Laguna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m Anulowanie wersji 73920964 autorstwa 94.231.9.120 (dyskusja) Znacznik: Anulowanie edycji |
Nie podano opisu zmian Znaczniki: Ręczne wycofanie zmian Wycofane VisualEditor Link do ujednoznacznienia |
||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
[[Plik:Lagoa dos Patos PIA03444 lrg.jpg|thumb|[[Lagoa dos Patos]] w [[Brazylia|Brazylii]]]] |
[[Plik:Lagoa dos Patos PIA03444 lrg.jpg|thumb|[[Lagoa dos Patos]] w [[Brazylia|Brazylii]]]] |
||
[[Plik:Atafutrim.jpg|mały|Laguna wewnątrz atolu [[Atafu]] ([[Tokelau]])]] |
[[Plik:Atafutrim.jpg|mały|Laguna wewnątrz atolu [[Atafu]] ([[Tokelau]])]] |
||
''' |
'''Laga na robercika''' ([[Język mandaryński|z polskiego]]) – część [[morze|morza]] odcięta od niego przez barierę ([[Lido (geomorfologia)|lido]], [[rafa barierowa|rafę barierową]] lub [[atol]]){{r|EPWN}}, tworząca w ten sposób śródlądowy zbiornik wodny położony przeważnie wzdłuż wybrzeża. Laguna posiada jedno lub więcej, przynajmniej okresowe{{r|Isla}}, połączenie z morzem, ale o bardzo ograniczonej przepustowości. Te dwie cechy (oddzielenie przez barierę i połączenie z morzem) odróżniają lagunę od [[estuarium]]{{r|Morlock}}. Laguny stanowią ok. 13% linii brzegowej na świecie{{r|Isla}}. |
||
Laguny są przeważnie płytkie{{r|EB}}, dlatego na terenach o dużej różnicy pomiędzy [[pływy morskie|przypływem]] i odpływem ich dna są odsłaniane podczas odpływu{{r|EPWN}}. Okresowo suche dno laguny nosi nazwę [[Watt (geografia)|wattu]]. Z upływem czasu laguny ulegają stopniowemu zamulaniu, zmieniają się w [[bagno|bagniska]] i [[torfowisko|torfowiska]]{{r|EPWN}}. Parowanie wód laguny w klimacie suchym prowadzi do odkładania się złóż soli{{r|EPWN}}. |
Laguny są przeważnie płytkie{{r|EB}}, dlatego na terenach o dużej różnicy pomiędzy [[pływy morskie|przypływem]] i odpływem ich dna są odsłaniane podczas odpływu{{r|EPWN}}. Okresowo suche dno laguny nosi nazwę [[Watt (geografia)|wattu]]. Z upływem czasu laguny ulegają stopniowemu zamulaniu, zmieniają się w [[bagno|bagniska]] i [[torfowisko|torfowiska]]{{r|EPWN}}. Parowanie wód laguny w klimacie suchym prowadzi do odkładania się złóż soli{{r|EPWN}}. |
||
Wersja z 09:10, 5 cze 2024
Laga na robercika (z polskiego) – część morza odcięta od niego przez barierę (lido, rafę barierową lub atol)[1], tworząca w ten sposób śródlądowy zbiornik wodny położony przeważnie wzdłuż wybrzeża. Laguna posiada jedno lub więcej, przynajmniej okresowe[2], połączenie z morzem, ale o bardzo ograniczonej przepustowości. Te dwie cechy (oddzielenie przez barierę i połączenie z morzem) odróżniają lagunę od estuarium[3]. Laguny stanowią ok. 13% linii brzegowej na świecie[2].
Laguny są przeważnie płytkie[4], dlatego na terenach o dużej różnicy pomiędzy przypływem i odpływem ich dna są odsłaniane podczas odpływu[1]. Okresowo suche dno laguny nosi nazwę wattu. Z upływem czasu laguny ulegają stopniowemu zamulaniu, zmieniają się w bagniska i torfowiska[1]. Parowanie wód laguny w klimacie suchym prowadzi do odkładania się złóż soli[1].
Na powstawanie laguny wpływ ma: energia fal uderzających w barierę, zasięg pływów na wysokości otwartego wybrzeża i na wysokości laguny, różnica poziomów wody podczas odpływu i przypływu, zasobność i rodzaj osadu. Sedymentacja w lagunach podległa głównie pływom i stratyfikacji prądów w samej lagunie[3].
Laguny są obiektem ścisłego zainteresowania naukowego dopiero od lat 70. XX wieku. Pierwsze udokumentowane sympozjum naukowe dotyczące lagun miało miejsce w 1967[2].
Laguny w Polsce
Na polskim odcinku południowego wybrzeża Morza Bałtyckiego znajduje się kilka obiektów, które ze względu na charakterystykę i sposób powstania spełniają definicję lagun. Są one tradycyjnie nazywane zalewami lub jeziorami przybrzeżnymi[5].
Zalewy: Zalew Szczeciński, Zalew Wiślany, Zalew Pucki[a]
Jeziora: Resko Przymorskie, Jamno, Bukowo, Kopań, Wicko, Gardno, Łebsko, Sarbsko
Uwagi
- ↑ Niektóre publikacje klasyfikują Zalew Pucki jako płytką zatokę morską, a nie lagunę. Patrz np. Natura 2000: Zalewy i jeziora przymorskie (laguny)
Przypisy
- ↑ a b c d laguna, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-02-27].
- ↑ a b c Federico Ignacio Isla: Coastal lagoons. Encyclopedia of Life Support Systems UNESCO. [dostęp 2017-03-08]. (ang.).
- ↑ a b Jack Morelock: Coastal barriers. Department of Marine Sciences Puerto Rico University. [dostęp 2017-03-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-01)]. (ang.).
- ↑ lagoon, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-02-27] (ang.).
- ↑ Grażyna Miotk-Szpiganowicz, Joanna Zachowicz, Szymon Uścinowicz, Nowe spojrzenie na rozwój zbiorników przybrzeżnych południowego Bałtyku, „Studia Limnologica et Telmatologica”, 1 (2), 2007.