych".

2. "rewitalizacja[6]" zamku – projekt modernistyczny wpasowujący w zabytkowe mury zamku nowoczesną konstrukcję żelbetową, przeszkloną[7] o funkcji pawilonu wystawowego w miejscu domu wielkiego[8][9] "śmiało wkomponowujący w zabytkowe historyczne mury współczesną przeszkloną część muzealno – edukacyjną."[10], opracowany w pracowni architektonicznej dra Marka Kleczkowskiego, budzącą kontrowersje[potrzebny przypis] ingerencją nowoczesną budowlą w zabytkową substancję zamku, prowadzący do unicestwienia zamku jako zabytku średniowiecznego, lecz popierany przez obecnego zarządcę zabytku[11] oraz władze lokalne, przypominający inne jednak trafne decyzje "rewitalizacji" obiektów zabytkowych w XX w.: m.in. podobną ingerencję żelbetowo-przeszklonej konstrukcji w substancję zabytkową zastosowaną na zamku w Limerick w Irlandii, nie budzące kontrowersji wstawki nowoczesnej architektury w zabytkowym zespole starówki Lubeki czy budowa szkoły w (w latach 30. XX w.) i dobudowa nowoczesnej sali gimnastycznej (1998) na terenie dziedzińca zamkowego w Szydłowie[12] lub rozebranie w latach 50. starówki w Malborku i budowę na jej miejscu nowoczesnego osiedla mieszkaniowego. Zwolennikiem rewitalizacji jest Wiesław Gruszkowski , który podkreślił, że obecna rewitalizacja zamku w Ciechanowie jest zgodna z zasadami Karty Weneckiej a nowy budynek "nie udaje" zabytkowego [13].

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 [dostęp 2012-12-06].
  2. ↑ a b Wojciech Górczyk, Ciechanów – zarys dziejów do XV w. „Kultura i Historia” 19/2011 Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie ISSN 1642-9826 [1]
  3. ↑ Rycerze z Ciechanowa. [dostęp 4.04.2013].
  4. ↑ wizualizacji projektu opartego na widoku zamku w Ciechanowie w XVI w. opracowany przez zespół konserwatorów i architektów z Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem dr Marii Ludwiki Lewickiej. [dostęp 23 marca 2009]. (pol.).
  5. ↑ Marek Piotrowski za: Ewa Blankiewicz: Czy zamek (w Ciechanowie) ma szansę ożyć?. Gazeta samorządu miasta Ciechanów luty 2008. [dostęp 23 marca 2009]. (pol.).
  6. ↑ niemająca nic wspólnego z rekonstrukcją zabytku, co przeciwnicy projektu rozumieją jako dewastację przez wykorzystanie zabytku jako tła dla współczesnej kompozycji architektonicznej zaś zwolennicy sądzą, że należy się stosować do zapisów Karty Weneckiej, że "Nie powinno się przeprowadzać rekonstrukcji zabytku - należy uszanować oryginalną substancję konstrukcji oraz materiały". zob. Ewa Blankiewicz: Czy zamek (w Ciechanowie) ma szansę ożyć?. Gazeta samorządu miasta Ciechanów luty 2008. [dostęp 23 marca 2009]. (pol.).
  7. ↑ REWITALIZACJA ZAMKU GOTYCKIEGO W CIECHANOWIE (projet modernistyczny). [dostęp 23 marca 2009]. (pol.).
  8. ↑ wizualizacja projektu modernistycznego i dyskusja. [dostęp 23 marca 2009].
  9. ↑ wizualizacja modernistycznego projektu "rewitalizacji" zamku w Ciechanowie. strona muzeum w Ciechanowie. [dostęp 23 marca 2009]. (pol.).
  10. ↑ artykuł sugeruje, że jedyna możliwość zabezpieczenia zabytku, ew. rekonstrukcji domu wielkiego zamku to "rewitalizacja" polegająca na ingerencji nowoczesną architekturą w zabytkową substancję zamku (projekt modernistyczny) oraz brak realizacji tej koncepcji uniemożliwia prowadzenie bieżących prac konserwatorskich w celu zabezpieczenia istniejącego stanu zabytku, np. bieżącego remontu pokrycia dachowego w basztach czy wykonania instalacji m.in. grzewczej w aktualnie eksploatowanych pomieszczeniach wystawowych zamku, za: Ewa Blankiewicz: Czy zamek (w Ciechanowie) ma szansę ożyć?. Gazeta samorządu miasta Ciechanów luty 2008. [dostęp 23 marca 2009]. (pol.).
  11. ↑ "Polskie zamki gotyckie albo zostały kompletnie przebudowane, albo w większości zniszczone tak, że zostały po nich zaledwie resztki nienadające się do odbudowy. Tylko zamek ciechanowski ocalał w 60-70 procentach i można realnie myśleć o przywróceniu mu dawnej świetności, stąd wyjątkowa ranga tego obiektu jako materialnego pomnika polskiej kultury. Niestety, zrozumieć tego nie chce Muzeum Szlachty Mazowieckiej, dysponent i gospodarz zamku, które pomimo masy protestów nie tylko z Polski i wprost miażdżącej opinii na temat projektu Kleczkowskiego (który przewiduje budowę w obrębie średniowiecznych murów dwóch wielkich pawilonów ze szkła i betonu, które mogą być postawione w dowolnym miejscu i pełnić dowolną funkcję, ale nie mają nic wspólnego z samym historycznym obiektem), wyrażonej przez Główną Komisję Konserwatorską i Polski Narodowy Komitet ICOMOS, zaskarżyło decyzje ministra Merty przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym. Muzeum za wszelką cenę od dwóch lat stara się przeforsować projekt dr. Kleczkowskiego, a przecież realizacja takiej "rewitalizacji" unicestwi ciechanowski zamek jako zamek, degradując jego mury do zaledwie tła dla zupełnie nowej kreacji. Niestety, sąd z powodu rażących błędów formalnoprawnych służb konserwatorskich, a nie z przyczyn merytorycznych przyznał jak na razie rację stronie skarżącej. – Sprawa nieoczekiwanie przybrała wręcz dramatyczny obrót i zaczęło wyglądać na to, że mimo jednoznacznych opinii największych w Polsce specjalistów z zakresu ochrony zabytków i czołowych polskich architektów miary prof. Marka Budzyńskiego dojdzie do rewitalizacji i polska kultura utraci jeden z najcenniejszych zabytków. Mamy odpowiednią sejmową komisję, która powinna chyba w tej sprawie wysłać właściwą petycję do prezydenta i premiera. Sprawa jest dla polskiej kultury najwyższej rangi, a bierność przyniesie tylko nieodwracalne straty, których następne pokolenia nigdy nam nie wybaczą – podkreśla Waldemar Rekść z gdańskiego oddziału Towarzystwa Opieki nad Zabytkami." za: Piotr Czartoryski-Sziler: Kto uratuje zamek?. Nasz Dziennik. [dostęp 24 marca 2009]. (pol.).
  12. ↑ "Kolejnym nie do końca przemyślanym posunięciem było wzniesienie w latach 30. XX wieku we wschodniej części dziedzińca zamkowego budynku szkolnego. W roku 1998 dobudowano do niego kolejny budynek oraz salę gimnastyczną za zgodą Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (!?)." za: Szydłów. Zamki w Polsce. [dostęp 23 marca 2009]. (pol.).
  13. ↑ "To musi być budynek o dobrej  architekturze i taką zaproponowali nam projektanci, bez niepotrzebnych dodatków, pasująca doskonale do części gotyckiej. Jakby w zgodzie z tą wykładnią, autorzy projektu proponują budynek, który nikogo nie wprowadza w błąd. Nie udaje, że jest budynkiem gotyckim. Ich zdaniem inne rozwiązanie byłoby fatalne". REWITALIZACJA ZAMKU CIECHANOWSKIEGO. Tygodnik Ciechanowski. [dostęp 03 październik 2017]. (pol.).

Bibliografia

  • Zapiski Ciechanowskie, Tom IX, Ciechanów 1995
  • Agnieszka Sypek, Robert Sypek: Zamki i warownie ziemi mazowieckiej. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2002, s. 90-95. ISBN 83-88542-34-6.
  • Ratownicze prace archeologiczne prowadzone na zamku w Ciechanowie w 2003 r., [w:] Zamek Książąt Mazowieckich w Ciechanowie, wczoraj — dziś — jutro, Ciechanowskie Studia Muzealne, t. IV, Ciechanów 2006

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zamek_w_Ciechanowie&oldid=54127876”